آشنایی با شوک الکتریکی

سرویس آموزش و آزمون برق نیوز، درموقع رخ دان شوک الکتریکی، جریان الکتریکی که از بدن عبور می‌کند، به خصوص جریان متناوب در فرکانس‌های ۵۰ هرتز و ۶۰ هرتز، ممکن است سیستم عصبی را مختل کرده، باعث واکنش عضلانی و احساس درد شود. شایعترین واکنش دراین موقع رهاکردن هادی به علت انقباض عضلانی است.

با این حال، در موارد کمی، مرگ ناشی از ایست قلبی، و یا فیبریلاسیون بطنی (که در آن عضله قلب نامنظم کار می‌کند) و یا خفگی (از دست دادن تنفس) بدلیل شوک الکتریکی است.

اثرات فیزیولوژیکی تا حد زیادی توسط اندازه و فرکانس جریان، شکل موج (به عنوان مثال موج پیوسته سینوسی یا نیم موج سینوسی یا شکل موج پالس)، طول مدت آن و مسیری که از بدن عبور می‌کند، تعیین می‌شود.

یک راهنمای معتبر در مورد این موضوع در IEC ۶۰۴۷۹ منتشر شده است. متن زیر بر شایع‌ترین وضعیت شوک از شکل موج فرکانس پیوسته تمرکز نموده است. مقدار جریان از تقسیم مقدار ولتاژ اعمال شده به امپدانس (مفهوم کلی‌تر مقاومت الکتریکی، و مقدار مقاومتی است که تحت یک اختلاف پتانسیل متناوب در برابر جریان الکتریکی متناوب ظاهر می‌شود) بدن بدست می‌آید. امپدانس مدار کلی شامل امپدانس بدن و اجزای دیگر مدار شوک، از جمله منبع قدرت و کابل‌های اتصال است. به همین دلیل، ولتاژ اعمال شده به بدن، که معمولا به عنوان "ولتاژ تماسی" معروف است، اغلب پایین‌تر از ولتاژ منبع است.

امپدانس بدن توسط عوامل زیر تعیین می‌شود: اندازه ولتاژ تماسی (رابطه معکوس بین امپدانس و ولتاژ وجود دارد) و رطوبت پوست، سطح مقطع تماس با هادی‌ها و اینکه آیا پوست توسط هادی شکافته شده و هادی درآن نفوذ کرده است یا نه.

به عنوان یک قاعده کلی، درولتاژ ۲۳۰ ولت وفرکانس ۵۰ هرتز اعمالی، امپدانس کامل بدن برای مسیر دست به پا در محدوده ۱۰۰۰Ω تا ۲۵۰۰Ω برای اکثر مردم خواهد بود، و به حدود ۷۵۰Ω در ولتاژ بیش از ۱۰۰۰ ولت کاهش می‌یابد.


شکل ۱ - نمایش شوک الکتریکی با تماس غیر مستقیم

مسیری از بدن که جریان از طریق آن عبور می‌کند تأثیر قابل توجهی بر امپدانس دارد. برای مثال، امپدانس مسیر دست به قفسه سینه در حدود ۵۰ درصد از امپدانس مسیر دست به پا است. علاوه بر این، مسیر جاری جریان از بدن پارامتر تعیین کننده مهمی برای تأثیر در قلب است.

جدول ۱ اثرات فیزیولوژیکی جریان برق از بدن را به طور خلاصه نشان می‌دهد.

مدت تحمل اثرات مربوط به شوک از یک دست به دست دیگر بیش از ۱ ثانیه برای یک فرد سالم است. اگر مدت زمان کمتر از ۱ ثانیه باشد، بدون روی دادن عوارض مضر، جریان بیشتری را می‌توان تحمل نمود.

حوادث شوک الکتریکی در سیستم‌های ولتاژ پایین رایج هستند و معمولا به دو دسته شوک تماس مستقیم و شوک تماس غیر مستقیم، تقسیم می‌شوند. یک شوک تماس مستقیم زمانی اتفاق می‌افتد که خطوطی که به طور ذاتی برقدار هستند مانند سیم‌های لخت یا ترمینال‌ها لمس می‌شوند. شوک تماس غیر مستقیم نیز زمانی رخ می‌دهد که یک جسم رسانای الکتریکی که درحالت عادی بی برق است (مانند محفظه فلزی دستگاهها) تحت شرایط خطا برقدار شده و لمس می‌شود، همانطور که در شکل ۱ نشان داده شده است. نمونه‌هایی از یک جسم رسانا در دسترس، پوشش فلزی ماشین لباسشویی و پوشش فلزی تابلو است. این نوع حادثه، که نیاز به وقوع دو خطا دارد بسیار معمول است (از دست رفتن اتصال زمین به دنبال یک اتصال فاز به زمین اتفاق می‌افتد).

اثرات فیزیولوژیکی




کمک‌های اولیه با دستگاه Defibrillator اضطراری

در هنگام ارائه کمک‌های اولیه به یک فرد آسیب دیده از شوک الکتریکی، اولین اقدام باید حذف عامل برق گرفتگی با خاموش کردن منبع یا قطع ارتباط بین قربانی و هادی برقدار باشد. ممکن است احیاء قلبی و عروقی مورد نیاز باشد.

اگر فرد سانحه دیده دچار فیبریلاسیون بطنی شده باشد، تنها راه موثر برای بازگرداندن ضربان طبیعی قلب، استفاده از یک دستگاه defibrillator می‌باشد.

در جائیکه دستگاه defibrillator در دسترس نباشد، کمک کننده باید عملیات احیاء قلبی و عروقی را تا زمانی که مصدوم بهبود یابد یا فرد متخصص دیگری از راه برسد، انجام دهد.