آتش سوزی ترانسفورماتورها به دلیل روغن عایق معدنی

سرویس آموزش و آزمون برق نیوز: یکی از دلایل آتش سوزی ترانسفورماتور استفاده از روغن عایقی معدنی (مشتق از نفت خام) است که نقطه اشتعال و نقطه آتش پایینی دارد (به ترتیب ۱۳۵ و ۱۷۵ درجه سانتیگراد).

روغن عایقی معدنی تقریبا از ابتدای اختراع ترانسفورماتور (بیش از ۱۱۰ سال پیش) همراه آن بوده و متاسفانه هنوز جایگزین مناسبی در مقیاس صنعتی برای آن پیدا نشده است. در یک قرن گذشته تلاش‌های زیادی برای جایگزین کردن روغن معدنی صورت گرفته که اغلب شکست خورده و بعضا با فاجعه همراه بوده است. برخی از جایگزین‌های معرفی شده برای روغن عایقی معدنی بدین قرار است:

1- روغن آسکارل: روغنی سنتزی که در دهه ۱۹۳۰ به صنعت برق معرفی شد و در انتهای دهه ۷۰ میلادی به دلیل مشکلات سلامتی (ناهنجاری‌های ژنتیک و انواع سرطان) و زیست محیطی (تجزیه ناپذیری) استفاده از آن‌ها ممنوع شد. کشور‌های اروپایی در سال ۲۰۰۰ میلادی از این روغن و مشتقات آن پاکسازی شدند لیکن هنوز کشور ما درگیر این آلودگی است طبق آخرین گزارش آماری توانیر در حال حاضر ۲۵۰ هزار لیتر روغن آسکارل و بیش از سه میلیون لیتر روغن آلوده به PCB در کشور ما وجود دارد. دفتر پسماند‌های ویژه توانیر مسئولیت شناسائی و امحاء روغن‌های آسکارل و آلوده به PCB در ایران را برعهده دارد.

2- روغن سیلیکونی: از ابتدای دهه ۹۰ میلادی در ترانس‌های مهم مورد استفاده قرار گرفت لیکن بدلیل برخی مشکلات فنی و همچنین تولید گاز کشنده دی اکسین در صورت آتش سوزی استفاده از آن‌ها بعنوان عایق در ترانس متوقف شد.
3- SF۶:
ترانسفورماتور‌های گازی GIT با استفاده از این گاز طراحی و ساخته شدند لیکن با توجه به مشکلات مربوط به انتقال حرارت این گاز، احتمال بوجود آمدن نشتی و از بین رفتن ترانس بواسطه آن، قیمت بالای ترانسفورماتور و ... تولید آن بسیار محدود شده و تنها در موارد خاص استفاده می‌گردد.

4- ترانسفورماتور‌های خشک: تقریبا اغلب سازندگان داخلی و خارجی ترانسفورماتور‌های روغنی، ترانس خشک نیز تولید می‌کنند. لیکن این ترانسفورماتور‌ها بدلایل مختلف مانند قیمت بالا، تخلیه جزئی بیشتر، IP۰۰ بودن (در مقایسه با ترانس روغنی که معمولا IP۶۵ است) و ... تنها به کاربرد‌های خاص (کشتیها، برج‌ها و ساختمان‌های مسکونی، تونل، مترو، زون‌های خاص پالایشگاه و پتروشیمی و ...) محدود ماند. بزرگترین ترانسفورماتور خشک تولید شده در دنیا ساخت شرکت ABB با توان ۶۳MVA و ولتاژ ۷۲.۵KV است.

5- روغن استر طبیعی و مصنوعی: در حال حاضر روغن استر بهترین جایگزین معرفی شده برای روغن معدنی است لیکن به دلیل قیمت بالای آن (۳ تا ۴ برابر روغن معدنی) و برخی مشکلات فنی هنوز استفاده از آن همه گیر نشده است. زیمنس در سال ۲۰۱۴ اولین ترانسفورماتور قدرت ۴۲۰ کیلوولت با روغن استر طبیعی را تولید نمود.

منبع: فصلنامه ترانسفورماتور