با شتاب گرفتن حضور شركتها اعم از شركتهاي برق منطقه‌اي، مديريت توليد و توزيع نيروي برق و همچنين حضور مشاورين مختلف در اجراي پروژه‌هاي مجموعه صنعت برق، اهميت استقرار فرهنگ HSE در اين صنعت كاملا مشهود مي‌باشد.
ضرورت وجود ایمنی
هر يك از مشاغل و فعاليت‌هاي حرفه‌اي در شرايط خاص خود انجام مي گيرند و اين شرايط گاهي اثرات نامطلوبي را ممكن است بر روي سلامت افراد مشغول به كار داشته باشد. در مجموع شرايطي كه منجر به اين اثرات نامطلوب مي‌گردد را تحت عنوان عوامل زيان آور محيط كار مي‌شناسيم. HSE (Health, Safety, Environment) علم و هنر تامين سلامت و ايمني كارگران حرف مختلف در برابر عوامل زيان آور محيط كار است و تلاش دارد كه فرد شاغل در كارهايي كه متناسب با قابليت هاي جسماني و رواني اوست مشغول به كار شود. از جمله ديگر وظايف مبحث HSE حفاظت از منابع طبيعي محيط زيست است كه امانتي در دستان ما براي آيندگان محسوب مي‌شود. در ﺣﻘﻴﻘﺖ HSE ، ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺖ، اﻳﻤﻨﻲ و ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ را در ﭘﺮوژه ﻫﺎي مختلف ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﺧﻮد در ﻣﻲآورد. ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ در ﻫﺮ ﻛﺪام از ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي HSE، ﻣﻮاردي ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﺷﺪه ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺷﺎﻣﻞ پارامترهاي ﻣﺘﻌﺪدي ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. HSE ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﺣﺮوف اول ﺳﻪ واژه Health ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺑﻬﺪاﺷﺖ، Safety ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﻳﻤﻨﻲ و Environmental ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ مي‌باشد كه به تفصيل در ادامه اين مبحث ارائه شده است.
بهداشت (H) : در ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ(ﻓﺮدي) ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻣﺤﻴﻂ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺣﺮﻓهاي ﻣﻲ ﺷﻮد بسيار ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. در مجموع مبحث بهداشت در سه سطح بهداشت کار (Occupational hygiene)، طب کار (Occupational medicine) و خدمات پرستاری و توان بخشی مرتبط با کار(Occupational Health nursing) تعریف شده است. بهداشت كار از ديدگاه مباحث پیشگیرانه در صنعت، در ساختار HSE نقش دارد. عوامل زيان آور محيط كار متعدد بوده و براي سهولت در مطالعه، مي توان آن را بر اساس ماهيت ايجاد، به 5 دسته عوامل زيان آور فيزيكي ،شيميايي، بيولوژيكي ، ارگونوميكي و رواني تقسيم نمود (خبرنامه پيام توليد برق، شماره 2، زمستان 91) .
اﻳﻤﻨﻲ (S) : در ﻫﺮ ﭘﺮوژه مجموعه‌اي از ﻣﺨﺎﻃﺮات اﻳﻤﻨﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ در ﺻﻮرت ﻋﺪم رﻓﻊ آن ﻣﻐﺎﻳﺮﺗﻬﺎ، احتمال بروز حادثه بسيار زياد خواهد بود. در زﻣﻴﻨﻪ اﻳﻤﻨﻲ در ﭘﺮوژه ﻫﺎ ، ﻣﺴﺎﺋﻞ ﮔﺴﺘﺮده اي ﻣﻄﺮح ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺧﻮد ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻨﺪ دﺳﺘﻪ اﺳﺖ. دﺳﺘﻪ اول ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﻤﻨﻲ در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ (ﺷﺎﻣﻞ ﺣﻔﺎري ،ﻛﺎر در ارﺗﻔﺎع، ﺟﻮﺷﻜﺎري و ﺑﺮﺷﻜﺎري، اﻳﻤﻨﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت و...). دﺳﺘﻪ دوم ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﻤﻨﻲ در ﭘﺮوژه ﻫﺎ (ﺷﺎﻣﻞ اﻳﻤﻨﻲ اﻧﺒﺎر، ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﺮﻳﻖ، ﻣﺤﺼﻮرﺳﺎزي، ﻋﻼﺋﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه و ...) ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. و دﺳﺘﻪ ﺳﻮم ﺷﺎﻣﻞ اﻳﻤﻨﻲ اﺷﺨﺎص در ﭘﺮوژه ﻫﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ(ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻓﺮدي).
ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ (E) : ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ در ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻤﺮاﻧﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد ﻫﻮا، ﺧﺎك، آب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪﻛﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﻣﻨﺒﻊ آﻻﻳﻨﺪﮔﻲﻧﻮع آﻻﻳﻨﺪه ﻣﺘﻔﺎوت است. همچنين حفاظت از منابع طبيعي در برابر مصرف بي‌رويه نيز در اين دسته بندي قرار خواهد گرفت.
تقسیم بندی کلی HSE
شاخه HSE طیف گسترده ای از علوم و مهندسی را به خود اختصاص داده است اما به طور کلی میتوان آنرا به دو شاخه اصلي HSE-MS و Technical تقسیم بندی نمود كه در ادامه به بررسي آنها مي‌پردازيم.
1. نظام مدیریت HSE (HSE-MS : HSE Management System)
بدنبال پيشرفت صنعتي و ورود ماشين آلات به عرصة زندگي افراد، پررنگ تر شدن نقش تجهيزات و دستگاهها در فرآيندهاي كاري و افزايش تعامل انسانها با اجزاي محيط هاي صنعتي، سازمانها با چالش‌هاي جديد و مستمري در رابطه با موضوعات سلامت، ايمني و بهداشت مواجه شدند. به نحوي كه تنها رعايت قوانين قديمي موجود براي رهايي سازمانها كافي بنظر نمي‌رسيد. لذا ، نظام مديريت HSE به عنوان يك ابزار مديريتي براي كنترل و بهبود عملكرد بهداشت، ايمني و محيط زيست در همة برنامه‌هاي توسعه صنعتي يا تشكيلات سازماني پا به عرصه ظهور نهاد. این نظام به کمک اهرمهايي نظير ايجاد بستر فرهنگي خلاق و نگرشي نو و سيستماتيك، همگرايي و چيدمان هم افزاي نيروهاي انساني و امكانات و تجهيزات با استفاده از سيستم آموزش كارآمد، مميزيهاي دوره‌اي، ارزيابي و بهبود مستمر، موجب به حداقل رساندن اثرات نامطلوب صنعت بر محيط و افزايش اثرات مطلوب آن، به صفر رساندن حوادث و آسيب هاي ناشي از كار، ارتقاء سطح سلامت افراد و همچنين صيانت از محيط زيست به عنوان سرماية بشريت گرديد. در واقع بدین طریق نظام مدیریت (Management System) به 4 هدف اصلی خود که همان به حداقل رسیدن سطح خطاها، عدم وقوع حوادث، عدم آلودگی محیط زیست، وارد نشدن صدمه و آسیب به کارکنان و سایر گروه های ذی‌نفع می باشند ، رسیده است.
2. مهندسی ( Technical HSE) HSE
همان گونه كه پيشتر اشاره گرديد، مهندسی ایمنی و حفاظت محیط زیست (HSE) از سه بخش متفاوت و در عين حال لاینفک سلامت، ایمنی، محیط زیست تشکیل شده است. بدیهی است که برای نتیجه بخش بودن فعالیت‌هاي مذكور لازم است نظرات و راهکارهای مهندس HSE در کلیه فرایند های سازمان اعم از طرح ایده، انتخاب فرایند های تولیدی، طراحی، خرید و ساخت، ساختمان و نصب، راه اندازی و بهره برداری و برچیدن واحد به کار گرفته شوند.
ضرورت حضور HSE در صنعت
بر اساس اعلام سازمان بین المللی کار در هر سال 250 میلیون حادثه ناشی از کار اتفاق می‌افتد و در صورت تبدیل این تعداد حادثه به روز، ساعت، دقیقه و ثانیه باید بگوییم که در هر ثانیه 8 حادثه در جهان رخ می‌دهد و اگر قربانی هر حادثه را فقط یک نفر در نظر بگیریم مفهوم آن، این است که در هر ثانیه دست کم سلامتی هشت نفر به خطر می‌افتد. در بسیاری از موارد ممکن است یک مورد حادثه رخ دهد ولی تلفات آن بیش از یک نفر باشد. ضمن اینکه آمار ذکر شده آمار حوادث ثبت شده در سازمان های ذيصلاح است در حالی که حوادث زیادی رخ می‌دهد که هیچ مرجعی آنها را ثبت نمی‌نمايد. هدف اﺻﻠﻲ از اجراي پارامترهاي HSE ﺣﻔﻆ و ارﺗﻘﺎ ﺳﻼﻣﺖ ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ , ﺣﺬف ﻳﺎ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪن ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ در اﻳﺠﺎد ﻣﺨﺎﻃﺮات و ﺣﻮادث ﺑﻬﺪاﺷﺖ اﻳﻤﻨﻲ و ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ اﺳﺖ. اﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و ﻃﺮح ﻫﺎي HSE در سايه ﺗﻌﻬﺪ و رﻫﺒﺮي ﻣﺪﻳﺮان ارﺷﺪ ميسر ﻣﻲ ﺷﻮد.
