مروری تحلیلی بر بازار برق آلمان

به گزارش "برق نيوز" بازار برق آلمان به لحاظ تعداد مشاركت‌كنندگان (شركت‌ها) و ظرفیت تولید بزرگترین بازار در قارهٔ اروپاست. همچنین سریعترین بازار با صددرصد مشتركان بلاواسطه است. اما (این بازار) دو هفته بعد از آغاز بكار در آلمان دچار محدودیت‌هایی شد، مسؤولان با توجه به محدودیت‌های موجود در آلمان دریافتند كه بازار انرژی آلمان آنگونه كه به نظر می‌رسد بی‌مانع و محدودیت نیست. بطور حتم دلایل زیادی وجود دارد كه تازه واردان به این بازار مدام اعتراض می‌كنند.

بازار برق آلمان طبق گزارش DRI (با مصرف سالانه تقریباً Twh۵۵۰ و ظرفیت تولید Gw۱۲۵ كه نیمی از آن سوخت فسیلی، ۱۷ درصد سوخت هسته‌ای و ۱۸ درصد گازسوز است) بازار بسیار بزرگی است كه در قلب اروپا واقع شده و توسط كابلها و شبكه‌های انتقال نیرو به دیگر مناطق اروپا متصل شده است و هیچ اپراتور یا تنظیم‌كنندهٔ شبكه مستقل دراین سامانه وجود ندارد،‌ اما شش اپراتور شبكه انتقال نیرو و چندصد (حدود یك هزار) اپراتور شبكه توزیع به شكل هماهنگی با یكدیگر و خود تنظیم فعالیت می‌كنند.

در سال ۱۹۸۸ ]درهای[ بازار انرژی برای رقابت گشوده شد. این امر با حضور ۲۵۵ شركت در نمایشگاه e-World در محل نمایشگاه و همایش بین‌المللی انرژی در اسن آلمان كه از ۱۳ لغایت ۱۵ فوریه ۲۰۰۱ برپا شد كاملاً مشهود بود.

به گفته یكی از ناظران، اگرچه تولید نیروی برق در زنجیره بازار انرژی یك محصول جنبی به حساب می‌آید اما با این وجود جایگاههای سوم و چهارم را در فعالیتهای مدیریت تجارت و خطرپذیری به خود اختصاص داده. یك بررسی ساده از تیراژ نشریات انرژی به زبان آلمانی علاقه به مشاركت در این بازار را تصدیق می‌كند.

● خود تنظیمی برای دستیابی به نفع شخصی:
بازار انرژی آلمان (هم برق و هم گاز) تنها نمونه در اتحادیه اروپاست كه هیچگونه تنظیم‌كننده مستقلی ندارد. در عوض، یك سامانهٔ‌خود تنظیم از طریق قوانین گوناگون موجود درمورد انرژی و مهمتر از همه كه معروف به «توافق‌های انجمن‌هاست» قاعده بازی را تعیین می‌كند. توافق‌های انجمن‌ها كه توسط سه انجمن صنعتی پیش‌نویس آن تهیه و مورد موافقت واقع شده است موافقت‌نامه‌های اختیاری، خصوصی هستند كه در قراردادهای مربوط به لوله‌های گاز و شبكه برق استفاده می‌شود. این توافق‌نامه‌ها به تنهائی از جایگاه قانونی برخوردار نیستند. آنها درصورتی تعهدآور خواهند بود كه مشاركت‌كنندگان در قالب یك قرارداد رسمی آنها را لحاظ كنند. سه انجمن ]شامل[ انجمن فدرال آلمان (BDI) انجمن انرژی صنعتی و برق (VIK) و انجمن برق آلمان (VDEW) عموماً نماینده مشتركین صنعتی، صاحبان و اپراتورهای شبكه‌ها هستند و نه خانوارها یا ذینفعان دیگر به خصوص تازه واردها به این بازار.

