نحوه عیب یابی و تعمیر مدارهای الکتریکی-بخش دوم
در این مقاله نحوه عیب یابی و تعمیر مدارهای الکتریکی را به: عیبهای ترکیبی، ولتاژ پایین، نگهداری ضعیف، سیم کشی و اتصال اشتباه و عیبهای لحظهای اختصاص میدهیم.
سرویس آموزش و آزمون برق نیوز، در این مقاله نحوه عیب یابی و تعمیر مدارهای الکتریکی را به: عیبهای ترکیبی، ولتاژ پایین، نگهداری ضعیف، سیم کشی و اتصال اشتباه و عیبهای لحظهای اختصاص میدهیم.
عیبهای ترکیبی
در هنگام عیب یابی در برق توجه داشته باشید که ممکن است عیبها به صورت ترکیبی بروز کنند، اما اهمیت آنها بایستی مورد تاکید قرار گیرد. در زیر نمونههایی از انواع عیبهای ترکیبی عنوان میگردد:
الکتریکی مکانیکی
الکتریکی – فشار (فشار مایع یا هوا)
الکتریکی – دما
بزرگترین مشکل این است که عیب گزارش شده یا دیده شده همواره تعیین نمیکند که کدام یک از این دو عامل ترکیبی باعث ایجاد عیب شده اند؛ و در مواردی ممکن است هر دو عامل دخیل باشند.
معمولاً راه حل سریعتر این است که نخست مدا الکتریکی چک شود؛ اما در هر حال هر دو سامانه بایستی مورد آزمون قرار گیرند. کما اینکه ممکن است عامل خرابی هم توسط همین دو مولفه ایجاد شده باشد.
به عنوان مثال، در موارد بسیار نادری، سیم پیچهای یک سلونویید به دلیل عیب در سیم پیچشان میسوزند. احتمالا بیش از ۹۹% از عیبهای سلونویید روی شیرها به دلیل یک عیب مکانیکی یا شرایط فشار است که باعث میشود زبانه سولونویید به شکل مناسبی روی نشستگاه خود ننشیند و بنابراین باعث تحمل اضافه جریان به بوبین شود؛ نتیجه این است که اضافه بار به مدار تحمیل شده و سرانجام بوبین سلونویید میسوزد.
ولتاژ پایین
اگر تشخیص سریع عیب به جایی نرسید، یکی از آزمایشهای اولیه که بایستی انجام شود اندازه گیری ولتاژ کنترل (ولتاژ فرمان) و ولتاژ خط است. ممکن است خوب کار نکردن مدار به دلیل ولتاژ تغذیه یا ولتاژ سیم نامناسب یا کم بودن ولتاژ باشد.
به طور کلی عیب موجود در ماشین، در موقع استارت زدن یا تغذیه کردن یک قطعه مانند راه اندازهای موتور یا سلونویید بیشتر از سایر موارد ظاهر میشود؛ اما همین عیب میتواند در نقطه دیگری باعث برهم زدن کار دستگاه شود.
یک تجربه رایج در کارگاههای کوچک، اضافه کردن ماشینهای بیشتر بدون چک کردن مناسب تغذیه (ترانسفورماتور خط ولتاژ) یا هادیهای ولتاژ است. منبع و خط ولتاژ آنچنان زیاد بارگزاری میشوند که این افت ولتاژ ممکن است باعث شود وسایل مغناطیسی مانند راه اندازها و رلهها از راه قطعههای حفاظتی اضافه بار یا قطعههای حفاظتی زیر ولتاز، مدار باز شوند. گرمای تولید شده یکی از نتیجههای پایین بودن ولتاژ است که ممکن است در عملکرد دستگاه مورد توجه قرار گیرد.
هنگامی که ولتاژ افت میکند، جریان ورودی به بار ثابت افزایش یافته و در سیم پیچهای وسیله (راه انداز موتور، رله ها، سلونوییدها) تولید گرما میکند؛ که این گرما نه تنها عمر قطعات را کوتاه میکند بلکه ممکن است باعث بد کارکردن و حتی ایجاد عیب در دستگاه شود. به عنوان مثال: در جایی که قطعات فلزی متحرک وجود دارند که دارای تلرانسهای نزدیک به هم هستند، گرما میتواند باعث شود که این قسمتها منبسط شده و به یکدیگر بچسبند.
در حالتهایی که از گرمایش الکتریسیته استفاده میشود، گرما متناسب با مربع ولتاژ کاهش مییابد. به عنوان مثال: چنانچه ولتاژ به مقدار نصف ولتاژ نامی المنت حرارتی برسد، مقدار خروجی گرما به یک چهارم کاهش پیدا خواهد کرد.
