انرژی زمین گرمایی درایران؛ ۴۰ سال مطالعه، یک نیروگاه و صفرکیلووات تولید برق!

به گزارش برق نیوز به نقل از جهان اقتصاد، اگرچه این روزها «آب» به عنوان یکی از مهمترین کانون های بحران در دنیا به ویژه درمنطقه خاورمیانه معرفی شده است اما سالهاست موضوع دیگری به نام رشد مصرف انرژی،نگرانی های عمیقی را برای حاکمان جوامع ایجاد کرده که کم از بحران آب ندارد.

خطر به پایان رسیدن سریع منابع فسیلی، جهان را تهدیدمی کند، ازاین رو دولتمردان کشورهای پیشرفته، منابع تجدیدپذیر انرژی را به عنوان یکی از مهمترین و شاید تنها راهکار مقابله با این اتفاق عظیم در سیاست های خود گنجانده اند.

همین سیاستها سبب شده کشورهای مختلف جهان از سالها پیش برنامه های دقیقی برای استفاده از انرژیهای نو همچون انرژی زمین گرمایی، باد، خورشید، بیوماس و…. را در دستور کار قرارداده و پس از پیاده سازی و اجرا از آن بهره گیری کنند.

این اتفاق در کشور ما نیز از سالها پیش آغاز شد اما تا امروز، جز درمواردی محدود، آنچنان که باید به مرحله اجرا نرسیده است.

مطالعات استفاده از انرژی زمین گرمایی یا ژئوترمال ازحدود ۴۰ سال پیش با ورود ایتالیایی ها و شناسایی ۴ منطقه مهم آغاز شد اما آنچه برآیند ۴ دهه تلاش مسئولان برای به مرحله اجرا رسیدن این پروژه بود ساخت یک نیروگاه در آستانه بهره برداری درمشکین شهر عنوان شده است.

بر اساس مطالعات دفتر انرژی زمین گرمایی سازمان انرژی‏های نو ایران (سانا) منطقه مشگین ‏شهر بهترین نقطه برای استفاده از ظرفیت انرژی زمین گرمایی در کشور است به طوری که مهمترین هدف این دفتر، ساخت و راه اندازی نیروگاه زمین گرمایی به ظرفیت اسمی ۱۰۰ مگاوات در این منطقه است، بر اساس مطالعات صورت گرفته، دامنه‏ های سبلان در مشگین‏ شهر قابلیت ساخت نیروگاه برق تا ۴۰۰ مگاوات را دارد.

بررسی مطالعات موجود و برنامه ‏ریزی برای نصب و راه اندازی نیروگاه زمین گرمایی مشگین‏ شهر از سوی گروه نیروگاهی دفتر انرژی زمین گرمایی از سال ۷۴ آغاز شد. فعالیت‏های اجرایی این طرح با هدف احداث نخستین نیروگاه زمین گرمایی در ایران از سال ۷۷ شروع و با تعیین نقاط حفاری‏های اکتشافی مطالعه در فاز اکتشافی در سال ۷۸ به پایان رسید.
شناسایی۱۸ منطقه با پتانسیل بالای انرژی زمین گرمایی

در همین رابطه مدیرگروه انرژی‌های تجدیدپذیر و محیط زیست دانشکده علوم و فنون نوین دانشگاه تهران در این باره گفت: تاکنون ۱۸ منطقه با پتانسیل بالای انرژی زمین گرمایی در کشور شناسایی شده‌اند که این مناطق عمدتا توان تولید برق تجدیدپذیر را دارند.

یونس نوراللهی در خصوص پتانسیل ‌سنجی منابع زمین گرمایی در کشور اظهار کرد: مطالعات در حوزه انرژی زمین گرمایی در ایران از سال ۱۳۵۴ آغاز شد و یک شرکت ایتالیایی مطالعاتی را در شمال غرب ایران انجام داد که بر اساس نتایج آن چهار منطقه دارای پتانسیل زمین گرمایی (سبلان، خوی – ماکو، سهند و دماوند) شناسایی شدند.

نوراللهی افزود: این مطالعات درسال ۱۳۶۴ مجدد از سرگرفته شد و با توجه به نتایج مطالعات قبلی در بررسی‌های جدید بیشترین تمرکز بر منطقه سبلان بود. پس از آن در سال ۱۳۷۵ مجددا پروژه پتانسیل سنجی انرژی زمین گرمایی آغاز شد که سایر مناطق کشور نیز مورد بررسی قرار گرفت و علاوه بر چهار منطقه فوق، ۱۰ منطقه دیگر نیز شناسایی شد که در مناطقی چون تفتان- بزمان، طبس- فردوس، خور- بیابانک، تکاب- هشترود و اصفهان- محلات پتانسیل‌های بسیار خوبی مشخص شد.

عضو هیات علمی دانشگاه تهران همچنین عنوان کرد: با ادامه مطالعات که سال ۲۰۱۱ در دانشگاه کیوشو ژاپن انجام و تکمیل شد، نهایتا ۱۸ منطقه دارای پتانسیل زمین گرمایی در کشور شناسایی شد که این مناطق عمدتا توان تولید برق را دارند و این نشان می دهد ایران منابع بسیاری در انرژی زمین گرمایی دارد. اطلاعات، داده‌ها، شاخص‌ها و مظاهر زمین شناسی، ژئوشیمی و ژئوفیزیکی نشان می‌دهد که احتمال وجود مخزن در این مناطق بسیار بالا است.