از جمله دﻻﻳﻞ و ﻣﺰاﻳﺎي اﻳﺠﺎد ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ اﻳﻤﻨﻲ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ و ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ (HSE-MS ) ميتوان به اهميت اين موضوع در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺟﻬﺎن از ﻣﺪت ﻫﺎ ﭘﻴﺶ اشاره نمود. به عنوان مثال ميتوان كشور آمريكا را نام برد. توسعه HSE در آمريكا در 3 دوره سازمان يافته است :
1.دوره1887 الي 1921 (دوره دپارتمان بهداشت) (سال 1266 الي 1300 هجري شمسي)
2.دوره 1921 الي1941 (دوره Sundwall ) (Dr. John Sundwall) (سال 1300 الي 1320 هجري شمسي)
3.دوره1941 تاكنون (دوره مدرن) (سال 1320 هجري شمسي تا امروز)
اداره ايمني در امريكا در سال 1969 ميلادي تحت عنوان دپارتمان پرسنلي بوجود آمد. در اواسط دهه 1970 ميلادي تقاضا براي ارائه خدمات ايمني به شكل چشم گيري افزايش يافت و جايگاه سازماني آن در معاونت قائم مقام اداري قرار گرفت. در مرحله بعد، دپارتمان مديريت ريسك و ايمني (SRM) (Safety and Risk Management) تشكيل شد كه اطلاعات اوليه خود را از بازرسي محيط كار و كميته هاي مديريت ريسك و ايمني دريافت كرده و مهمترين وظيفه آنها پيشگيري و كنترل تلفات و ضايعات بود. مأموريت دپارتمان مذكور مطابق قوانين (OSHA) يا Safety and Risk Management انجام مي شد. دپارتمان بهداشت "صنعتي- محيط" در سال 1970 ميلادي از ادغام دپارتمانهاي بهداشت صنعتي و بهداشت محيط زيست ايجاد شد.در سال 1979 موضوع سم شناسي نيز به اين دپارتمان اضافه شد. از آن به بعد در اثر ادغام رشته هاي ديگر دانشگاه با اين رشته، تعداد دپارتمانهاي بهداشت محيط از عدد 9 به عدد 5 كاهش يافت و از سال 1995 دپارتمان علوم بهداشت محيط با گنجاندن رشته تغذيه به دپارتمان HSE در امريكا به يك نظام يكارچه تبديل شد.
اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﻛﺸﻮر ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﻃﻲ ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﻴﺮ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺪﻳﺮان و ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و زﻣﻴﻨﻪ ساز ﺑﺴﺘﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ HSE در ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ و ﺷﺘﺎب ﻣﺘﻔﺎوت بوده است. به ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﻳﻦ ﻣﻬﻢ در ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﻔﺖ و ﮔﺎز ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ اﺻﻞ و اﻟﺘﺰام ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ.
ضرورت استقرار فرهنگ ايمني در صنعت برق
با شتاب گرفتن حضور شركتها اعم از شركتهاي برق منطقه‌اي، مديريت توليد و توزيع نيروي برق و همچنين حضور مشاورين مختلف در اجراي پروژه‌هاي مجموعه صنعت برق، اهميت استقرار فرهنگ HSE در اين صنعت كاملا مشهود مي‌باشد. با توجه به تعاريف ارائه شده از HSE، مي توان گفت كه يكي از مقوله هاي بسيار مهم در ارتباطات درون سازماني و برون سازماني صنعت برق، تعاملات لازم در زمينه كاهش ضايعات با كاهش و كنترل حوادث از طريق افزايش ضريب ايمني در صنعت مي باشد. ایمنی و حفاظت از جان کارکنان سازمانها و شرکتهای مختلف صنعت برق یکی از مسایل زیربنایی را تشکیل می‌دهد. بحث ایمنی به اعتقاد بسیاری از کارشناسان به عنوان یک مفهوم و معنای فرهنگی باید مورد توجه قرار گیرد و به صورت یک فرهنگ عمومی درآید.