اگهارد شولز معاون مدیر كل اجرائی VDEW، نماینده صاحبان قدرت و طرفداران خودتنظیمی، این نگرانی را ابراز كرد كه اگر دسترسی طرف سوم مبنی بر مذاكرات (NTPA) (توافق‌نامه‌ای كه برای اولین بار برای همه اپراتورهای شبكه در آلمان تعهدی را به منظور محاسبهٔ هزینه‌های مربوط به دسترسی به شبكه به وجود آورد) از شبكه برق توسط دولت تنظیم شود. در این صورت مردم می‌نشینند تا ببینند دولت چه خواهد كرد.

به گزارش "برق نیوز" دكتر فلوریان باینش، مدیر امور برق شركت VIK به نمایندگی از مشتركان صنعتی از (NTPA) حمایت كرد زیرا این روش را یك راه‌حل غیر بوروكراتیك، سریع و انعطاف‌پذیر می‌داند كه بوسیلهٔ آن دسته از افرادی كه با بازار در ارتباط هستند شكل گرفته است. اما سنجش واقعی NTPA این خواهد بود كه چگونه قیمت‌ها در آلمان با كشورهای دیگر مقایسه شود. در حال حاضر این قیمت‌ها بالاتر از قیمت‌های مورد قبول در منطقه اسكاندیناوی است.

ماهیت NTPA آن است كه روش‌های فائق‌آمدن بر موانع به بحث و گفتگو گذاشته شود. در حال حاضر هزینه تحویل برق به دلیل ماهیت دو جانبه مذاكرات بسیار بالا و مبهم است. شكایت قانونی كه دفتر كارتل علیه اپراتور شبكه به نام e.dis energie nord furstenwalde اقامه كرد پس از یك مطالعه تفضیلی بر روی هزینه‌ها توسط LBD كه یك شركت مشاوره مستقل است اتفاق افتاد.

متوسط هزینه دسترسی به شبكه برق در مناطق آلمان جدید (آلمان شرقی سابق) بسیار بالاتر است و طبق هر استاندارد بین‌المللی نیز این هزینه بالاست. بدون یك تنظیم‌كننده اصلی تصمیمات قبل از یك رویداد اتخاذ نمی‌شود. دفتر كارتل فدرال ممكن است فقط و فقط بعد از یك رویداد دخالت كند و تصمیمات براساس موضوعات جداگانه اتخاذ می‌شوند. این فرایند به خودی خود كند و دشوار است. شركت‌های خدماتی آلمانی در حال حاضر به طور عمودی با یكدیگر تلفیق شده‌اند بدون ]وجود[ یك هیات سیاستگزاری كه جداشدن آنها از یكدیگر را تضمین كند. پرفسور فلفگانك پافنبرگ از موسسه انرژی برمر به كارگیری یك موسسه با توان اتخاذ تصمیم‌های سریع قبل از یك رویداد را حمایت می‌كند. او معتقد است كه چنین هیاتی برای تنظیم قیمت‌گذاری شبكه ضروری است.

كریستین هلد، همكار، در دفتر وكالت بكر با تترهلد در برلین، به این نتیجه رسید كه آن چارچوب قانونی بطور موثر برای فراهم كردن شرایط دسترسی طرف سوم به شبكه كافی نیست. وی سه دلیل را برای اثبات این موضوع ذكر می‌كند: اول آنكه هیچگونه تبصره‌ای مربوط به جزئیات استفاده از قرارداد شبكه و یا شرایط قانونی برای تعیین هزینه دستیابی وجود ندارد، ثانیاً نه مرجع تنظیم‌كننده‌ای وجود دارد و نه اپراتور شبكه مستقلی.

