برای همبندی در داخل فونداسیون،میلگرد ساختمانی بهتر است یا هادی الکتریکی؟

سرویس آموزش و آزمون برق نیوز، در بسیاری از استانداردهای معتبر در زمینه همبندی و الکترود زمین در فونداسیون ساختمان، استفاده از چندین هادی الکتریکی کلاسیک با مشخصات فنی مختلف را مجاز دانسته اند (هادی های الکتریکی از جنس مس، استنلس استیل، فولاد گالوانیزه گرم و به صورت اشکالی نظیر هادی مدور، تسمه و غیره).

اغلب این استانداردها علاوه بر موارد فوق الذکر، استفاده از میلگرد فولادی آجدار یا ساده را نیز بعنوان جایگزینی برای هادیهای کلاسیک جهت همبندی یا الکترود زمین مجاز دانسته اند. این میلگرد یا همان میلگرد اصلی استفاده شده در فونداسیون است یا بصورت اضافی و جداگانه در داخل فونداسیون جاگذاری میشود.

در کشور ما عمدتا به دلیل ارزانتر تمام شدن، روش دوم یعنی استفاده از میلگرد فولادی متداول تر بوده و به ندرت مشاهده شده است که همکاران محترم از یک هادی الکتریکی کلاسیک برای این منظور بهره ببرند.

در این متن بنا دارم با ذکر دلایل فنی نشان دهم که شاید بهتر باشد همکاران محترم در انتخاب هادی مناسب برای منظور ما تجدیدنظر بفرمایند:

۱. در سیستم ارتینگ ارجح است تا از ایجاد اتصالات متعدد در مسیر هادی الکتریکی اجتناب شده و از کمترین تقطیع ممکن در مسیر آن بهره برد. هر چه هادی پیوسته تر باشد ریسک پارگی یا افزایش تدریجی مقاومت مسیر بعلت وقوع خوردگی علی الخصوص در نقاط اتصال کاهش می یابد. از این نقطه نظر با توجه به اینکه میلگردهای ساختمانی اغلب در طول 3 یا 6 متر در ساختمان اجرا میشوند استفاده از آنها منجربه افزایش قابل توجه اتصالات در مسیر هادی میشود. در مقابل هادی های الکتریکی کلاسیک در طولهای طویل (100 متر بلکه بیشتر) در دسترس بوده به گونه ای که میتوان از یک رینگ یکپارچه در دور فونداسیون یک ساختمان نسبتا بزرگ بهره برد.

۲. روکش بتنی بر روی میلگرد، نرخ خوردگی و اکسیداسیون آن را به شکل قابل توجهی کاهش میدهد ولی همچنان ریسک خوردگی علی الخصوص برای میلگردهای فولادی نزدیک به سطح تماس فونداسیون با خاک بالا است بخصوص در خاکهایی با خاصیت اسیدی و آبهای خورنده این مسئله غامض تر خواهد بود. این خوردگی به این دلیل ساده که الباقی شبکه میلگردهای فونداسیون جور آن بخش خورده شده و پوسیده شده را میکشند اغلب به استحکام ساختمان آسیب نمیزند ولی شبکه همبندی یا زمین مستقر در فونداسیون ممکن است با خوردگی در چند نقطه، پیوستگی الکتریکی خود را از دست داده و غیر قابل استفاده شوند.

۳. یکی از دلایل بنیادین برای تدوین دستورالعملهای فنی و مهندسی در سالهای اخیر نظیر دستورالعمل همبندی اصلی و اضافی و استاندارد ملی الکترود زمین فونداسیون علاوه بر افزایش ضریب ایمنی در ساختمان‌ها، گسترده تر کردن بازار کار برای همکاران جامعه برق در سرتاسر کشور بوده است. متاسفانه جامعه مهندسی بر خلاف جامعه پزشکی کشور رویکردی عمدتا منفعلانه نسبت به بازار کار داشته و به ندرت از مهندسین کشور رفتارهای جمعی و حمایت گرایانه در دفاع از بازار و منافع مهندسین (در عین حال که خدمات ارزشمند خویش را با جامعه ارائه میدهند) هستیم. بر اساس گزارشات واصله و مشاهدات میدانی، جای بسی شگفتی است که امروزه اجرای همبندی و الکترود زمین در فونداسیون از حوزه دسترسی صنعت برق تقریبا خارج و یا در حال خارج شدن است. باید قبول کنیم که میلگرد را بهتر از ما مهندسان برق، مهندسین عمرانی و ابنیه می شناسند و با مشخصات و رفتار فنی آن آشنا هستند، خود میلگرد یک المان معمولی در صنعت فولادسازی است و برای تهیه آن به بازار برق مراجعه نمیشود، اجرای آن نیز توسط مجریان آرماتوربند و جوشکار بهتر و اصولی تر از برقکاران ساختمانی انجام میشود. پس بفرمایید ما مهندسین برق باید در کناری ایستاده و با حسرت نگاه کنیم که این مسئله حیاتی و مهم در جهت افزایش ایمنی ساختمان ها به جای اینکه توسط مجریان ذیصلاح برق اجرا شده و اقلام آن به دقت توسط بازار و صنعت برق کشور تامین شود و طرح آن را با انجام محاسبات دقیق توسط مهندسان برق صورت بگیرد عملا به دست همکاران غیر برقی در ساختمان های کشور صورت میگیرد.

۴. در برخی از تاسیسات برقی، شبکه همبندی کف ساختمان وظیفه انتقال بخشی از جریان اتصال کوتاه را دارد لذا کیفیت هدایت الکتریکی هادی همبندی بسیار اهمیت خواهد داشت. فولاد در مقایسه با مس تا 10 برابر هدایت الکتریکی کمتری دارد که لازم است همکاران محترم در هنگام طراحی این پارامتر را در محاسباتشان در نظر بگیرند.

نویسنده: محمود رنجبر، رئیس کمیته فنی حفاظت صاعقه در INEC و دبیر تدوین استاندارد ملی الکترود زمین فونداسیون