آموزش تعمیرو نگه داری لامپ کم مصرف

سرویس آموزش و آزمون برق نیوز، در این مقاله قصد داریم به آموزش تعمیر لامپ کم مصرف و طرز استفاده و نگهداری از آن بپرداریم.

شاید برای شما هم پیش آمده باشد که یک لامپ کم مصرف را که خریده اید و پس از مدتی استفاده از کار افتاده باشد.

عوامل متعددی باعث سوختن و از کار افتادگی لامپ‌های کم مصرف می‌شود که در زیر به آن‌ها اشاره می‌گردد:

جنس نامرغوب لامپ و قطعات استفاده شده در آن
طراحی بد
استفاده نامناسب (مثل زیاد روشن و خاموش کردن لامپ)
مکان نامناسب (مثل مکان‌های بسیار گرم، مرطوب و در معرض نفوذ آب)
نوسانات ولتاژ
و عواملی از این قبیل…

با توجه به عوامل ذکر شده می‌توان نتیجه گرفت:

اولاً باید در خرید لامپ دقت شود که از برند‌های معتبر و با ضمانت خریداری شود.
ثانیاً با استفاده درست و نصب لامپ در مکان مناسب می‌توان تا حد زیادی به عمر آن افزود.

به هر حال لامپ‌های کم مصرف هم مثل دیگر وسایل الکترونیکی پس از مدتی معیوب می‌شوند؛ که بعضی از آن‌ها غیر قابل استفاده و بعضی قابل تعمیر و استفاده مجدد هستند.

در آموزش تعمیر لامپ کم مصرف نکاتی وجود دارد که در ادامه به بیان آن‌ها خواهیم پرداخت.

آموزش تعمیر لامپ کم مصرف

قبل از اینکه به آموزش تعمیر لامپ کم مصرف بپردازیم این نکته را در نظر داشته باشید که:

پیش از شروع به تعمیر لامپ کم مصرف حتماً خازن‌های مدار آن را دشارژ کنید تا در هنگام تعمیر دچار برق گرفتگی نشوید.

خرابی لامپ‌های کم مصرف به دو بخش زیر مربوط می‌شود:

خرابی‌های مربوط به تیوب (قسمت شیشه‌ای لامپ که با گاز فلورسنت پر شده و فیلامان لامپ درون آن قرار دارد.)
خرابی‌های مربوط به بالاست (برد الکترونیکی که انرژی لازم برای روشن شدن لامپ را تأمین می‌کند.)

خرابی‌های مربوط به تیوب

تیوب لامپ‌های کم مصرف شامل خرابی‌های متفاوتی می‌شود. بعضی از این خرابی‌ها از ابتدا در تیوب بوده و برخی دیگر به علت استفاده در زمان پیش می‌آید.

بعضی از تیوب‌های لامپ‌های کم مصرف دارای فشار گاز بیشتری نسبت به تیوب‌های دیگر هستند. این مشکل به هیچ عنوان قابل اندازه گیری نیست و بعد از نسب بالاست بر روی تیوب و از بین رفتن بالاست مشخص خواهد شد.

این نوع تیوب‌ها از ابتدا مشکل دارند و متأسفانه این مشکل قابل تشخیص نمی‌باشد؛ اما برخی از خرابی‌های لامپ‌های کم مصرف که مربوط به تیوب لامپ می‌باشد، بعد از مدت طولانی رخ خواهد داد.

در این نوع خرابی ها، تعمیر لامپ کم مصرف ممکن نیست؛ زیرا به احتمال زیاد فیلامان‌های تیوب از بین رفته و یا گاز داخل لامپ قدرت یونیزه شدن خود را از دست داده است.

در کل خرابی‌های مربوط به تیوب قابل رفع نمی‌باشد و فقط یک کارشناس می‌تواند تشخیص دهد که آیا خرابی لامپ مربوط به تیوب است یا مربوط به بالاست!؛ زیرا در بیشتر موارد تیوب معیوب، بالاست را هم معیوب می‌کند.


البته سازندگان تیوب‌ها می‌توانند در کمترین زمان مشکلات تیوب‌ها را بر طرف کنند؛ اما تیوب مشکل دار را دیگر نمی‌توان استفاده مجددکرد. در حالیکه بالاست‌های مشکل دار را می‌توان حد زیادی تعمیر نمود.

خرابی‌های مربوط به بالاست

خرابی‌های مربوط به بالاست را می‌توان راحت‌تر برطرف نمود.

برخی از خرابی‌های بالاست مربوط به طراحی بالاست می‌باشد. به این معنی که طراح در محاسبات خود دچار اشتباه شده و مقادیر اشتباهی را برای قطعات انتخاب کرده است.

برای مثال اگر مقدار خازن احتراق اشتباه انتخاب شود، فرکانس رزونانس تغییر کرده و در صورت نزدیک شدن این فرکانس به فرکانس کاری مدار، امکان سوختن بالاست بسیار زیاد می‌شود. همچنین انتخاب نادرست بقیه قطعات مدار هم می‌تواند چنین مشکلی را ایجاد نماید.

