كلياتي درباره نگهداري ماشين آلات الکتریکی

سرویس آموزش و آزمون برق نیوز: قبل از پرداختن به مسئله عيب يابي و تعمير ماشين هاي الكتريكي، مسئله اساسي و مقدماتي انتخاب مصالح و لوازم الكتريكي مناسب با شرايط مختلف كار مطرح مي شود. چه بسا پيدايش بسياري از عيوب و نواقص و همچنين وارد آمدن خسارت هاي گوناگون مي تواند نتيجه عدم رعايت مسئله فوق ، يعني تطابق مصالح و لوازم به كار برده شده با شرايط ويژه محيط كار باشد.

تطابق مصالح و لوازم به كار برده شده از نظر شرايط شبكه تغذيه و شرايط شبكه مصرف و نيز شرايط محيط كاري كه قرار است اين وسايل در آن ها مورد استفاده قرار گيرند، مورد بررسي مي باشد.

آنچه كه مربوط به تطابق با شرايط شبكه مصرف و تغذيه مي شود مربوط به چگونگي انتخاب كابل ها، مشخصات ماشين ها ، مقطع رساناهاي لازم، انتخاب نوع كنتاكتورها، فيوزها و غيره است.

عدم تطابق شرايط محيط سبب بروز معايبي در دستگاه هاي مورد نظر مي گردد. حتي اگر شرايط تطابق با شبكه مصرف و تغذيه كاملا رعايت شده باشد.

مشخصات شرايط تطابق با محيط را مي توان در چند گروه عمده زير خلاصه كرد:

الف) مصالح ضد انفجاري:

در نسبت هاي معين، مخلوطي از هوا و گازها و بخارات احتراقي ايجاد جوي قابل احتراق مي كنند. در چنين محيطي ، مصالح و ابزار مورد استفاده بايد از نوعي انتخاب شوند كه بروز هرگونه انفجار و خطرات ناشي از آن منتفي گردد. از اين رو بايد استفاده از ابزار و لوازمي كه ايجاد جرقه و يا قوس الكتريكي مي كند و يا نقاطي از آن به درجه حرارت هاي بالا دست مي يابد، ممنوع گردد. همچنين در اين اماكن استفاده از موتورهاي ضد انفجاري توصيه مي شود. اين نوع موتورها به مراقبت هاي ويژه اي احتياج دارند.

ب) مصالح مورد استفاده در مناطق گرم و خشك يا گرم و مرطوب:

در مناطق گرم و خشك بايد مراقب افزايش غير طبيعي درجه حرارت ماشين بود، از اين رو جريان كار و يا بار ماشين بايد در رابطه با شرايط محيط، محدود شود. در مناطق گرم و مرطوب بايد در درجه اول ، نظر خود را به وضعيت عايق بندي سيم پيچ ها معطوف داشت. زيرا در اثر رطوبت عايق ها شديدا در معرض پوسيدگي قرار مي گيرند. از اين رو مراقبت متوالي از سيم پيچ ها و اندازه گيري مقاومت عايق ها در فواصل زماني معين ضرورت پيدا مي كند. همچنين رطوبت هوا در پوسيدگي فلز و زنگ زدن آن اثر قطعي داشته، مراقبت هاي ويژه خود را مي طلبد.

ج) مصالح مورد استفاده در آب و هواي دريايي:

پوسيدگي پوسته هاي فلزي و پيچ و مهره ها در هواي مرطوب و مملو از املاح مناطق دريايي و يا مجاور درياها بر همگان معلوم است. در چنين مناطقي جلوگيري از پوسيدگي پوسته هاي فلزي و مراقبت از كيفيت كنتاكتها و پاكيزگي آنها بايد همواره مد نظر باشد.در مورد افزايش درجه حرارت ماشين ها باد يادآور شد كه سازندگان ماشين هاي الكتريكي عموما ماشين ها را براي كار در ارتفاعي كمتر از 1000 متر از سطح دريا محاسبه مي كنند. بدين ترتيب غلظت هواي تهويه تا حد معيني مورد نظر است. همچنين درجه حرارت هواي آزاد را هميشه كمتر از 40 درجه سانتيگراد و درجه حرارت مايع تبريد را كمتر از 20 درجه ساتيگراد در نظر مي‌گيرند.