● برق براساس اولویت:
اگر آن دسته از قوانینی كه حامی روش‌های مشخص تولید برق هستند را مدنظر قرار دهیم پس این اعتقاد كه فعالیت در بازار برق آلمان برای همه متقاضیان كاملاً بدون مانع است تا حدی بی‌معنی است.
اگر ما الویت و قیمت‌های مشخص شده برای ذغال سنگ قهوه‌ای، قانون حمایت از نیروگاه‌های دومنظوره و انرژی تجدیدپذیر كه بر راههای دیگر تولید ارجح هستند را لحاظ كنیم آنگاه تنها حدود كمتر از ۵۰ درصد از بازار به صورت رقابتی باقی می‌ماند.

براساس توافق‌های انجمن‌ها، دسترسی به شبكه تنها در صورتی می‌تواند پذیرفته نشود كه ذغال‌سنگ قهوه‌ای به مخاطره افتند. این قانون كه تا سال ۲۰۰۲ پابرجا بود از صنعت ذغال سنگ قهوه‌ای در آلمان شرقی كه به عنوان دارائی‌ رهاشده به آن نگاه می‌شد همانند نیروی هسته‌ای در انگلستان حمایت كرد. تا ۴۰ درصد از انرژی برق آلمان از جمله آلمان غربی از زغال سنگ قهوه‌ای تولید می‌شود. قانون حمایت از نیروگاههای دو منظوره درآمد اضافی تضمین شده‌ای به نیروگاه تركیبی گرمایش و نیرو (CHP) اختصاص داده است. این قانون كه با گذشت زمان در حال تضعیف است یك نرخ ثابت برای نیروی برق از نیروگاه تركیبی گرمایش و نیرو كه قبل از سال ۲۰۰۰ ساخته شده فراهم می‌كند.

اپراتورهای شبكه این هزینه اضافی را از طریق افزایش نسبی درآمدهای شبكه پوشش می‌دهند. شیوه‌های تخصیص درآمدهای اضافی (۲۵/۰ یورو با ۰۰۲۳/۰ دلار) نامعین هستند. وضع مالیات اضافی برای نیروگاههای تركیبی گرمایش و نیرو بستگی به محل آن دارد، در برلین در بالاترین حد pf/kwh۶/۴ /kwh)۰۲۱۷/۰$) و در جنگل‌های سیاه در پائین‌ترین حد pf/kwh۵/۰ /kwh)۰۰۲۴/۰$) است. علاوه بر این، اپراتورهای شبكه می‌توانند دسترسی به شبكه را اگر بهره‌برداری از ]نیروگاه[ دو منظوره متوقف شود نپذیرند.

به نقل از پفامنبرگر، قانون بحث‌انگیز توسعه CHP در دست تهیه است كه ممكن است كمك‌های غیر مستقیمی معرفی كند كه به وسیله مشتركان به خاطر یك قرارداد جدید كه آنها را ملزم به خرید مجوزهائی برای خرید نیروی برق از CHP می‌كند پرداخت شود. همچنین ]تولید[ برق از منابع انرژی تجدیدپذیر ترجیح داده می‌شود كه طبق قانون انرژی تجدیدپذیر نه تنها شامل یك مبلغ اضافی ثابت می‌شود بلكه شامل تعهدی به منظور خرید است.آن دسته از اپراتورهای شبكه برق كه به منبع انرژی تجدیدپذیر بسیار نزدیك هستند ملزم به اتصال و جبران خسارات وارده به تامین‌كنندگان برق از انرژی تجدیدپذیر هستند دكتر میشل كراوس، استاد اقتصاد انرژی مانهایم، در این خصوص می‌گوید: این متضمن منافع بادآورده‌ای برای فراهم‌آورندگان انرژی تجدیدپذیر است. به طور خلاصه، ۵ ایالت از آلمان شرقی سابق كه در برگیرنده ۴۰ درصد از بازار تولید هستند به وسیله قانون ذغال سنگ قهوه‌ای حمایت می‌شوند. تولید انرژی تجدیدپذیر هفت درصد و روبه افزایش است. ]تولید نیروگاه[ دو منظوره ۱۰ درصد و ۴۳ درصد باقی مانده بر حسب قیمت بازار تعیین می‌شود. از نگاهی دیگر حدود ۸۵ درصد از تولید نیرو تحت كنترل شش اپراتور شبكه انتقال نیرو است و ۱۵ درصد باقی مانده در اختیار شهرداری‌ها با ]نیروگاه[ دو منظوره است.