از طرف ديگر، با توسعه صنعت و ساخت ماشین آلات صنعتی، تعداد مواردی که باید رعایت شود بیشتر و بیشتر میشود تا آنجا که هر دستگاهی ایمنی خاص خود را مي‌طلبد. در صورت عدم رعایت مقررات گفته شده در مورد هر دستگاه امکان وقوع حادثه زیاد است. کار با موتورهای برقی، آسیب‌های مواد، همگي نیازمند رعایت مقررات ایمنی فنی و تخصصی است و کسانی مجاز به کار با این دستگاهها و تجهیزات هستند که دوره آموزشی کار با دستگاه و دورةایمنی کار با دستگاه را با موفقیت گذرانده باشند. اين مقوله پوشش دهنده مبحث ايمني يا Safety از مبحث HSE مي باشد. از طرف ديگر در زمينه Environment از مباحث HSE مي توان به اثرات سوء نيروگاههاي برق بر محيط زيست اشاره نمود. تولید مقادیر عظیم انرژی الزاماً با تخلیه خاکستر و دیگر آلایندهها در هوا، ایجاد اختلال در رواناب رودخانه ها و بسیاری از عوارض و پدیدههای دیگر همراه است که همگی در تغییر زیست‌کره موثر میباشند.
موارد فوق الذكر و ساير پارامترهايي كه ميتواند به نوعي هم‌راستا با سلامت و بهداشت، ايمني و حفاظت از محيط زيست و منابع طبيعي باشد، همگي توجيه مناسبي براي پياده سازي و اجراي فرهنگ HSE در صنعت برق، مي باشد.
تاريخچه HSE در ايران
در تاريخ 29/11/1380 پيرو تاكيد وزير نفت مبني بر استقرار سيستم مديريت HSE در اين وزارتخانه، شوراي مركزي نظارت بر ايمني و آتش نشاني، نسبت به انتخاب و ترجمه خطوط راهنماي HSE-MS تدوين شده توسط OGP (Oil & Gas Producers) همت گماشت. شركت ملي پالايش و پخش فرآورده هاي نفتي ايران در ادامه سياست‌هاي كلان خود در راستاي رسيدن به استانداردهاي جهاني صنايع نفتي و تغيير نگرش ديدگاههاي سنتي نسبت به مسائل ايمني در مجموعه خود از تاريخ 29/12/1380 اقدام به تشكيل مديريت بهداشت، ايمني و محيط زيست نموده است. اين تشكيلات كه جايگزين ادارات ايمني و آتش نشاني شده است، در دوره فعاليت كوتاه خود كارنامه‌اي پر بار و تاثيري قابل توجه در مجموعه‌هاي عملياتي برجا گذاشته است. شركت ملي نفت ايران نيز با الهام از مدل HSE طراحي شده در شركت Shell نسبت به تدوين اين استاندارد در مجموعه خود اقدام نموده است. بدين ترتيب هر يك از شركتهاي زير مجموعه وزارت نفت (اعم از شركتهاي اصلي نفت ، گاز و پتروشيمي و پيمانكاران فرعي) با استفاده از خطوط راهنماي تدوين شده در سطح بين المللي نسبت به اجراي مدل HSE اقدام نموده است.
هم اكنون با توجه به الزام پايبندي تمام شركتهاي فعال كشور به خط مشي HSE، سياست هاي مربوط به به HSE در همه زمينه هاي كاري در حال اجرا مي‌باشد.
نویسنده: مژده ثقفی، كارشناس محيط زيست
هر يك از مشاغل و فعاليت‌هاي حرفه‌اي در شرايط خاص خود انجام مي گيرند و اين شرايط گاهي اثرات نامطلوبي را ممكن است بر روي سلامت افراد مشغول به كار داشته باشد. در مجموع شرايطي كه منجر به اين اثرات نامطلوب مي‌گردد را تحت عنوان عوامل زيان آور محيط كار مي‌شناسيم. HSE (Health, Safety, Environment) علم و هنر تامين سلامت و ايمني كارگران حرف مختلف در برابر عوامل زيان آور محيط كار است و تلاش دارد كه فرد شاغل در كارهايي كه متناسب با قابليت هاي جسماني و رواني اوست مشغول به كار شود. از جمله ديگر وظايف مبحث HSE حفاظت از منابع طبيعي محيط زيست است كه امانتي در دستان ما براي آيندگان محسوب مي‌شود. در ﺣﻘﻴﻘﺖ HSE ، ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺖ، اﻳﻤﻨﻲ و ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ را در ﭘﺮوژه ﻫﺎي مختلف ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﺧﻮد در ﻣﻲآورد. ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ در ﻫﺮ ﻛﺪام از ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي HSE، ﻣﻮاردي ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﺷﺪه ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺷﺎﻣﻞ پارامترهاي ﻣﺘﻌﺪدي ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. HSE ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﺣﺮوف اول ﺳﻪ واژه Health ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺑﻬﺪاﺷﺖ، Safety ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﻳﻤﻨﻲ و Environmental ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ مي‌باشد كه به تفصيل در ادامه اين مبحث ارائه شده است.