عیبهای ترکیبی
در هنگام عیب یابی در برق توجه داشته باشید که ممکن است عیبها به صورت ترکیبی بروز کنند، اما اهمیت آنها بایستی مورد تاکید قرار گیرد. در زیر نمونههایی از انواع عیبهای ترکیبی عنوان میگردد:
الکتریکی مکانیکی
الکتریکی – فشار (فشار مایع یا هوا)
الکتریکی – دما
بزرگترین مشکل این است که عیب گزارش شده یا دیده شده همواره تعیین نمیکند که کدام یک از این دو عامل ترکیبی باعث ایجاد عیب شده اند؛ و در مواردی ممکن است هر دو عامل دخیل باشند.
معمولاً راه حل سریعتر این است که نخست مدا الکتریکی چک شود؛ اما در هر حال هر دو سامانه بایستی مورد آزمون قرار گیرند. کما اینکه ممکن است عامل خرابی هم توسط همین دو مولفه ایجاد شده باشد.
به عنوان مثال، در موارد بسیار نادری، سیم پیچهای یک سلونویید به دلیل عیب در سیم پیچشان میسوزند. احتمالا بیش از ۹۹% از عیبهای سلونویید روی شیرها به دلیل یک عیب مکانیکی یا شرایط فشار است که باعث میشود زبانه سولونویید به شکل مناسبی روی نشستگاه خود ننشیند و بنابراین باعث تحمل اضافه جریان به بوبین شود؛ نتیجه این است که اضافه بار به مدار تحمیل شده و سرانجام بوبین سلونویید میسوزد.
ولتاژ پایین
اگر تشخیص سریع عیب به جایی نرسید، یکی از آزمایشهای اولیه که بایستی انجام شود اندازه گیری ولتاژ کنترل (ولتاژ فرمان) و ولتاژ خط است. ممکن است خوب کار نکردن مدار به دلیل ولتاژ تغذیه یا ولتاژ سیم نامناسب یا کم بودن ولتاژ باشد.
به طور کلی عیب موجود در ماشین، در موقع استارت زدن یا تغذیه کردن یک قطعه مانند راه اندازهای موتور یا سلونویید بیشتر از سایر موارد ظاهر میشود؛ اما همین عیب میتواند در نقطه دیگری باعث برهم زدن کار دستگاه شود.
یک تجربه رایج در کارگاههای کوچک، اضافه کردن ماشینهای بیشتر بدون چک کردن مناسب تغذیه (ترانسفورماتور خط ولتاژ) یا هادیهای ولتاژ است. منبع و خط ولتاژ آنچنان زیاد بارگزاری میشوند که این افت ولتاژ ممکن است باعث شود وسایل مغناطیسی مانند راه اندازها و رلهها از راه قطعههای حفاظتی اضافه بار یا قطعههای حفاظتی زیر ولتاز، مدار باز شوند. گرمای تولید شده یکی از نتیجههای پایین بودن ولتاژ است که ممکن است در عملکرد دستگاه مورد توجه قرار گیرد.
هنگامی که ولتاژ افت میکند، جریان ورودی به بار ثابت افزایش یافته و در سیم پیچهای وسیله (راه انداز موتور، رله ها، سلونوییدها) تولید گرما میکند؛ که این گرما نه تنها عمر قطعات را کوتاه میکند بلکه ممکن است باعث بد کارکردن و حتی ایجاد عیب در دستگاه شود. به عنوان مثال: در جایی که قطعات فلزی متحرک وجود دارند که دارای تلرانسهای نزدیک به هم هستند، گرما میتواند باعث شود که این قسمتها منبسط شده و به یکدیگر بچسبند.
در حالتهایی که از گرمایش الکتریسیته استفاده میشود، گرما متناسب با مربع ولتاژ کاهش مییابد. به عنوان مثال: چنانچه ولتاژ به مقدار نصف ولتاژ نامی المنت حرارتی برسد، مقدار خروجی گرما به یک چهارم کاهش پیدا خواهد کرد.
نگهداری ضعیف
نگهداری ضعیف ماشین باعث میشود تعمیرکار وقت بیشتری را برای سرویس دستگاه تلف کند. داشتن یک ماشین تمیز و یک برنامه حمایتی تعمیراتی که با برنامه مناسبی پیاده شود باعث صرفه جویی کلی در هزینهها خواهد شد.
