تعمیر و نگهداری تپ چنجر

سرویس آموزش و ازمون برق نیوز: تجربه نشان داده است که حوادث ناشی از تپ چنجر‌ها که باعث صدمه زدن به ترانسفورماتورهای قدرت نیز شده است بیشتر از سایر موارد بوده است، بنابراین بررسی وضعیت این بخش از ترانسفورماتور و پیش بینی جلوگیری از خطای تپ چنجر‌ها از اهمیت بالای برخوردار است. به دلیل موقعیت قرار گرفتن تب سلکتور و دایورترسویچ که هر دو درون ترانسفور و مجاورت سیم پیچ‌ها قرار دارند، هرگونه اشکال یا خطا روی این قطعات باعث سرایت به سایر قسمت‌ها شده و خسارات جبران ناپذیری به دنبال خواهد داشت، متاسفانه در بسیاری از موانع حوادث تپ چنجرهای ONLOAD مشاهده شده که توام با آتش سوزی بوده و حتی قطعات بیرونی شامل بوشینگ‌ها، برقگیر‌ها، رادیاتور‌ها و … نیز از بین رفته اند. روغن ترانسفورماتور نیر بسیارگران قیمت و در حجم زیادی قرار دارد، مشاهده گردیده بعلت سوراخ شدن دریچه تپ چنجر و آتش سوزی کلیه روغن هدر رفته است. تپ چنجر به نوبه خود وسیله‌ای بسیار گران و قیمت تخریبی یک تپ چنجر ONLOAD بیش از ۵۰۰ هزار دلار است، عوامل متعددی می‌توانند در حوادث تپ چنجر‌ها موثر باشند.

۱ - عدم تعمیر و نگهداری و سرویس به موقع تپ چنجر‌ها

۲ - عدم کیفیت یا ساختار مناسب دایورترسویچ و تپ سلکتور

۳ - عدم بهره برداری مناسب

۴ - عدم استفاده از کارشناس مجرب در تعمیرات دوره‌ای و تعمیرات اساسی


تعمیر و نگهداری و سرویس به موقع تپ چنجرهای ONLOAD:

تپ چنجرهای ONLOAD بواسطه اینکه یک وسیله متحرک هستند و بطور مرتب قطع و وصل می‌شوند و از اهرم‌ها و چرخ دنده‌ها استفاده می‌کنند باید مورد بازبینی قرار گیرند البته به واسطه انجام جرقه در روغن دایورترسویچ، ضروری است که تعویض روغن نیز صورت گیرد.

سه قسمت عمده تپ چنجر باید تحت کنترل باشد مهمترین بخش مربوط به دایورترسویچ می‌باشد. در تپ چنجرهای که از کپسول خدا، استفاده نشده در هنگام چرخش دایورترسویچ و تبدیل وضعیت از حالت‌های زوج به فرد و بلعکس یا به عبارت دیگر برای تعویض یک تپ، جرقه‌ای در بین کنتاکت‌ها صورت می‌گیرد که توسط روغن عایق خفه میگردد و مقداری کربن و استیلن در هر تغییر تپ در روغن باقی می‌ماند پس از مدت‌ها این مقدار کربن و حتی استیلن زیاد میگردد و ضروری است در گام اول حداقل روغن تخلیه و oil comportment از روغن سالم و مطمئن پر گردد.

دستورالعمل نحوه تعویض روغن، زمان تعویض روغن، نقاط مورد بازدید یا توسط کارخانه سازنده تهیه و در اختیار استفاده کنندگان قرار داده شده است. توجه به اینکه تپ چنجر یک وسیله دینامیک و گردان می‌باشد بنابراین همانطوری که گفته شده با هرگونه عملکرد مقداری کربن تولید می‌نماید و هر چه تعداد عملکرد بیشتر باشد اصولاً باید روغن زودتر تیره‌تر گردد به همین دلیل مبنای تعویض روغن را بر تعداد کارکرد تپ چنجر گذاشته اند و زمانی که شماره انداز به آن حد عملکرد رسیده است می‌باید تعویض روغن انجام گردد در غیر اینصورت به دلیل کاهش میزان دی الکتریک روغن در دایورترسویچ امکان تحمل ولتاژ را نداشته باشد و حتی حالت انفجار به خود گیرد.

اما حالتی دیگر وجود دارد که شاید پس از سالهای متمادی از عمر ترانسفورماتور بگذرد و لی تعداد عملکرد به آن عدد مورد نظر نرسد، دراین حالت دستورالعمل تعریف نموده است که پس از ۶ – ۵ سال روغن تپ چنجر را تعویض نمائید.