بهداشت (H) : در ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ(ﻓﺮدي) ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻣﺤﻴﻂ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺣﺮﻓهاي ﻣﻲ ﺷﻮد بسيار ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. در مجموع مبحث بهداشت در سه سطح بهداشت کار (Occupational hygiene)، طب کار (Occupational medicine) و خدمات پرستاری و توان بخشی مرتبط با کار(Occupational Health nursing) تعریف شده است. بهداشت كار از ديدگاه مباحث پیشگیرانه در صنعت، در ساختار HSE نقش دارد. عوامل زيان آور محيط كار متعدد بوده و براي سهولت در مطالعه، مي توان آن را بر اساس ماهيت ايجاد، به 5 دسته عوامل زيان آور فيزيكي ،شيميايي، بيولوژيكي ، ارگونوميكي و رواني تقسيم نمود (خبرنامه پيام توليد برق، شماره 2، زمستان 91) .
اﻳﻤﻨﻲ (S) : در ﻫﺮ ﭘﺮوژه مجموعه‌اي از ﻣﺨﺎﻃﺮات اﻳﻤﻨﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ در ﺻﻮرت ﻋﺪم رﻓﻊ آن ﻣﻐﺎﻳﺮﺗﻬﺎ، احتمال بروز حادثه بسيار زياد خواهد بود. در زﻣﻴﻨﻪ اﻳﻤﻨﻲ در ﭘﺮوژه ﻫﺎ ، ﻣﺴﺎﺋﻞ ﮔﺴﺘﺮده اي ﻣﻄﺮح ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺧﻮد ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻨﺪ دﺳﺘﻪ اﺳﺖ. دﺳﺘﻪ اول ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﻤﻨﻲ در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ (ﺷﺎﻣﻞ ﺣﻔﺎري ،ﻛﺎر در ارﺗﻔﺎع، ﺟﻮﺷﻜﺎري و ﺑﺮﺷﻜﺎري، اﻳﻤﻨﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت و...). دﺳﺘﻪ دوم ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﻤﻨﻲ در ﭘﺮوژه ﻫﺎ (ﺷﺎﻣﻞ اﻳﻤﻨﻲ اﻧﺒﺎر، ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﺮﻳﻖ، ﻣﺤﺼﻮرﺳﺎزي، ﻋﻼﺋﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه و ...) ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. و دﺳﺘﻪ ﺳﻮم ﺷﺎﻣﻞ اﻳﻤﻨﻲ اﺷﺨﺎص در ﭘﺮوژه ﻫﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ(ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻓﺮدي).
ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ (E) : ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ در ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻤﺮاﻧﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد ﻫﻮا، ﺧﺎك، آب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪﻛﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﻣﻨﺒﻊ آﻻﻳﻨﺪﮔﻲﻧﻮع آﻻﻳﻨﺪه ﻣﺘﻔﺎوت است. همچنين حفاظت از منابع طبيعي در برابر مصرف بي‌رويه نيز در اين دسته بندي قرار خواهد گرفت.
تقسیم بندی کلی HSE
شاخه HSE طیف گسترده ای از علوم و مهندسی را به خود اختصاص داده است اما به طور کلی میتوان آنرا به دو شاخه اصلي HSE-MS و Technical تقسیم بندی نمود كه در ادامه به بررسي آنها مي‌پردازيم.