● هزینه‌ها برای مصرف‌كنندگان نهائی با تغییرات اندك
برای مشتركان خانگی، هزینه بهره‌برداری از شبكه (دسترسی به شبكه) از خود هزینه برق بسیار بالاتر است حال آنكه این مشتركان از پائین‌ترین سطح ولتاژ استفاده می‌كنند. همچنین اپراتور شبكه هزینه دیگری ناشی از مالیات امتیاز در عوض ”حق عبور" برای انتقال برق به مناطق محلی مطالبه می‌كند. یك مالیات اضافی شانزده درصدی و مالیات تصاعدیECO /kwh)۰۱۴۱/۰$) ph/kwh۳ به این مبلغ اضافه می‌شود هزینه دستیابی به شبكه، انرژی كه از اولویت برخوردار است و مالیات‌ها بیش از ۸۰ درصد از قبض برق برای یك خانوار را تشكیل می‌دهد.

از سال ۱۹۹۸ تنها ۲ تا ۳ درصد از خانوارها در آلمان ]منابع تامین برق[ خود را تغییر داده‌اند كه در قیاس با انگلستان كه ۳۰ درصد از خانوارها موفق به انجام چنین كاری شده‌اند رقم پائینی است. به نقل از اگهارد شولز، قائم مقام مدیر كل اجرائی VDEW این موضوع بیانگر رضایت مصرف‌كنندگان است. شخصی ممكن است این سوال را مطرح كند كه آیا این آمار به خاطر دلایل زیر است:
تغییر منابع تامین برق به دلیل امور اداری ۴ تا ۵ ماه به طول می‌انجامد. از آنجا كه استانداردهای بازده انرژی آلمان بالاست و برق به طور معمولی برای مصارف گرمایش و سرمایش استفاده نمی‌شود و خانوارها در فرایند قانون‌زدائی نقشی ندارند لذا ]تغییر منابع تامین برق[ برای آنها از اهمیت كمی برخوردار است.

به گزارش "برق نيوز" به نقل از دكتر میشل كراوس، استاد اقتصاد انرژی دانشگاه مانهایم، مصرف‌كنندگان نهائی بیش از آنكه نگران صرفه‌جوئی روی صورت حساب برق خود باشند، نگرانی خود را متوجه هزینه بنزین و چگونه فراهم آوردن تعطیلات شش هفتگی سالانه می‌كنند. به لطف تلاش‌های بازاریابی E.ON و Yellowstrom، شعبه ENBW، در شهر كارلسروهه آلمان، مصرف‌كنندگان خانگی به هر حال از این امر آگاهی دارند كه آنها می‌توانند منابع تامین برق را تغییر دهند.

طبق محاسبات سخنگوی دیگر، صرفه‌‌جوئی سالانه كمتر از ۱۰۰ مارك (۴۷) دلار ارزش درگیرشدن با امور اداری برای تغییر منبع تامین برق را ندارد. برای شركت‌های توزیع محلی مطالبه هزینه‌ای از تامین‌كنندگان مستقل برق تحت عنوان هزینه‌های ورودی كه برای تغییر تامین‌كنندگان برق و پردازش داده‌هاست همچنان معمول است یكی از كارشناسان شركت Energy Bynet در برلین مشاهده كرد قراردادهای مربوط به دستیابی شبكه برای مشتركان دلهره‌آور است. بنابراین ]آن قراردادها[ تمایل مشتركان برای ]تغییر[ تامین‌كننده برق را خنثی می‌كنند. از آنجائی كه شركت‌های توزیع محلی انگیزه‌ای برای فراهم آوردن تغییر با بازده بالا ندارند اغلب تعلل می‌كنند. تغییر ]تامین كننده برق[ در فاصله زمانی ۴ الی ۵ ماه معمول است. همچنین ادعاهایی وجود دارد بر حمایت ناكافی IT برای مدیریت بر تامین‌كنندگان مستقل برق جدید و همچنین فقدان دانش علمی برای نهایی كردن قراردادها است. تعداد و پیچیدگی قراردادها، كه به منظور انتقال برق از یك نقطه به نقطه دیگر نیاز است می‌تواند مانع دیگری بر سر راه ورود باشد.