یکی از خرابی‌های معمول در لامپ‌های کم مصرف که برای مصرف کننده گان هم گول زننده است، رعایت نکردن نسبت “جریان لامپ به جریان فیلامان” توسط طراح می‌باشد.

همانطور که قبلا هم شرح داده شد، اگر جریان زیادی از فیلامان‌ها عبور کند، الکترون بیشتری آزاد می‌شود؛ و در نتیجه لامپ بسیار درخشان‌تر به نظر می‌رسد؛ در حالی که این کار باعث از بین رفتن سریع‌تر فیلامان‌ها شده و طول عمر لامپ را به شدت کاهش خواهد داد.

همچنین این عمل باعث داغ شدن بیش از حد فیلامان‌ها و داغ شدن شیشه نزدیک به آن‌ها می‌شود؛ که موجب ذوب شدن پلاستیک نگه دارنده تیوب به مرور زمان می‌گردد؛ که این امر ممکن است باعث آتش گرفتن لامپ هم بشود.

در این حالت هم تعمیر لامپ کم مصرف غیر ممکن خواهد بود.

مشکلات غیر قابل اجتناب

گاهی مشکلاتی باعث سوختن لامپ‌های کم مصرف می‌شوند که غیر قابل اجتناب می‌باشند؛ و با وجود چک شدن دقیق لامپ‌ها باز هم این مشکلات پیش می‌آیند. برای مثال لحیم سردی پایه‌های ترانزیستور ها، که باعث می‌شود بعد از مدتی کارکرد، ترانزیستور مربوط به صورت ناقص در مدار قرار گرفته و باعث سوختن بالاست گردد. در این حالت، لامپ قابل تعمیر خواهد بود؛ ولی در برخی موارد تعمیرکار برای تعمیر لامپ کم مصرف مجبوربه تعویض تمام قطعات لامپ می‌شود که مقرون به صرفه نخواهد بود.

مشکل لحیم سردی یا قلع خشکه در لامپ‌های کم مصرف زیاد پیش می‌آید و منحصر به ترانزیستور‌ها نمی‌شود. حل این مشکل قبل از تولید لامپ بسیار بهتر است؛ ولی در هر حال با بررسی دقیق بالاست هم نمی‌توان از به وجود آمدن این مشکل جلوگیری کرد.

اصولا ترانزیستور‌ها و مقاومت‌های بیس و امیتر در بالاست‌ها بیشتر آسیب می‌بینند؛ چون ترانزیستور‌ها اغلب در صورت اضافه جریان می‌سوزند که باعث از بین رفتن مقاومت‌های امیتر و بیس خواهند شد.


در موارد خاص، چوک و خازن‌های سرامیکی آسیب می‌بینند؛ همچنین در موارد بسیار نادر، دیاک و خازن الکترولیت دچار آسیب می‌شوند.

دیود‌های یکسو ساز ورودی هم در مواقع اضافه جریان خواهند سوخت؛ به همین علت در برخی موارد باید تقریبا تمامی قطعات یک بالاست تعویض شود.

استفاده نادرست

همانطور که اشاره شد، در بسیاری از موارد، استفاده نادرست لامپ کم مصرف باعث سوختن آن می‌شود. در این حالت، بالاست لامپ کم مصرف بیشتر خواهد سوخت، زیرا رطوبت و گرما روی بالاست تأثیر زیادی خواهد گذاشت. در کل برای تعمیر بالاست ابتدا باید قطعات را چک نمود و سپس تصمیم گیری نمود.

آموزش تعمیر لامپ کم مصرف – مراحل تعمیر

برای تعمیر لامپ کم مصرف باید مراحل زیر را انجام دهید:

تست فیلامان‌های تیوب لامپ

فیلامان همان سیم پیچ درون قسمت شیشه‌ای لامپ است که از جنس تنگستن ساخته می‌شود.

برای تست فیلامان، توسط اهم متر مقاومت دو سر سیم پیچ را اندازه گیری کنید. مقاومت این سیم پیچ در حالت عادی (سالم) در حدود ۲.۲ اهم است.

در صورت مشاهده اتصال کوتاه و یا اتصال باز، فیلامان سوخته است و لامپ غیر قابل تعمیر می‌باشد.

روش دیگری هم برای تست فیلامان وجود دارد که توصیه نمی‌شود.

در این روش یک ولتاژ ۱۲ ولت با جریان بالا را به دوسر فیلامان وصل می‌کنیم.

در این حالت یک نور کم رنگ زرد رنگ خواهیم دید که نشانه سالم بودن فیلامان است؛ در غیر این صورت فیلامان سوخته است.

توجه داشته باشید که در روی لامپ‌ها برای اتصال کیت با لامپ فلورسنت چهار عدد پین قرار داده شده است. همیشه هر پین را به پایه خودش در روی کیت متصل کنید. معمولاً این پین‌ها شماره گذاری شده اند.

تست ترانس چاپر

ترانس چاپر در حالت عادی (سالم) به صورت اتصال کوتاه می‌باشد.

تست دیود‌های تغذیه

اگر در دو مرحله قبل مشکلی وجود نداشت دیود‌های تغذیه لامپ را تست کنید. این دیود‌ها وظیفه یکسو سازی برق ورودی را به عهده دارند.