1. نظام مدیریت HSE (HSE-MS : HSE Management System)
بدنبال پيشرفت صنعتي و ورود ماشين آلات به عرصة زندگي افراد، پررنگ تر شدن نقش تجهيزات و دستگاهها در فرآيندهاي كاري و افزايش تعامل انسانها با اجزاي محيط هاي صنعتي، سازمانها با چالش‌هاي جديد و مستمري در رابطه با موضوعات سلامت، ايمني و بهداشت مواجه شدند. به نحوي كه تنها رعايت قوانين قديمي موجود براي رهايي سازمانها كافي بنظر نمي‌رسيد. لذا ، نظام مديريت HSE به عنوان يك ابزار مديريتي براي كنترل و بهبود عملكرد بهداشت، ايمني و محيط زيست در همة برنامه‌هاي توسعه صنعتي يا تشكيلات سازماني پا به عرصه ظهور نهاد. این نظام به کمک اهرمهايي نظير ايجاد بستر فرهنگي خلاق و نگرشي نو و سيستماتيك، همگرايي و چيدمان هم افزاي نيروهاي انساني و امكانات و تجهيزات با استفاده از سيستم آموزش كارآمد، مميزيهاي دوره‌اي، ارزيابي و بهبود مستمر، موجب به حداقل رساندن اثرات نامطلوب صنعت بر محيط و افزايش اثرات مطلوب آن، به صفر رساندن حوادث و آسيب هاي ناشي از كار، ارتقاء سطح سلامت افراد و همچنين صيانت از محيط زيست به عنوان سرماية بشريت گرديد. در واقع بدین طریق نظام مدیریت (Management System) به 4 هدف اصلی خود که همان به حداقل رسیدن سطح خطاها، عدم وقوع حوادث، عدم آلودگی محیط زیست، وارد نشدن صدمه و آسیب به کارکنان و سایر گروه های ذی‌نفع می باشند ، رسیده است.
2. مهندسی ( Technical HSE) HSE
همان گونه كه پيشتر اشاره گرديد، مهندسی ایمنی و حفاظت محیط زیست (HSE) از سه بخش متفاوت و در عين حال لاینفک سلامت، ایمنی، محیط زیست تشکیل شده است. بدیهی است که برای نتیجه بخش بودن فعالیت‌هاي مذكور لازم است نظرات و راهکارهای مهندس HSE در کلیه فرایند های سازمان اعم از طرح ایده، انتخاب فرایند های تولیدی، طراحی، خرید و ساخت، ساختمان و نصب، راه اندازی و بهره برداری و برچیدن واحد به کار گرفته شوند.
ضرورت حضور HSE در صنعت
بر اساس اعلام سازمان بین المللی کار در هر سال 250 میلیون حادثه ناشی از کار اتفاق می‌افتد و در صورت تبدیل این تعداد حادثه به روز، ساعت، دقیقه و ثانیه باید بگوییم که در هر ثانیه 8 حادثه در جهان رخ می‌دهد و اگر قربانی هر حادثه را فقط یک نفر در نظر بگیریم مفهوم آن، این است که در هر ثانیه دست کم سلامتی هشت نفر به خطر می‌افتد. در بسیاری از موارد ممکن است یک مورد حادثه رخ دهد ولی تلفات آن بیش از یک نفر باشد. ضمن اینکه آمار ذکر شده آمار حوادث ثبت شده در سازمان های ذيصلاح است در حالی که حوادث زیادی رخ می‌دهد که هیچ مرجعی آنها را ثبت نمی‌نمايد. هدف اﺻﻠﻲ از اجراي پارامترهاي HSE ﺣﻔﻆ و ارﺗﻘﺎ ﺳﻼﻣﺖ ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ , ﺣﺬف ﻳﺎ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪن ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ در اﻳﺠﺎد ﻣﺨﺎﻃﺮات و ﺣﻮادث ﺑﻬﺪاﺷﺖ اﻳﻤﻨﻲ و ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ اﺳﺖ. اﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و ﻃﺮح ﻫﺎي HSE در سايه ﺗﻌﻬﺪ و رﻫﺒﺮي ﻣﺪﻳﺮان ارﺷﺪ ميسر ﻣﻲ ﺷﻮد.
