کلیاتی درباره برق گرفتگی

سرویس آموزش و آزمون برق نیوز: شوک الکتریکی زمانی اتفاق میافتد که قسمتی از بدن انسان بخشی از مدار الکتریکی را تشکیل دهد و برق از آن عبور نماید بطوریکه شخص احساس گرما و ناراحتی می‌کند.

حال اگر این جریان کمی افزایش یابد و زمان هم طولانی شود ماهیچه‌ها منقبض و نظم و ترتیب تپش قلب مختل می‌شود که در صورت عدم رسیدگی فوری (ثانیه‌های اول) منجر به جراحات شدی و یا حتی مرگ می‌گردد. همچنین جریان برق ممکن است با آسیب به سیستم اعصاب مرکزی باعث از کار افتادن بعضی از اندامهای حیاتی بویژه آندسته که در مسیر جریان قرار می‌گیرند شود.

برق گرفتگی می‌تواند به دو شکل کلی رخ دهد: برق گرفتگی مستقیم و غیر مستقیم.

بطور کلی می‌توان خطرات برق را در دو دسته کلی خطرات اولیه و ثانویه تقسیم بندی کرد:

الف) خطرات اولیه:

• شوکهای الکتریکی
• سوختگی‌ها
• سوختگی ناشی از حرارات
• سوختگی ناشی از قوس الکتریکی
• آتش سوزی و انفجار
• ناشی از جرقه
• ناشی از الکتریسته ساکن

مقاومت بدن انسان

مقاومت الکتریکی بدن انسان نیز در افراد مختلف بسیار متفاوت است و از ۱۰۰۰۰۰ نفری که تحت آزمایش قرار گرفته اند مقاومت تعداد بسیار محدودی در حد ۱۰۰۰ اهم و مقاومت تعداد کمی نیز تا حد ۴۰۰۰۰ اهم بوده است (از فرق سر تا کف پا و بین سر انگشتان دست راست و چپ).

۱ -رطوبت روی پوست بدن مقاومت را کم نموده و اگر املاح دیگری در این رطوبت باشد مانند عرق بدن باز هم مقاومت کمتر می‌شود. باید توجه داشت که هر چقدر مقاومت بدن کمتر شود جریان الکتریکی بیشتری بر بدن تحمیل شده و خطر بیشتری انسان را تهدید می‌نماید.

۲ -هر قدر ناقل برق محکمتر گرفته شود خطر بیشتر است زیرا مقاومت بدن در مقابل جریان الکتریکی کمتر می‌شود. اگر چنانچه انسان سیم برق را با کف دست لمس نماید جریان الکتریکی ماهیچه‌های کف دست را منقبض نموده و انسان نمی‌تواند دست خود را ر‌ها نماید. بعضی از افراد هنگام آزمایش یک ناقل برق، آن را با پشت دست آزمایش می‌نماید زیرا ماهیچه‌های پشت دست به طریقی منقبض می‌شود که سیم برق ر‌ها می‌شود گرچه این عمل صحیح نبوده و توصیه می‌شود برای این کار حتما" از فاز متر استفاده شود (در شبکه فشار ضعیف).

۳ -هر قدر سطح تماس پوست یا ناقل برق بیشتر باشد مقاومت کمتری در مدار ایجاد می‌شود زیرا در این صورت جریان بیشتری از بدن عبور می‌کند.

۴ -تحریکهای عصبی مانند تالمات روحی، گریه و خنده از مقاومت الکتریکی بدن انسان کم می‌نماید.

۵ -زمان عبور جریان الکتریکی از بدن مقاومت را کم می‌کند زیرا با گذشت زمان ناقل برق، سطح پوست را که مقاومت بیشتری دارد سوزانده و خاصیت عایقی پوست از بین می‌رود. با سوختن قشر شاخی پوست مقاومت بدن به حد ۵۰۰ اهم افت می‌کند.

 

 

مقاومت بر حسب اهم:

ولتاژ  و جریان:

برخلاق عقیده عده ای که تنها برق فشار متوسط و قوی را خطرناک می‌دانند و بالا بودن ولتاژ را شرط لازم شوکهای وارده قلمداد می‌کنند. خطر شوکهای الکتریکی در برق فشار ضعیف (از ۱ تا ۱۰۰۰ ولت) موضوعی است بسیار گسترده و که عامل اصلی برق گرفتگی‌ها از نظر فراوانی می‌باشد. به کرات مشاهده شده است که جریانهای خیلی کم در ولتاژهای ۱۱۰ ولت (در آمریکا و اروپا) و ۲۲۰ ولت تک فاز منازل و ۳۸۰ ولت کارگاه‌ها (انشعابهای سه فاز) موجب تلفات جانی زیادی گردیده است.

حدود آستانه ولتاژ در فرکانس ۵۰ هرتز برای اثرات مختلف:

 

 

در یک مقایسه کلی می‌توان گفت که در شرایط مساوی اثرات فیزیولوژیکی جریان مستقیم در مقایسه با جریان متناوب پائین‌تر می‌باشد. در برق گرفتگی با جریان مستقیم و در شدت جریانهای پائین اگر مدت عبور جریان خیلی کم باشد انسان فقط دچار ضربه (شوک) می‌گردد که در اثر این شوک شخص پرتاب و یا اینکه عضلات او منقبض شده و تکانهای شدیدی می‌خورد ولی اگر زمان جریان طولانی شود قلب آسیب دیده و از کار می‌افتد و تنفس به علت انقباض ریه‌ها و حنجره غیر ممکن و انسان دچار حالت خفگی می‌شود. نجات کسی که در اثر عبور جریان برق دچار این حالت شده باشد در مرحله اولیه ممکن است و لی ادامه عبور جریان مستقیم از بدن باعث تجزیه خون و فعل و انفعالات شیمیایی در بدن شده و با متلاشی کردن عضلات فرد را به کام مرگ می‌فرستد.

نوع جریان

همانطوریکه ذکر شد مقاومت بدن انسان در مقابل عبور جریان متناوب خیلی کمتر از جریان مستقیم می‌باشد زیرا بعلت تغییر مداوم جهت جریان، ضربات وارده بر سلسله اعصاب شدیدتر بوده و به همین جهت عبور بیش از ۲۵ % آمپر (۲۵ میلی آمپر) جریان متناوب که فرکانس آن بین ۲۵ تا ۶۰ هرتز باشد برای انسان خطرناک خواهد بود.

انقباض شدید عضلات قدرت دفاعی بدن را در مقابل خطر از بین می‌برد بطوریکه شخص برق گرفته نمی‌تواند خود را از آن ر‌ها کند و اگر سیم برق در کف دست قرار گیرد در اثر انقباض ماهیچه‌های دست انگشتان قفل شده و بطور غیر ارادی سیم یا ناقل برق را محکم گرفته می‌شود.

لازم بذکر است خطر جریانهای متناوب با فرکانسهای زیاد برای انسان کمتر از فرکانسهای پائین می‌باشد زیرا در فرکانس‌های بالا جریان بیشتر از پوست بدن عبور نموده و به اعضای داخلی صدمه‌ای نمی‌رساند.

 

 

 

 

 

 

 

 منبع: مرکز مشاوره مدیریت