● تازه واردان فائق خواهند شد:
به رغم پیچیدگی و عدم شفافیت در این بازار نیمه كاره، آلمان بسیاری از شركت‌های جدید را به سمت خود جلب كرده است.
مارتین لائو، مدیر توسعه تجاری شركت فورتوم انرژی هامبورگ توضیح می‌دهد كه به چه دلایلی آلمان به شركت‌های برق و گاز محلی علاقه‌مند است: منطقه، وسعت بازار و فرصت. آلمان یك قطب طبیعی در مركز شبكه گاز اروپاست. آلمان بزرگترین بازار گاز است كه ۴۵ درصد از گاز اروپا را مصرف می‌كند. قیمت گاز صنعتی در میان بالاترین رده‌ها قرار گرفته. او می‌گوید كه تازه‌واردان به شبكه به دلایلی ترغیب می‌شوند:

۱) تلاش برای رشد
۲) فشار در بازارهای داخلی از قبیل پرداخت قراردادها
۳) فشار ناشی از رقابت در بازار داخلی
۴) پیگیری جابجائی مشتركان اروپایی و چند ملیتی فراسوی مرزها.
شركت سوئدی vahenfall A.B Vallingby یك شركت دولتی و اپراتور شبكه‌های انتقال و چند خدماتی منطقه‌ای آلمانی و سوئدی (HEW) است كه از طریق یك شركت مجزا به نام Nordic power house و یك شركت تضامنی برای تجارت برق فیزیكی، گاز و محصولات مالی مربوطه راه‌اندازی كردند. این راهی است كه یك شركت خارجی می‌تواند وارد بازی شود.

● نشانه‌هایی از امید:
فقدان یك تنظیم‌گر و اپراتور شبكه‌های مستقل نتوانست آلمان را از تأسیس دو بازار بورس برق: بازار انرژی اروپایی مستقر در فرانكفورت و بازار بورس برق لایپزیك باز دارد. در حالیكه این بازار به شفافیت قیمت عمده‌فروشی برای برق می‌افزاید اما مشكلات دسترسی به شبكه را رفع نمی‌كند. تونی رایكرز، مدیر شركت انرژی خدمات و انرژی بنلوكس، سما، هلند معتقد است كه بازارهای بورس نقش بسیار مهمی را در قانون‌زدایی ایفا می‌كنند. وقتی كه از الكساندر كوكس، مدیر فروش و بازاریابی بورس انرژی اروپا در فرانكفورت آلمان، سوال شد كه آیا ]وجود[ بازارهای بورس با توجه به بازارهای O.T.C (بازار بورسی كه معاملات اوراق قرضه از طریق تلفن و كامپیوتر انجام می‌شود) كه به نظر سریعتر توسعه می‌یابند ضروری است پاسخ داد بازارهای بورس و بازارهای O.T.C ممكن است در كنار یكدیگر به فعالیت خود ادامه دهند. اما مزایای دیگر بازارهای بورس عبارت هستند از: آنها خطر مربوط به عدم پرداخت از طرف شخصی بدهكار را مرتفع می‌كنند، آنها فعالیت‌های لازم برای انجام یك معامله تا حصول توافق نهایی را فراهم می‌آورند، محاسبه روزانه MTM (عمل ثبت قیمت یا ارزش اوراق بهادار برای ارائه ارزش فعلی بازاری آن به جای ارزش دفتری) ترازها و Positions و فراهم آوردن شفافیت بیشتر را نیز انجام می‌دهند. در ضمن نقدینگی ممكن است از یك بازار به بازار دیگر انتقال یابد بنابراین هم‌زیستی امری مطلوب است.