از جمله دﻻﻳﻞ و ﻣﺰاﻳﺎي اﻳﺠﺎد ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ اﻳﻤﻨﻲ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ و ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ (HSE-MS ) ميتوان به اهميت اين موضوع در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺟﻬﺎن از ﻣﺪت ﻫﺎ ﭘﻴﺶ اشاره نمود. به عنوان مثال ميتوان كشور آمريكا را نام برد. توسعه HSE در آمريكا در 3 دوره سازمان يافته است :
1.دوره1887 الي 1921 (دوره دپارتمان بهداشت) (سال 1266 الي 1300 هجري شمسي)
2.دوره 1921 الي1941 (دوره Sundwall ) (Dr. John Sundwall) (سال 1300 الي 1320 هجري شمسي)
3.دوره1941 تاكنون (دوره مدرن) (سال 1320 هجري شمسي تا امروز)
اداره ايمني در امريكا در سال 1969 ميلادي تحت عنوان دپارتمان پرسنلي بوجود آمد. در اواسط دهه 1970 ميلادي تقاضا براي ارائه خدمات ايمني به شكل چشم گيري افزايش يافت و جايگاه سازماني آن در معاونت قائم مقام اداري قرار گرفت. در مرحله بعد، دپارتمان مديريت ريسك و ايمني (SRM) (Safety and Risk Management) تشكيل شد كه اطلاعات اوليه خود را از بازرسي محيط كار و كميته هاي مديريت ريسك و ايمني دريافت كرده و مهمترين وظيفه آنها پيشگيري و كنترل تلفات و ضايعات بود. مأموريت دپارتمان مذكور مطابق قوانين (OSHA) يا Safety and Risk Management انجام مي شد. دپارتمان بهداشت "صنعتي- محيط" در سال 1970 ميلادي از ادغام دپارتمانهاي بهداشت صنعتي و بهداشت محيط زيست ايجاد شد.در سال 1979 موضوع سم شناسي نيز به اين دپارتمان اضافه شد. از آن به بعد در اثر ادغام رشته هاي ديگر دانشگاه با اين رشته، تعداد دپارتمانهاي بهداشت محيط از عدد 9 به عدد 5 كاهش يافت و از سال 1995 دپارتمان علوم بهداشت محيط با گنجاندن رشته تغذيه به دپارتمان HSE در امريكا به يك نظام يكارچه تبديل شد.
اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﻛﺸﻮر ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﻃﻲ ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﻴﺮ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺪﻳﺮان و ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و زﻣﻴﻨﻪ ساز ﺑﺴﺘﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ HSE در ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ و ﺷﺘﺎب ﻣﺘﻔﺎوت بوده است. به ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﻳﻦ ﻣﻬﻢ در ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﻔﺖ و ﮔﺎز ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ اﺻﻞ و اﻟﺘﺰام ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ.
ضرورت استقرار فرهنگ ايمني در صنعت برق
با شتاب گرفتن حضور شركتها اعم از شركتهاي برق منطقه‌اي، مديريت توليد و توزيع نيروي برق و همچنين حضور مشاورين مختلف در اجراي پروژه‌هاي مجموعه صنعت برق، اهميت استقرار فرهنگ HSE در اين صنعت كاملا مشهود مي‌باشد. با توجه به تعاريف ارائه شده از HSE، مي توان گفت كه يكي از مقوله هاي بسيار مهم در ارتباطات درون سازماني و برون سازماني صنعت برق، تعاملات لازم در زمينه كاهش ضايعات با كاهش و كنترل حوادث از طريق افزايش ضريب ايمني در صنعت مي باشد. ایمنی و حفاظت از جان کارکنان سازمانها و شرکتهای مختلف صنعت برق یکی از مسایل زیربنایی را تشکیل می‌دهد. بحث ایمنی به اعتقاد بسیاری از کارشناسان به عنوان یک مفهوم و معنای فرهنگی باید مورد توجه قرار گیرد و به صورت یک فرهنگ عمومی درآید.
از طرف ديگر، با توسعه صنعت و ساخت ماشین آلات صنعتی، تعداد مواردی که باید رعایت شود بیشتر و بیشتر میشود تا آنجا که هر دستگاهی ایمنی خاص خود را مي‌طلبد. در صورت عدم رعایت مقررات گفته شده در مورد هر دستگاه امکان وقوع حادثه زیاد است. کار با موتورهای برقی، آسیب‌های مواد، همگي نیازمند رعایت مقررات ایمنی فنی و تخصصی است و کسانی مجاز به کار با این دستگاهها و تجهیزات هستند که دوره آموزشی کار با دستگاه و دورةایمنی کار با دستگاه را با موفقیت گذرانده باشند. اين مقوله پوشش دهنده مبحث ايمني يا Safety از مبحث HSE مي باشد. از طرف ديگر در زمينه Environment از مباحث HSE مي توان به اثرات سوء نيروگاههاي برق بر محيط زيست اشاره نمود. تولید مقادیر عظیم انرژی الزاماً با تخلیه خاکستر و دیگر آلایندهها در هوا، ایجاد اختلال در رواناب رودخانه ها و بسیاری از عوارض و پدیدههای دیگر همراه است که همگی در تغییر زیست‌کره موثر میباشند.