در كشورهايي مثل ايران با هواي گرم و خشك، كار ماشين‌ها در محيط آزاد بايد شرايط جوي مثل چگالي هوا و درجه حرارت هوا و آب، در زير تابش مستقيم آفتاب دخالت يابد و موافق با آن تدابيري اتخاذ شود تا از افزايش غير طبيعي درجه حرارت ماشين جلوگيري به عمل آيد.

دستوراتي در باره مراقبت هاي پيشگيرانه ماشين ها:

طبيعتا دستورات لازم براي انجام مراقبت هاي پيشگيرانه، در جهت جلوگيري از پيدايش نقائص در ماشين ها ، بستگي به نوع ماشين، توان كار، شرايط ويژه كار، طول مدت زمان كار بي وقفه ماشين و ..... دارد. با اين وجود دستورالعمل هايي كلي، در جهت پيشگيري از بروز عيب و نگهداري ماشين ها مي توان پيشنهاد كرد.

اين دستورالعمل ها شامل اندازه گيري ها و اقدامات ساده‌اي مي‌شود كه بايد بر روي ماشين بدون نياز به پياده و اوراق كردن آن انجام داد. اين اقدامات و اندازه‌گيري‌ها عبارتند از :

- بررسي وضع ماشين به هنگام توقف ( تا لحظه توقف كامل )

- نظافت ماشين

- اندازه‌گيري‌ها و كنترل‌هاي مكانيكي و الكتريكي

- بررسي‌هاي لازم قبل از راه‌اندازي مجدد ماشين.

بررسي وضع ماشين به هنگام توقف

- وجود هرگونه لرزشي را در ماشين – به ويژه در سرعت‌هاي كم – در سطح پوسته، در بلبرينگ‌ها، در ياتاقان‌ها و يا سطح جاروها رديابي كنيد.

- وجود احتمالي ضربانات را در سطح صفحات كوپلينگ رديابي كنيد.

- با استفاده از علامتي كه بر انتهاي محور ماشين قرار داده‌ايد، تحقيق كنيد كه توقف گردانه در حالت بي تفاوتي انجام مي‌پذيرد. به عبارت ديگر تحقيق كنيد كه تعادل گردانه خوب است و لنگر نمي‌اندازد.

- به محض توقف گردانه، درجه حرارت كلكتور و يا هريك از حلقه‌هاي جريان گيري را اندازه‌گيري كنيد.

نظافت ماشين

- هواي فشرده و خشك را چه از طرف كلكتور و چه از طرف بادبزن به داخل ماشين بدميد.

- شيارهاي بين تيغه‌هاي كلكتور را به كمك برس مخصوصي از ابريشم شيشه پاك كنيد.

- در صورت لزوم روغن يا ياطاقان را تعويض كنيد.

اندازه‌گيري‌ها و كنترل‌هاي مكانيكي و الكتريكي

- عدم مدور بودن احتمالي كلكتور و حلقه هاي جريان‌گيري را با دستگاه اندازه گيري مخصوص بررسي كنيد. و در صورت لزوم كلكتور و حلقه‌هاي جريان‌گيري را تراش دهيد.

- مقاومت عايق‌بندي سيم‌پيچ‌ها را در چهارحالت گرم، سرد، قبل از دميدن هواي فشرده و بعد از دميدن آن اندازه‌گيري كنيد.

- مقاومت عايق‌بندي را بين سيم‌پيچ‌ها و شاسي و بين سيم‌پيچ‌هاي مستقل از يكديگر اندازه‌گيري كنيد.

- به كمك ترازوهاي فنري، فشار وارد بر جاروبكها را در حالي كه در جاي خود قرار دارند، اندازه‌گيري كنيد.

- در صورت لزوم، از طريق اندازه‌گيري فاصله هوايي، فرسايش ياطاقان‌ها را در چهار نقطه مختلف، به فاصله فضايي 90 درجه از يكديگر اندازه‌گيري كنيد. اين اندازه‌گيري‌ها را بايد هم از طرف كلكتور و هم از طرف بادبزن انجام داد.