جان اشبورن مدیرعامل شركت نرم‌افزاری FENICS تاكید می‌كند كه بازارهای بورس به دنبال ایجاد اعتماد هستند كه به اعضاء كوچكتر نیز اجازه ورود به بازار را می‌دهد.

به گزارش "برق نيوز" مدیر عامل پیشین این شركت، كه هم‌اكنون به عنوان مدیر بخش بازرگانی مسؤولیت تمامی دادوستدهای فناوری GIFTNET را برعهده دارد شاهد دوره جدیدی از تب طلا در اروپا بود. از آنجائی كه آلمان از پیشگامان قانون‌زدائی در قاره اروپاست، فضای انرژی آلمان نه تنها بانكها و كارگزاران را به خود جلب كرده بلكه ناشران و فروشندگان نرم‌افزارها را هم مجذوب خود ساخته است.

ماهیت برق چند كالائی است زیرا تولید نیروی برق براساس سوخت‌های متفاوتی است. تجارت در یك بازار به معنای جلوگیری از زیان احتمالی در بازار دیگر است. وی معتقد است كه بازار با شتاب به سوی محصولات سازماندهی‌شده جائیكه حاشیه‌های سود وسیع‌تر هستند حركت خواهد كرد. ثانیاً، همانطور كه از طریق نمایشگاه باشكوه e-world به نمایش درآمد، بازار صحنه‌ای است از ظهور شركت‌های عظیم انرژی E.O.N و R.W.E و دیگر شركت‌های انرژی، اشتیاق اعضاء بازار آنها را به سویی می‌كشاند كه پول تبدیل به مدیریت خطرپذیری و تجارت و در نهایت وجود نیروی كار ماهر در بازار می‌شود.

معرفی واحد پول یورو تنوع‌پذیری پول خارجی در بازاری را كه كارگزارانش تمایل زیاد به چمن‌های سبزتر دارند. جایی كه مهارت‌های تجاری و استراتژی هدجینگ * (تمركز بركاهش خطر ضرر و زیان ناشی از نوسانات در نرخ‌های ارز، قیمت‌های كالا، نرخ‌های بهره و غیره)* ممكن است آماده به استفاده باشند را كاهش داد. به نظر می‌رسد تازه‌واردان تنها كسانی هستند كه دچار دردسر و زحمت شدند در حالیكه صاحبان قدرت با خود تنظیمی و توافق‌نامه NTPA احساس رضایت می‌كنند.

واحدهای تجاری و صنعتی شاهد قیمت‌های پائین‌تر برق هستند و خانوارها حق بیان نظراتشان را ندارند.
دكتر جی‌آرجی اسپیكر، مدیرعامل شركت Aquila Energy GmbH، در ایسن آلمان مشاهده كرد كه تازه واردان همانطور كه خودشان دچار دردسر و زحمت شده‌اند مقامات دولتی مانند وزیر اقتصاد را تحت فشار قرار داده‌اند، فرایندهای توافق انجمن را از طریق دادگاه و دفتر كارتل فدرال به چالش كشیدند و تحقیقات مستقلی را از طریق مشاورانی مانند Bratte و NERA انجام داده و تلاش‌های خود را از طریق اتحادیه بازرگانان انرژی اروپا یكپارچه كردند و با كمیسیون اروپا به منظور پرسیدن سوالات مناسب در موقعیت‌های مناسب همكاری كردند.