دسته بندی کلیدها از جهات مختلف

کلید‌ها به طور کلی از نظر عملکرد به دو دسته تقسیم می‌شوند.

۱-کلید‌های غیر قابل قطع زیر بار یا سکسیونر (C)

۲- کلید‌های قابل قطع زیر بار یا دژنکتور (D)

نکته:جدیدا سکسیونر قابل قطع زیر بار هم در بازار موجود می‌باشد، ولی فرق آن با دژنکتور این است که مکانیزم خاموش کردن جرقه در سکسیونر با هوا می‌باشد در حالی که مکانیزم خاموش کردن جرقه در دژنکتور گاز SF۶ یا روغن است همچنین شکل تیغه‌ها یا کنتاکت‌ها نیز متفاوت است.

انواع کلید‌ها

کلید‌های چاقویی یا کاردی:

در دو نوع:

یک طرفه:قطع و وصل

دو طرفه:تغذیه مصرف کننده از دو محل یا دوشبکه دلخواه و یا تغذیه دو مصرف کننده دلخواه از یک شبکه

جریان کلید‌های یک طرفه:

۱۵-۳۰-۶۰-۱۰۰

جریان کلید‌های دو طرفه:

۱۵-۳۰-۶۰-۱۰۰

کلید فیوز ها:

نکته: (همه کلید فیوز‌ها یک طرفه هستند)

نوع قطع وصل این کلید‌ها فرق می‌کند. مثلا نوع zavir آن نوع گردان می‌باشد و قابل قطع زیر بار است.

آمپراژ این کلیدها:

۱۶۰-۲۵۰-۴۰۰-۶۳۰،

۳-کلید‌های گردان یا پاکو یا غلطکی:

کلید‌های گردان

به انواع زیر تقسیم می‌شود

۱-یک طرفه

۲-دو طرفه

۳-چپگرد-راستگرد (سه فاز و تکفاز)

۴-ستاره مثلث

۵-دالاندر یا دهلاندر

۶-کلید لاین یا ولتمر

۷-کلید آمپر

کد کلید‌های گردان:

۰۱:کلید گردان یکطرفه تکفاز

۰۲:کلید گردان یکطرفه دوفاز

۰۳:کلید گردان یکطرفه سه فاز

۰۵:کلید گردان دوطرفه تکفاز

۰۶: کلید گردان دوطرفه دو فاز

۰۷: کلید گردان دوطرفه سه فاز

۰۸:چپ گرد راستگرد سه فاز

۱۰-ستاره مثلث

۱۶-کلید گردان ولتمتر چهار حالته

۱۷:کلید گردان ولتمتر پنج حالته

۱۸- کلید گردان ولتمتر هفت حالته

۳۹-کلید دوطرفه چهار پل (سه فاز و نول)

کد خوانی کلید‌های گردانی:

مثال

۰۷، ۶۳۰ یعنی ۶۳۰ آمپر و طبق کد‌های بالا دوحالته سه فاز

۱۰، ۴۰ یعنی ۴۰ آمپر ستاره مثلث

۱۶، ۱۶ یعنی ۱۶ آمپر کلید ولتمتر سلکتور چهار حالته

آمپراژ کلید‌های گردان:

۱۲-۱۶-۲۵-۳۲-۴۰-۶۳-۱۰۰-۲۰۰-۲۵۰-۴۰۰-۶۳۰،

۴-کلید‌های چدنی:

دارای انواع زیر می‌باشد

یکطرفه

دوطرفه

ستاره مثلث

چپگرد و راستگرد

در آمپراژ‌های زیر موجود می‌باشد:

۱۶-۲۵-۶۳-۱۰۰

که امروزه بیشتر از (A (۲۵ آن استفاده می‌شود.

۵-کلید‌های مینیاتوری:

کلید مینیاتوری در انواع زیر ساخته می‌شود

یک پل

دوپل

سه پل

چهار پل

از نظر عملکرد به دو دسته تند کار که با حروف B,L مشخص می‌شوند و کند کار که با حروف C,G مشخص می‌شوند تقسیم می‌شود.

۶- کلید حرارتی (در گروه دژنکتور‌ها می‌باشد)

این کلید‌ها همانند رله‌های اضافه جریان و یا بی متال‌ها اضافه جریان را قطع می‌کند با این تفاوت که به صورت دستی می‌توان آن را قطع و وصل کرد.

