مسأله‌ عقب‌ماندگی‌ گمرک‌ است یا ثبتارش؟

به گزارش برق نیوز، از منظر کرباسیان سامانه های ثبتارش، ایران کد، شبنم، استاندارد اجباری، مرکز مبادلات ارزی، رتبه اعتباری و پرتال ارزی موانع جدی فرآیندهای تجاری کشور هستند. این سامانه ها عمدتاً با محوریت وزارت صنعت به گونه ای شکل گرفته اند که بتوانند بین کالاهای تولیدی در کشور و کالاهای وارداتی تناسبی برقرار سازند تا چرخه تجارت کشور سیاست پذیر باشد.
 
عمده این سامانه ها آنلاین بوده و طی شدن فرآیندهای آن کمتر از ۱۰ دقیقه زمان می برد (به جزء استاندارد که به جهت تست آزمایشگاهی گاهاً طولانی‌تر می شود). در واردات کالا، نهادهای متعددی درگیر هستند که مهمترین آنها وزارت صنعت (سازمان توسعه تجارت) و وزارت اقتصاد (گمرک) می باشد.
 
گفته شد که سامانه های وزارت صنعت عمدتاً آنلاین بوده و به تناسب نیازهای کشور در برنامه ریزی و پایش صنعت شکل گرفته اند. اما سامانه های وزارت اقتصاد چطور؟ آیا سامانه های گمرکی متناسب با پیشرفت دنیای IT به روز شده اند؟ یکی از آیتم های محاسباتی شاخص کسب و کار، «تجارت فرامرزی» است، اگر به ارزیابی میزان تاثیر سامانه های دو وزارتخانه اقتصاد و صنعت بر این شاخص بپردازیم، کدامیک باعث طولانی شدن «تجارت فرامرزی» می شود؟
 
سامانه مرکزی گمرک آسیکودا (ASYCUDA) نام دارد که توسط انکتاد (کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل) در سال ۱۹۸۱ توسعه یافته است که دارای سه نسخه ASYCUDA ۲.۷، ASYCUDA++ و ASYCUDA World است. این سامانه تحت داس بوده و در سال ۱۳۷۵ در ایران پیاده سازی شده است.
 
و اما ویژگی های آسیکودا! اتصال این سامانه از مرکز به سایر گمرکات کشور برخط نبوده و داده ها با تاخیر زمانی به سامانه مرکزی انتقال می یابند. از ۱۸ خدمت گمرکی، عملاً ۵ خدمت گمرکی را این سامانه پوشش می دهد و به دلیل طراحی ناقص آن، دیگر خدماتی که در نرم افزار تعبیه شده است، قابل استفاده نیستند. بنابراین، خدماتی که تحت پوشش این نرم افزار قرار نمی گیرد، به شدت دستی و فساد خیز هستند.
 
نکته مهم دیگر مشکل اتصال این سامانه به دلیل عقب ماندگی فناوری با سایر بانک های اطلاعاتی کشور است. دیگر بانکهای اطلاعاتی عمدتاً تحت ویندوز یا لینوکس بوده و متناسب با آخرین ورژن این سیستم عامل ها، آنها نیز خودشان را به روز کرده اند.
 
جالب است که با مراجعه به سایت گمرک مشاهده می کنیم که این نرم افزار بعنوان «آرمان شهر گمرک الکترونیک» توصیف شده است و هر برنامه ای که به انجام اصلاحات در گمرک می پردازد، اولویت اول خود را «پیاده سازی آسیکودای جهانی» می داند! نکته مهم دیگر اینست که هیچکدام از کشورهای پیشرفته اروپایی از این نرم افزار استفاده نمی کنند و پیشرفته ترین کشوری که تاکنون از این سامانه برای انجام عملیات گمرکی خود استفاده کرده است، ایران می باشد و سایر کشورها عمدتاً کشورهای کمتر توسعه یافته آفریقایی و جزایر گمنام هستند (لیست کشورهایی که از این نرم افزار استفاده می کنند را در اینجا ببینید)؛ به گونه ای که توسعه دهندگان این نرم افزار با تفاخر اعلام می کنند که این نرم افزار در ایران مورد استفاده قرار می گیرد.
 
اما این سامانه تحت داس متعلق به ۲۰ سال پیش که تنها ۵ خدمت گمرکی را بطور کامل پوشش می دهد چگونه می تواند با دیگر سامانه های مدیریت واردات که در وزارت صنعت مستقر هستند ارتباط برقرار نماید؟ با فشار گمرک، الزام شبنم و ایران کد از سامانه ثبتاش برداشته شد و در اقدامی دیگر، گمرک نیاز به ثبت سفارش را الزامی نمی داند.
 
در دنیای IT، این ارتباط سیستمی بین سامانه هاست که باعث کاهش دوباره کاری و ایجاد ارزش افزوده فراوان می شود (البته اخیراً تیمِ خودجوشِ دانشکده فنی دانشگاه تهران توانسته است سامانه درب خروج گمرک را پیاده سازی نماید، اما همچنان سامانه مرکزی گمرک ایران همان آسیکودای تحت داس است).
 
از آقای کرباسیان باید سوال کرد کندی تجارت کشور به سامانه های به روز وزارت صنعت مربوط است یا به عقب ماندگی فناوری گمرک؟ به جای حذف سامانه ثبتارش، ایران کد و شبنم که سالیان متمادی برای ایجاد آنها در وزارت صنعت تلاش شده است، به فکر اصلاح سامانه های گمرکی باشید که متعلق به ۲۰ سال قبل است.