تست فیوز

فیوز مدار را تست کنید. معمولاً در انواع بی کیفیت لامپ‌های کم مصرف فیوز وجود ندارد؛ اما در صورت وجود باید بدانید که هر فیوزی در حالت عادی اتصال کوتاه است. در غیر این صورت فیوز سوخته است و باید با فیوزی با همان مشخصات تعویض شود.

تست ترانزیستور‌ها

ترانزیستور‌های قدرت را تست کنید. این ترانزیستورها، ترانزیستور‌هایی با ولتاژ بالا هستند که توانایی تحمل جریان زیادی نیز دارند. این ترانزیستور‌ها به ترتیب از ۱۳۰۰۱ تا ۱۳۰۰۹ شماره گذاری می‌شوند؛ که توان آن‌ها با توجه به شماره آخر درج شده روی آن‌ها یعنی ۱ تا ۹ زیاد‌تر می‌شود. به طوری که ترانزیستور ۱۳۰۰۹ تحمل بیشترین جریان را در این بین دارد.

برای دیدن مشخصات هر یک از ترانزیستور‌ها به دیتاشیت آن‌ها مراجعه نمایید.

تست مقاومت‌ها

مقاومت‌های بیس کلکتور و بیس امیتر ترانزیستور‌های قدرت را تست کنید. این مقاومت‌ها اهم کمی دارند و در صورتی که بسوزند به صورت اتصال باز خواهند بود.

تست دیود بیس امیتر

دیود‌های بیس و امیتر ترانزیستور‌های قدرت را تست کنید. نکته مهم در مورد این دیود‌ها این است که: به دلیل اینکه این دیود‌ها با مقاومت سری شده اند، در بایاس موافق و مخالف از خود مقاومت نشان می‌دهند. به همین دلیل باید حتماً خارج از مدار تست شوند.

تست خازن صافی

خازن صافی را تست کنید. این خازن معمولاً بزرگترین قطعه مدار بالاست است. خازن صافی معمولاً ظرفیتی در حدود ۶.۸ تا ۱۰ میکروفاراد دارد و ولتاژ آن ۴۰۰ ولت است. برای تست خازن صافی احتیاج به خازن سنج دارید. این قابلیت در بعضی از مولتی متر‌های دیجیتال موجود می‌باشد.

تست بقیه خازن‌ها

خازن‌های دیگر مدار را تست کنید. در تست خازن با اهم متر باید مقدار بی نهایت یا اتصال باز نشان داده شود.

تست دیاک

دیاک موجود در مدار را تست کنید. برای تست دیاک، مولتی متر را در حالت تست دیود قرار می‌دهیم و سیم‌های آن را از دوطرف به دو سر دیاک متصل می‌نماییم. اگر در هر دو حالت اتصال باز نشان داد دیاک سالم است.

نکته مهم در تعمیر لامپ کم مصرف

نکته مهم و قابل توجه در تعمیر لامپ کم مصرف و یا هر مدار الکترونیکی دیگری این است که:

ممکن است چند عیب به طور همزمان در مدار رخ داده باشد و معمولاً این عیب‌ها وابسته به یکدیگرند. مثلاً سوختن ترانزیستور مدار به احتمال زیاد دیودها، فیوز و مقاومت‌ها را خواهد سوزاند. پس در تعمیر لامپ کم مصرف دقت داشته باشید که تمام مراحل ذکر شده را انجام دهید تا بتوانید عیب مدار را بیابید.

سخن آخر اینکه اگر با انجام مراحل بالا موفق به تعمیر لامپ کم مصرف نشدید، آن را دور نیندازید!؛ زیرا ممکن است قطعات آن به درد یک لامپ دیگر بخورد.

آموزش تعمیر لامپ کم مصرف – جدول نرخ تعمیرات

اگر شما قصد انجام تعمیر لامپ کم مصرف به صورت حرفه‌ای را دارید شاید این نرخ‌ها هم به دردتان بخورد:

دستمزد تعمیر لامپ کم مصرف ۲۰۰ وات ۳۵،۰۰۰ تومان
دستمزد تعمیر لامپ کم مصرف ۱۵۰ وات ۲۵،۰۰۰ تومان
دستمزد تعمیر لامپ کم مصرف ۱۰۵ وات ۲۰،۰۰۰ تومان
دستمزد تعمیر لامپ کم مصرف ۹۰ وات ۱۵،۰۰۰ تومان
دستمزد تعمیر لامپ کم مصرف ۷۰ وات ۱۰،۰۰۰ تومان
دستمزد تعمیر لامپ کم مصرف ۶۰ وات ۹۰۰۰ تومان
دستمزد تعمیر لامپ کم مصرف ۵۰ وات ۷۰۰۰ تومان
دستمزد تعمیر لامپ کم مصرف ۴۰ وات ۵۰۰۰ تومان
دستمزد تعمیر لامپ کم مصرف ۳۲ وات ۴۰۰۰ تومان
دستمزد تعمیر لامپ کم مصرف ۲۵ وات ۳۰۰۰ تومان

منبع: سیاره الکترونیک