رنج جریان کلید‌های حرارتی:

۱. ——-.۱۶ آمپر

۱۶. ——-.۲۵ آمپر

۲۵. ——-.۴ آمپر

۶۳. ———۱ آمپر

۱———-۱.۶ آمپر

۱.۶———-۲.۵ آمپر

۲.۵———-۴ آمپر

۴———-۶.۳ آمپر

۶.۳———-۱۰ آمپر

۱۰———-۱۶ آمپر

۱۶———-۲۵ آمپر

کلید‌های اتوماتیک (در دسته دژنکتور‌ها می‌باشند):

بمنظور حفاظت تأسیسات روشنائی، برق صنعتی، سیم و کابل و ماشین آلات در برابر اضافه بار و جریان اتصال کوتاه از فیوز، کلید- فیوز و کلید‌های اتوماتیک استفاده میگردد. لیکن به لحاظ اینکه اولا فیوز‌ها همیشه نمی‌توانند عمل حفاظت موضعی و سلکتیو را در انواع مختلف شبکه‌ها بطور کامل و بدون خطا انجام دهند و در ثانی بعلت اینکه در شبکه سه فاز در موقع ازدیاد جریان اغلب قطع سه فاز بطور همزمان لازم و ضروری است لذا نمی‌توان همیشه از فیوز و کلید- فیوز استفاده کرد. در ضمن در بعضی از شبکه‌های توزیع می‌بایست به محض برگشت جریان (ولتاژ) یا افت بیش از حد مجاز ولتاژ، مدار بطور خودکار قطع و آلارم‌های لازم ایجاد گردد. همچنین در بعضی موارد ورود اتوماتیک یا دستی ژنراتور اضطراری یا ترانسفورماتور در شبکه توزیع جهت تداوم کار شبکه یا انجام تعمیرات دوره‌ای شبکه اجتناب ناپذیر می‌باشد. در چنین حالاتی فقط از کلید اتوماتیک می‌توان استفاده کرد.

کلید‌های اتوماتیک علاوه بر موارد فوق نسبت به فیوز‌ها و کلید- فیوز‌ها دارای مزایای زیر می‌باشند

کلید خودکار پس از قطع مدار در اثر جریان زیاد و یا هر عامل دیگری بلافاصله مجددا آماده بهره برداری می‌باشد.
با کمک کنتاکت‌های فرعی که در آن تعبیه شده می‌توان وضعیت کلید را در هر حالت (قطع، وصل یا وقوع خطا) توسط سیگنال تعیین و در اطاق فرمان منعکس کرد.
ساختمان این کلید‌ها بگونه‌ای است که اگر کلید را بر روی یک مدار اتصال کوتاه شده ببندیم، در ضمن عمل بسته شدن، رله اضافه جریان کلید بسرعت وارد عمل شده و مدار را قطع می‌کند.

از نظر ساختمانی به دوسته تقسیم می‌شوند:

۱-هوایی

۲-کامپکت یا فشرده

از نظر قطع وصل به دودسته تقسیم میشوند:

دستی
موتور

از نظر نوع رله به دوسته تقسیم می‌شوند:

فقط رله حرارتی داشته باشد

رله حرارتی و مغناطیسی داشته باشد.

از نظر تنظیم نیز به دو دسته ثابت و قابل تنظیم تقسیم می‌شوند.

در آمپراژ زیر ساخته می‌شوند:

۱۶-۲۵-۳۲-۴۰-۵۰-۶۳-۸۰-۱۰۰-۱۲۵-۱۶۰-۲۰۰-۲۵۰-۴۰۰-۵۰۰-۶۳۰-۸۰۰-۱۰۰-۱۲۵۰-۱۶۰۰،

۸-کلید‌های مغناطیسی:

از نظر ساختمان دو نوع هستند

هوایی (کنتاکتور)

در بالا توضیح داده شد.

روغنی (کلید روغنی)

در کلید روغنی در درجه اول از روغن به عنوان عایق استفاده می‌شود و بدین جهت هر چه ولتاژ شبکه بیشتر باشد حجم روغن داخل کلید زیادتر می‌گردد بطوریکه وزن روغن در کلید روغنی ۲۳۰ کیلوولت نزدیک به ۲۰ تن می‌رسد و همین حجم زیاد روغن یکی از بزرگترین معایب این نوع کلید بخصوص در موقع آتش سوزی است. امروزه این نوع کلید‌ها توسط کلید‌های مدرن (گازی و کم روغن) بکلی کنار زده شده است. طرز کار کلید روغنی به این شکل است که در موقع قطع کلید و جدا شدن تیغه متحرک از کنتاکت ثابت تراکم جریان در یک نقطه از کنتاکت‌ها بقدری زیاد می‌شود که باعث شروع جرقه در آن محل می‌گردد، در اثر حرارت شدید جرقه روغن تجزیه شده و ایجاد گاز می‌کند که بصورت حبابی اطراف جرقه را می‌پوشاند. با جدا شدن هر چه بیشتر تیغه از کنتاکت ثابت و طویل شدن جرقه، حباب گازی نیز بزرگتر می‌گردد و در ضمن اینکه مقداری از حرارت جرقه صرف بخار کردن و تجزیه روغن می‌شود، در اثر ازدیاد بیش از حد طول جرقه، قوس می‌شکند و جرقه قطع می‌شود.

مزیت این کلید‌های مغناطیسی نسبت به سایر کلید‌ها این است که اگر برق قطع شد کلید به صورت خودکار به حالت صفر بازگشته و خطر برق گرفتگی را از بین می‌برد همچنین از چند نقطه کنترل می‌شود و ….

کلید‌های روغنی در دو نوع یکضرب یک طرفه

دوضرب ستاره مثلث موجود می‌باشند.