موارد فوق الذكر و ساير پارامترهايي كه ميتواند به نوعي هم‌راستا با سلامت و بهداشت، ايمني و حفاظت از محيط زيست و منابع طبيعي باشد، همگي توجيه مناسبي براي پياده سازي و اجراي فرهنگ HSE در صنعت برق، مي باشد.
تاريخچه HSE در ايران
در تاريخ 29/11/1380 پيرو تاكيد وزير نفت مبني بر استقرار سيستم مديريت HSE در اين وزارتخانه، شوراي مركزي نظارت بر ايمني و آتش نشاني، نسبت به انتخاب و ترجمه خطوط راهنماي HSE-MS تدوين شده توسط OGP (Oil & Gas Producers) همت گماشت. شركت ملي پالايش و پخش فرآورده هاي نفتي ايران در ادامه سياست‌هاي كلان خود در راستاي رسيدن به استانداردهاي جهاني صنايع نفتي و تغيير نگرش ديدگاههاي سنتي نسبت به مسائل ايمني در مجموعه خود از تاريخ 29/12/1380 اقدام به تشكيل مديريت بهداشت، ايمني و محيط زيست نموده است. اين تشكيلات كه جايگزين ادارات ايمني و آتش نشاني شده است، در دوره فعاليت كوتاه خود كارنامه‌اي پر بار و تاثيري قابل توجه در مجموعه‌هاي عملياتي برجا گذاشته است. شركت ملي نفت ايران نيز با الهام از مدل HSE طراحي شده در شركت Shell نسبت به تدوين اين استاندارد در مجموعه خود اقدام نموده است. بدين ترتيب هر يك از شركتهاي زير مجموعه وزارت نفت (اعم از شركتهاي اصلي نفت ، گاز و پتروشيمي و پيمانكاران فرعي) با استفاده از خطوط راهنماي تدوين شده در سطح بين المللي نسبت به اجراي مدل HSE اقدام نموده است.
هم اكنون با توجه به الزام پايبندي تمام شركتهاي فعال كشور به خط مشي HSE، سياست هاي مربوط به به HSE در همه زمينه هاي كاري در حال اجرا مي‌باشد.
نویسنده: مژده ثقفی، كارشناس محيط زيست
لینک کوتاه
نظرات بینندگان
انتشار یافته: ۱
در انتظار بررسی: ۰
غیر قابل انتشار: ۰
نيك پيام
| 
۰۷:۲۴ - ۱۳۹۴/۰۱/۳۰
سپاس از توجه سايت برق نيوز و از اين مقاله خوب سركار خانم مهندس ثقفي ، اميدوارم پرداختن به چنين بحث هايي در سايت ادامه يابد. 
ارسال نظر قوانین ارسال نظر
لطفا از نوشتن با حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «برق نیوز» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «برق نیوز» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.
شورای نگهبان سازوکار تسویه مطالبات صنعت برق را تایید کرد
توسعه برق هستهای به حل ناترازی انرژی کمک میکند
بهادری جهرمی: قطعی برنامه‌ریزی شده برق نداشتهایم
مصرف معادل آب شرب یک شهر ۲۰۰ هزارنفری توسط برخی نیروگاهها
رایگان شدن آب برق و گاز مشترکانِ تحت پوشش
شرکت توزیع برق گیلان باید پاسخگوی نابرابریها باشد
اقتصاد کشور تحمل خسارت سنگین خاموشی صنایع را ندارد
اگر برق موتور چاه ها تأمین نشوند کشاورزیِ کل کشور از بین می رود
وزارت نیرو افزایش ظرفیت نیروگاهی سال آینده را در لایحه بودجه۱۴۰۲ اعلام کند
اجرای طرح مانعزدایی از صنعت برق پایهگذار تحولات مهم حوزه انرژی
ظرفیت تولید انرژی از زغال سنگ باید تا سال۲۰۴۰ صفر شود
افزایش قابل توجه هزینه برق استرالیایی‌ها در ۱۴ ساعت از شبانه روز
چراغ سبز آمریکا به بغداد برای تداوم خرید انرژی از ایران
تسویه طلب ایران از عراق با مازوت
انتظار رشد ۴ درصدی تقاضای برق در آفریقا
جزییات آتش سوزی در پست برق ایستگاه مترو شوش
٣ متر برف سنگین عامل خاموشی دهها هزار خانه در غرب امریکا
سرمایه گذاری ٧٢٠ میلیون دلاری عربستان برای هوشمندسازی شبکه توزیع برق
چرا تبدیل سیم مسی به کابل خودنگهدار مهم است؟
افزایش ۱۱۲ درصدی هزینه انرژی اروپا در پی بحران انرژی جهانی