هرگونه غبار، گرد و خاک و کثیفی به همراه چربی بایستی به طور منظم و دورهای از روی قسمتهای الکتریکی پاک شود. وجود آنها روی ماشین باعث میشود دستگاه عیب مکانیکی پیدا کرده یا مسیرهایی را بین دو نقطه با پتانسیلهای متفاوت به وجود آورد و باعث اتصال کوتاه مدار شود.
قطعات متحرک مکانیکی به ویژه در راه اندازهای موتورهای بزرگ بایستی چک شوند. زیرا مواردی مثل شل شدن پینها و بستها و قطعات سایشی، عوامل اصلی عیبهای مکانیکی هستند.
قطعات گرم شدنی معمولاً بیشتر در معرض خرابی قرار میگیرند. بدون استفاده از ابزارهای مناسب، نمیتوان دمای یک قسمت از ماشین را تعیین یا میزان مقاومت آن را در مقابل افزایش دما مشخص کرد. آنچه مسلم است این که علامت دود یا سوخته شدن عایق شارلاک سیمها میتواند رابطه ماشین با عیب را مشخص کند.
سازندگان تجهیزات برقی، محصولات خود را به گونهای طراحی میکنند که از ورود گرد و غبار، چربی یا مایعات به داخل آنها جلوگیری شود. در صورتی که به منظور تعمیر لازم باشد که یکی از درپوشها یا درهای ماشین باز شود، فوراً پس از تعمیر، آن را سر جای خود ببندید.
در عیب یابی در برق داشتن شناسنامهای راجع به برنامه تعمیرات و عیبهای پیش آمده برای ماشین سودمند است. چنین مطلب ثبت شدهای نه تنها باعث عیب یابی سریعتر میشود بلکه به عنوان شاخصی از کیفیت تولید یک کالا قابل استفاده است.
سیم کشی و اتصال اشتباه
بسیاری از قطعات مانند رله ها، کلیدهای حدی (لیمیت سوئیچها)، کلیدهای حرارتی (بی متالها) و کلیدهای فشاری دارای کنتاکتهای NO و NC قابل دسترس برای استفاده نیستند. در بیشتر موارد به ویژه وقتی که فقط یکی از دو کنتاکتهای در دسترس مورد استفاده قرار گیرد یک خطای سیم کشی پیش میآید. خطا عبارت است از سیم کشی سمت اشتباه کنتاکت؛ بدین معنی که، کنتاکت NO ممکن است در مداری قرار داده شود که بایستی کنتاکت NC در آنجا استفاده شود. عکس این وضعیت هم ممکن است اتفاق بیفتد.
عیبهای لحظهای
عیبهای لحظهای یکی از مشکلترین موارد عیب یابی در برق است. در این نوع عیب، ماشین یا کنترل میتواند در مشاهده نزدیک برای ساعتها بدون عیب کار کند. اما عیب ممکن است هر لحظهای بروز کند و چنانچه دقت مشاهده گر برای لحظهای از آن منحرف شود، ممکن است هر گواه مستقیمی برای اینکه عیب دیده شود از دست برود.
راه حل مناسبی برای این مشکل وجود ندارد. بهترین راه، یک تحلیل خوب سازماندهی شده است. گزینههای زیر میتواند مفید باشد:
سعی کنید در طی سیکل کلی عیب را تعیین محل کنید. چنانچه عیب در همان محل از سیکل کاری اتفاق میافتد، به طور کلی تنها کنترل مربوط به آن قسمت سیکل مورد نظر است. اگر عیب در نقاط نامعین از سیکل اتفاق میافتد، آنگاه نقاط مورد آزمایش نقاطی اند که در کل سیکل مشرک هستند. مثالهایی از این نوع، کلیدهای استوانهای گردان یا کلیدهای سلکتوری هستند که برای جدا سازی یک قسمت کلی از کنترل مورد استفاده قرار میگیرند.
دقتتان را به قطعات متمرکز کنید. در بسیاری از موارد مشاهده سرسری عیب را مشخص نخواهد کرد. در این موارد، جابجایی کامل قطعه یا قطعات مورد سوال سریعترین و بهترین راه حل است. در اینجا، قطعات سوکتی (plug-in) دارای این مزیت هستند که باعث میشوند دستگاه در کمترین زمان به شرط عملیاتی خود بازگردد.
مدار را از نظر شرایط غیر معمول بررسی کنید. این نوع عیب به ندرت در محل استفاده اتفاق میافتد. اما حالتهایی هستند که در آنها، یا از راه یک اشتباه سهوی طراح مدار روی قطعه، یا با تغییر شرایط عملیاتی روی ماشین به عنوان راه حلی برای مسئله، یک تغییر مداری تشخیص داده میشود.
منبع: سیاره الکترونیک
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «برق نیوز» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.