وی خاطر نشان کرد: از بین این ۱۸ منطقه با توجه به اینکه سبلان اولویت نخست را دارا بود، از سال ۱۳۷۴ مطالعات در این منطقه توسط سازمان انرژی‌های نو ایران (سانا) شروع شد و یک شرکت نیوزلندی کارهای مربوط به مطالعات مختلف اکتشافی این منطقه را انجام داد و نهایتا محل حفر سه چاه اکتشافی را مشخص کردند که این سه حلقه چاه با همکاری شرکت ملی حفاری ایران حفر شدند. در این منطقه مخزنی با دمای حدود ۲۵۰ درجه سانتی گراد شناسایی شد که دمای بسیار خوبی برای استحصال برق است.

وی درباره مشکلات حوزه زمین گرمایی در کشور گفت: در حال حاضر سازمان انرژی ‌های نو ایران به عنوان سازمان متولی توسعه انرژی زمین گرمایی در کشور زیرساخت‌های لازم در بخش اکتشاف، حفاری و ارزیابی مخازن را در اختیار ندارد. در واقع بخش اعظم کارهای مربوط به بهره برداری از منابع زمین گرمایی، مطالعات اکتشافی و استحصال بخار از درون زمین است که زیرساخت های لازم در سانا و حتی وزارت نیرو وجود ندارد. وقتی بخار از زمین خارج شد و در دسترس قرار گرفت، احداث نیروگاه تفاوت چندانی با نیروگاه حرارتی معمولی ندارد که بیشتر این بخش دوم مربوط به وزارت نیرو است.

مدیرگروه انرژی‌های تجدیدپذیر و محیط زیست دانشکده علوم و فنون نوین دانشگاه تهران توضیح داد: معضل ما این است بعد از ۲۰ سال هنوز درگیر بخش اول هستیم و فقط ۸ حلقه چاه حفر شده، ولی متاسفانه تا کنون امکان بهره برداری از این چاه‌ها ایجاد نشده است. درحالی که در سایر کشورها بعد از حفر هر یک یا دو حلقه چاه، نیروگاهی کوچک برای بهره‌برداری از آن احداث شده و همزمان با حفر چاه‌های بعدی با تولید برق، درآمد کسب می‌کنند و این اتفاقی است که در کشور ما رخ نداده است.

وی تصریح کرد: بیش از ۱۰ سال است که برخی از چاه های حفر شده به حال خود رها شده‌اند و چه بسا بیشتر آنها ممکن است در اثر رسوب گذاری از بین رفته باشند. در کشورهای توسعه یافته بطور استاندارد، یک چاه تولیدکننده سیال زمین گرمایی حتی برای یک ماه هم بلااستفاده رها نمی‌شود.

نوراللهی با اشاره به اینکه زنجیره ساختارها، نیروی انسانی، شرایط و امکانات لازم برای فرایند مطالعات زمین­‌شناسی، ژئوشیمی، ژئوفیزیک، حفاری و آزمایشگاه درکشور شکل نگرفته است، گفت: ضرورت دارد تا مانند کشورهای پیشرو متولی واحدی برای آن مشخص شود.
بخش حرارات هنوز متولی ندارد

این محقق انرژی های تجدیدپذیر اظهار کرد: علاوه بر موضوع تولید برق از منابع زمین گرمایی باید در کشور حمایت جدی از بخش استفاده مستقیم حرارتی از منابع زمین گرمایی صورت پذیرد. متخصصین این حوزه معتقدند در هر منطقه‌ای که بتوانیم از حرارت مستقیم زمین بهره‌ برداری کنیم، تبدیل آن به برق مگر به ضرورت، منطقی نیست. شاهد این مدعا این است که در دنیا بیش از ۳۰ هزار مگاوات استفاده حرارتی از منابع زمین گرمایی می‌شود، در حالی که این رقم برای تولید برق حدود ۱۳ هزار مگاوات است.

وی در پایان تصریح کرد: در کل در منابع تجدیدپذیر از جمله زمین گرمایی، متولی مشخصی برای بخش حرارت تعیین نشده است که این مساله باعث عدم توجه به این بخش در سالیان گذشته شده و در نتیجه توسعه کافی و متناسب با ظرفیت کشور اتفاق نیفتاده است. از سوی دیگر سازمان انرژی‌های نو ایران نیز با توجه ماهیت و ماموریت سازمانی خود، متولی امر حرارت نیست. لذا مهم ترین کاری که باید هرچه سریعتر تصمیم گیران انجام دهند، تعیین یک متولی مشخص برای کاربردهای حرارت حوزه انرژیهای تجدیدپذیر است که در این صورت می توان امیدوار بود انرژی زمین گرمایی نیز در بخش حرارت و برق مسیر کاربردی و تجاری شدن را به سرعت طی کند.