کالا‌های فرهنگی در بهبود وضعیت "سواد انرژی" مردم چه نقشی دارند؟

به گزارش برق نیوز، امروزه، نگرانی‌های متعددی در خصوص محیط‌زیست به وجود آمده است که به مصرف غیرصحیح و بالای انرژی مربوط می‌شود و به بهره‌برداری از منابع انرژی غیرقابل‌تجدید وابسته است. ازاین‌رو، مفاهیم جدیدی همچون شهر‌های سبز، توسعه پایدار شهری، شهر اکولوژیک و شهر سالم، ظهور کرده و مورد توجه واقع شده‌اند. در این راستا، صرفه‌جویی و استفاده بهینه از انرژی و نیز استفاده از فناوری‌های نوین انرژی یا انرژی‌های نو، ازجمله راهبرد‌ها و سیاست‌هایی هستند که برای حل مشکلات مربوط به حوزه محیط زیست و انرژی در شهر‌ها پیشنهاد شده‌اند.

اما به عقیده متخصصین، فناوری مربوط به انرژی‌های نو به دلیل جدید بودن، برای پذیرش و سپس استفاده توسط عموم، نیازمند بسترسازی‌های اجتماعی و فرهنگی در سطح جامعه است. درواقع، اقبال عمومی به انرژی‌های نو، وابسته به آگاهی، شناخت و سواد انرژی شهروندان درمورد آن‌هاست. همچنین، استفاده بهینه و صحیح از انرژی به‌طوری‌که بالاترین بازدهی را داشته باشد، مستلزم اطلاع از روش‌های صرفه‌جویی و استفاده مطلوب انرژی است. بنابراین، مفهوم «سواد انرژی» اهمیت زیادی در این رابطه دارد. سواد انرژی، پیوندی نزدیک با سواد زیست‌محیطی دارد که خود به‌طور ویژه به تعامل میان محیط و فناوری‌های نوین در حوزه انرژی اشاره می‌کند.

در این خصوص، مطالعه‌ای علمی پژوهشی توسط محققان دانشگاه تهران، دانشگاه شاهد و معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران انجام‌شده که در آن وضعیت سواد انرژی در بین شهروندان تهرانی و رابطه آن با میزان مصرف کالا‌های فرهنگی توسط آن‌ها، بررسی شده است.

در این پژوهش توصیفی-تبیینی، افراد ۱۵ تا ۶۵ ساله خانوار‌های معمولی ساکن در منطقه ۱۹ تهران مورد سؤال و ارزیابی واقع شده‌اند. افراد فوق از محله‌های نعمت‌آباد، شکوفه جنوبی، دولت‌خواه، اسفندیاری و بستان، خانی‌آباد شمالی و رسالت انتخاب شدند.

یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که میزان سواد انرژی پاسخگویان در بعد شناختی، کم و در بعد اثربخشی و رفتاری تقریباً زیاد است و بین سواد انرژی در ابعاد شناختی با مصرف فرهنگی میان پاسخگویان رابطه معناداری وجود دارد.

دکتر احمد نادری، عضو هیئت‌علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و دو پژوهشگر همکارش که به اجرای این مطالعه پرداخته‌اند، در رابطه با این نتایج می‌گویند: «آزمون رابطه بین سواد انرژی در بعد اثربخشی و مصرف فرهنگی، دلالت بر این دارد که بین این دو مفهوم رابطه معنادار مستقیم وجود دارد. در واقع افزایش سواد انرژی در بین شهروندان با توجه به کمبود و محدودبودن منابع، نقش مهم و کلیدی در استفاده بهینه از انرژی‌های فسیلی و الکتریکی دارد و موجب می‌شود شهروندان با فناوری‌های نوین انرژی، مزایا، محدودیت‌ها و کارکرد‌های آن بیشتر آشنا شوند و درمورد آن آگاهی پیدا کنند».

درنتیجه با توجه به رابطه بین مصرف فرهنگی و سواد انرژی، محققان فوق می‌افزایند: «آموزش و آگاهی بخشی در حوزه انرژی در قالب کتاب، مجلات، برنامه‌های آموزشی، صداوسیما و استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی، امری اثربخش در این زمینه است و سطح عمومی سواد انرژی در بین شهروندان را افزایش می‌دهد. همچنین، افزایش سواد انرژی از طریق مصرف کالا‌های فرهنگی سبب می‌شود پذیرش عمومی انرژی‌های نو از سوی شهروندان تسهیل شود».

پذیرش عمومی به این مسئله اشاره می‌کند که شهروندان تا چه اندازه به استفاده از انرژی‌های نو رغبت دارند. به‌عبارت‌دیگر، این مفهوم بیان می‌کند که شهروندان تا چه اندازه از انرژی‌های نو استقبال می‌کنند و به آن نگرشی مثبت دارند.

البته هر پدیده نو در ابتدا با مقاومت‌هایی از سوی افراد جامعه مواجه می‌شود. این مقاومت‌ها ممکن است ناشی از فرهنگ، فاکتور‌های اقتصادی، بی‌اطلاعی و عدم آگاهی از پدیده جدید و مواردی از این قبیل باشد.

این یافته‌ها که در فصل‌نامه «مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران» وابسته به موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی انتشار یافته، نقش مؤثر و اهمیت زیاد آموزش و مصرف کالا‌های فرهنگی توسط مردم را به‌منظور جا افتادن مفاهیم انرژی‌های نو و به دنبال آن صرفه‌جویی در مصرف انرژی را نشان می‌دهند.