- پيدايش احتمالي لكه‌ها و اثرات سوختگي بر روي كلكتور و يا حلقه‌هاي جريان‌گيري را بررسي كنيد.

- تحقيق كنيد كه سطح جانبي جاروها كاملا صاف و عاري از آثار فرسودگي است و در سطح تماس جاروها آثار سوختگي و ترك برداشتن به چشم نمي‌خورد. مطمئن شويد كه جاروها آزادانه در جاي خود حركت مي‌كنند و ميله پشت جاروها درست در وسط راس آن قرار گرفته است.

مراقبت‌هاي لازم به هنگام توقف طولاني ماشين:

- از وارد آوردن ضربه به كلكتور و يا حلقه‌هاي جريان‌گيري و يا پاشيدن روغن و يا جرم‌گيري اين قطعات كاملا جلوگيري نماييد. بدين منظور سطح كلكتور و حلقه‌ها را به كمك قطعات مقوا يا پارچه كاملا بپوشانيد.

1-2 پرونده شناسايي ماشين‌ها:

در كارگاه‌هايي كه در آن تعداد زيادي موتور وجود دارد، لازم است كه براي هر موتور پرونده‌اي تهيه گردد و به منظور تسهيل در كار شناسايي ماشين‌ها حروف و يا اعداد مشتركي را بر بدنه ماشين و پرونده شناسايي نوشت.

هر پرونده بايد حداقل حاوي اطلاعات زير باشد:

- تاريخ شروع بهره‌برداري از ماشين.

- مشخصات الكتريكي و مكانيكي ماشين.

- تاريخ انجام اقدامات مختلف، معايب مشاهده شده، تعميرات انجام شده، تعويض ذغال‌ها، تراش حلقه‌ها و كلكتور، جايگزيني بلبرينگ‌ها و غيره

- تاريخ بازديد‌هاي متناوب

به طور خلاصه در پرونده ماشين، كليه اطلاعات لازم از شروع بهره‌برداري از ماشين تا لحظه حاضر، همراه با كليه اقدامات انجام شده بر روي ماشين منعكس است. همچنين وضعيت كليه قطعات جانبي ماشين مانند كنتاكتورها، قطع‌كننده‌ها ، فيوزها و غيره نيز در آن منعكس است. در واقع پرونده نگهداري ماشين به مثابه شناسنامه ماشين است كه كليه اقدامات انجام شده بر روي آن از لحظه شروع بهره‌برداري تا اكنون را منعكس مي‌سازد.

با استفاده از پرونده شناسايي ماشين مي نوان عيب يابي را سريعا انجام داد و به هنگامي كه نقصي تكرار مي‌شود، علل بروز عيب را با دقت هر چه بيشتر شناسائي نموده و به رفع آن پرداخت. ضمنا" مي‌نوان آماري از بروز نواقص تهيه كرد و نقطه ضعف‌هاي ماشين را شناسائي نمود. به علاوه هرگاه پرسنل كارگاه تعمير به دلايلي تعويض شوند جانشينان آنها با استفاده از پرونده ماشين مي توانند از وضعيت كلي ماشي آگاه شوند و براي رفع عيب ماشين و بازدهي بيشتر وارد عمل شوند.

انضمام نقشه كابل‌بندي ماشين به پرونده شناسايي ماشين به تعميركار كمك جدي خواهد كرد. علامت‌گذاري كابل‌ها و يا مشخص كردن آن‌ها با رنگ‌هاي مختلف، شناختن مقطع كابل‌ها و غيره نيز اطلاهات تكميلي با ارزشي هستند. ضمنا" شناخت اجزاي شبكه تغذيه موتور نيز حائز اهميت است. شناسائي اجزاي مختلف قفسه ( تابلو) برق‌رساني، محل فيوزها و كاليبر آن‌ها ، محل كنتاكتورها و قطه‌كننده‌هاي قفسه تغذيه، همگي بسيار مفيد واقع مي‌شوند. در يك كلام، كليه شرايط لازم بايد در دسترس تعميركار قرار گيرد تا بتواند بدون اتلاف وقت و با اجتناب از جستجوهاي كوركورانه و بي‌هدف، به كار تعمير پرداخت.