تپ چنجر‌ها ساخت شرکت‌های مختلف همراه با دستور العمل‌های مربوط به خود می‌باشند مثلاً شرکت MR آلمان که سهم بسیار زیادی از تپ چنجر‌ها را در سطح جهان دارا می‌باشد. (۶ - ۵) سال را منظور کرده است و با توجه به تایپ تپ چنجر که بصورت تک فاز یا سه فازه باشند نیز متفاوت است. در بعضی از تپ چنجر‌ها، هر فاز جداگانه برای خود یک دیوارترسویچ و یک oil comportment دارد. علاوه بر تعویض روغن، لازم است در بعضی مواقع که دستورالعمل نیز اشاره نموده است، قطعات دیوارترسویچ به واسطه اهمیت بیشتر مورد بازدید و بررسی بیشتری قرار گیرند یا مقاومت‌های گذرا تست شده و میزان اهم آن سنجیده گردد و از نزدیک moving contact و fix contact و سایر لید‌ها و قطعات مانند اکولاماتور‌ها، پین‌ها، واشر‌ها مشاهده گردد و در صورت ضعیف بودن یا حتی پارگی، تعویض شوند. مثلاً دستورالعمل برای تعویض روغن عملکرد حدود ۲۰۰۰۰ را گفته است و لی برای تعویض قطعات مهم عدد ۱۲۰۰۰۰ را اعلام کرده است. تجربه نشان داده است که بازدید قطعات داخلی جلوگیری از خیلی حوادث را داشته و کارشناسان قبل از حادثه قطعات آسیب دیده را تعویض نموده اند.

پس از مدت زمانی که از عملکرد تپ چنجر گذاشته است که به واسطه آن یا تعداد عملکرد به اندازه زمان سرویس و تعویض روغن رسیده است یا اینکه (۶ - ۵) سال از آن گذاشته است، عملیات سرویس و تعویض روغن یابد با دقت زیادی صورت گیرد تا کار سرویس و نگهداری به صورت صحیح انجام شودو مثلاً پس از پایان کار یک دور کامل تپ چنجر را افزایش داده و سپس پائین آورند تا تپ سلکتور نیز کامل چرخشی نماید و اگر کربن روی تب سلکتور سویچ وجود داشته باشد، از روی تپ‌ها جدا شود، تپ چنجر را روی عددی گذاشته تا ولتاژ مورد نظرتان را در خروجی ترانسفورماتور داشته باشید. با توجه به مطالبی که در مورد تعمیر و نگهداری گفته شده اگر این عملیات مطابق با دستور العمل تعمیر و نگهداری و سرویس به موقع تپ چنجر‌ها انجام نشود مطمئنا باعث حادثه‌ای خواهد شد که ضمن آسیب به تپ چنجر احتمال صدمه زدن به ترانسفورماتور نیز خواهد شد.

عدم کیفیت یا ساختار مناسب دایورترسویچ و تب سلکتور:

تپ چنجر‌ها ساخت شرکت‌های سازنده مختلفی هستند و با توجه به قدمت و کیفیت و سوابق تجربی آن‌ها می‌توان از محصولات تولیدی استفاده نموده، کاهش قیمت و هزینه نکردن یا به عبارتی جنس ارزان خریدن شاید عاملی باشد که حادثه بزرگی را به دنبال داشته باشد، در بعضی مواقع اشتباه در طراحی و عدم رعایت فاصله قرار گرفتن تپ چنجر‌ها یا استفاده از لوازم با کیفیت پائین در تپ چنجر‌ها عمر این دستگاه را به شدت پائین آورده، در بعضی حوادث مشاهده شده است که قطعات داخل دایورترسویچ در هنگام تغییر تپ صدمه دیده یا لیدهای محل عبور جریان دچار پارگی شده اند یا مشاهده شده که تب سلکتور شکسته است، البته رعایت اصول حفاظت ترانسفورماتور در جلوگیری از حوادث موثر می‌باشد. برای مثال رله مکانیکی مخصوص تپ چنجر که شباهت زیادی به رله بوخلتز دارد و به نام پرشر رله pressure relay معروف است.

طوری طراحی شده است که در مسیر روغن بین تانک روغن تپ چنحر و oil comportment مخزن روغن دایورترسویچ قرار گرفته است که با یک شیب حدود ۱۵ درجه می‌باشد. در حالت عادی گازهای ناشی از عملکرد تپ که بیشتر هیدروژن می‌باشند از oil comportment خارج میگردد و چنانچه به هر دلیل در مخزن روغن دایورترسویچ واکنش صورت گیرد روغن به سمت تانک روغن به سرعت حرکت می‌کند، چنانچه سرعت روغن بیش از ۱ ٫ ۵ m/s باشد این رله مکانیکی عمل نموده و ترانسفورماتور را از مدار خارج می‌نماید.

عدم بهره برداری مناسب:

گزارش وضعیت و دیفکت‌های تپ چنجر‌ها به منظور رفع عیب از طریق واحدهای بهره برداری صورت میگیرد. چه بسا عیب بسیار کوچکی وجود داشته باشد، ولی بعلت عدم ارسال گزارش، تبدیل به عیب بزرگتر میگردد؛ بنابراین تکمیل ارسال فرمت‌های بهره برداری از تپ چنجر و کنترل وضعیت عملکرد، نشاندهنده روغن، بازدید ظاهری روزانه موتور درایو کمک زیادی به جلوگیری از حوادث می‌نماید. پرهیز از تغییر تپ‌های اضافه و یا تنظیم نمودن دستگاه‌های AVR در حالت بهینه باعث جلوگیری از عملکردهای زیادی میگردد. در بعضی از ایستگاههای برق، دستگاه کنترل ولتاژ AVR را طوری تنظیم نمودن که با کمترین تغییر ولتاژ اقدام به تغییر تپ می‌نماید، در حالیکه که بایک بررسی کارشناسی و دقیقتر می‌توانیم فاصله تغییرات ولتاژ را بیشتر نموده و از تغییر تپهای بی مورد جلوگیری کنیم.

عدم استفاده از کارشناسان مجرب در تعمیرات دوره‌ای یا اساسی:

اصولاً دستگاههای حساس و با اهمییت مانند تپ چنجرهای ONLOAD می‌بایست توسط کارشناسان مجرب که دوره‌های فنی و تخصصی را گذرانده اند تعمیر و نگهداری شوند و براساس دستورالعمل سازنده کلیه مراحل انجام کار رعایت گردد. شناخت دقیق از نحوه عملکرد فنی تپ چنجر از نظر مکانیکی و الکتریکی، جهت تعمیر و نگهداری آن از ضروریات می‌باشد. زیرا هرگونه خطا یا اشتباه در هنگام تعمیرات یا عدم تنظیم مناسب تپ چنجر و محورهای مربوطه خطرات زیادی بعمل خواهد آورد برای مثال اگر در هنگام بستن محور‌ها و تنظیم آن‌ها دچار اشتباه گردند این امکان وجود دارد که تپ سلکتور از مسیر خود خارج گردد و بیش از حد چرخش نماید که احتمال شکستن یا حتی اتصال کوتاه سیم پیچ را به دنبال خواهد داشت، عدم آگاهی کافی از دایروترسویچ و میزان خوردگی سطح کنتاکت‌ها، عدم آگاهی کافی ازمقاومت‌های شنت و سایر قطعات دیگر در دیورترسویچ، می‌تواند مشکلات و حوادث جبران ناپذیری به وجود آورد؛ بنابراین استفاده از تکنسین‌ها و مهندسین مجرب در امر تعمیر و نگهداری تپ چنجره‌های ONLOAD امری بدیهی است و استفاده از قطعات اصلی و مرتبط با شرکت سازنده به منظور تعویض قطعات معیوب نیز باید در نظر گرفته شود.

در شکل بالا محل عیب نشان داده شده است. چنانچه مشاهده میگردد، محل اتصال سیم نولترال به رینگ مسی مخصوص که به دور oil comportment میباشد، دچار لوز کانکشن شده است که این عیب معمولا به علت مونتاژ نامناسب و شل بودن پیچ اتصال در محل کارخانه بوده است. آزمایش گاز کرماتوگرافی نشان داده است که در درون ترانسفورماتور مشکل اساسی وجود دارد، خصوصا مقداری گاز اسیتیلن در نتیجه آزمایش وجود داشته است.



پس از تخلیه روغن و بازدید داخلی ترانسفورماتور در هنگام بررسی لید‌های تپ چنجر، لید آسیب دیده باکمترین حرکتی از جا کنده شده است.



تعویض قطعات معیوب و عایق کاری آن در شکل بالا مشاهده میشود.