سرویس آموزش‌های تخصصی برق نیوز: رله کنترل فاز از تجهیزات حفاظتی در تابلو برق است و برای محفاظت از الکترو موتور در برابر اختلالات شبکه به صورت الکترونیکی استفاده می‌شود. منظور از اختلالات شبکه، کاهش یا افزایش ولتاژ، عدم تقارن یا جابه‌جایی فاز‌ها می‌باشد. البته در نوع تک فاز آن، دو فاز شدن شبکه را نیز کنترل می‌کند. بر روی هر کنترل فاز تعدادی ترمینال و چراغ سیگنال وجود دارد (انتخاب نام و یا شماره ترمینال و محل قرارگیری آن‌ها ممکن است در برند‌های مختلف متفاوت باشد).
در دستگاه کنترل فاز پس‭ ‬از‭ ‬اتصال‭ ‬فازها‭ ‬به‭ ‬ترمینال‌های‭ ‬T‭, ‬S‭, ‬R‭ ‬ (و نول در صورت نیاز) دستگاه‭ ‬شروع‭ ‬به‭ ‬کار‭ ‬می‌کند‭. ‬پس‭ ‬از‭ ‬اتمام‭ ‬زمان تأخیر ‬تنظیم‌شده‭ ‬رله‭ ‬داخلی‭ ‬دستگاه‭ ‬وصل‭ ‬می‌شود‭.  

در صورت صحیح نبودن توالی فاز‌ها (روشن شدن نشانگر PH) می‌توان با عوض کردن جای دو فاز این مشکل را رفع کرد و بعد از طی شدن زمان تأخیر (حوالی ۱۰ ثانیه) با روشن شدن چراغ RLY کنتاکت ۱۵ رله از ۱۶ قطع و به ۱۸ وصل می‌شود. در صورت بروز هر گونه خطا در شبکه نشانگر مربوط به آن اشکال روشن می‌شود برای مثال با ایجاد خطای دو فاز و جابجایی فاز چراغ PH و با افزایش یا کاهش ولتاژ چراغ‌های U روشن می‌شود. از مدل تک فاز رله کنترل فاز جهت افزایش امنیت منازل و ادارات و ساختمان‌های تجاری می‌توان در ورودی ساختمان و بعد از کنتور برق استفاده کرد.

رله کنترل فاز

وظایف کنترل فاز
رله کنترل فاز در صورت وقوع هر یک از خطا‌های زیر مدار فرمان را قطع می‌کند:

• ولتاژ شبکه بالاتر از حد مجاز باشد
• ولتاژ شبکه پایین‌تر از حد مجاز باشد
• قطع یکی از فاز‌ها
• جابجایی فاز‌ها
• عدم تقارن فاز‌ها
• دو فاز شدن
• وجود شوک‌های ناشی از قطع و وصل متوالی برق

آشنایی با کنترل فاز و کار با آن
در یک کنترل فاز با یکسری ترمینال و چراغ سیگنال بر روی هر دستگاه قرار دارد که به معرفی آن‌ها می‌پردازیم، باید خاظر نشان کرد که ممکن است یک شرکت سازنده در انتخاب نام و یا شماره ترمینال و محل قرار گیری آن‌ها متفاوت عمل کرده باشد:

ترمینال‌های R , S , T یا L 3 , L 2 ,L1
ورودی سه فاز برق شبکه را به ترمینال‌های R , S , T و یا L3 , L2, L1 متصل می‌کنیم. یک کنترل فاز می‌تواند شامل ترمینال نول (mp) نیز باشد که در این حالت باید نول را نیز وصل کنیم.
Sen
میزان حساسیت کنترل فاز در زمان مقایسه تقارن فاز‌ها توسط sen مشخص می‌شود.
On Delay
برای تنظیم زمان انتظار پس از اینکه خطایی تشخیص داده می‌شود و یا مدار برای اولین بار روشن می‌شود.
ورودی فرمان (۱۵)
به این ترمینال یک ورودی فرمان وارد می‌شود که خروجی آن را می‌توانیم در ترمینال‌های ۱۸ و ۱۶ دریافت کرد.
خروجی NO یا نرمال باز (۱۶)
این خروجی در زمانی که ولتاژ سه فاز هیچ مشکلی نداشته باشند چراغ سیگنال REL نیز فعال باشد وصل می‌شود.
خروجی NC یا نرمال بسته (۱۸)
این ترمینال تا روشن شدن چراغ سیگنال REL بسته می‌باشد.
چراغ سیگنال F
اگر ولتاژ از حد مجاز بگذرد پس از ۳ ثانیه مدار قطع می‌شود و چراغ F روشن خواهد شد.
چراغ سیگنال P
در صورت جابجا شدن دو فاز از سه فاز فرمان قطع صادر شده و چراغ P روشن می‌شود.

بررسی عملکرد و تحلیل مدار رله کنترل فاز به همراه مدار داخلی

رله‌های کنترل فاز کارایی و عملکردی بسیار مطمئن و ایمن نسبت به بی متال‌ها دارند. در رله کنترل فاز در صورت اتصال صحیح فاز‌ها و سیم نول ابتدا چراغ سبز U روشن می‌شود سپس چراغ سبز R در صورت متقارن بودن ولتاژ‌ها، صحیح بودن توالی فاز‌ها و تنظیم بودن حساسیت متناسب با موتور الکتریکی بعد از طی زمان تنظیمی On Delay روشن می‌شود که کنتاکت ۱۵ رله از ۱۶ قطع و به کنتاکت ۱۸ وصل می‌شود و اجازه عمل به کنتاکتور اصلی را می‌دهد. در نتیجه بعد از عملکرد رله ترمینال‌های ۱۵ و ۱۸ کنتاکت‌های بسته در مدار فرمان و ترمینال‌های ۱۵ و ۱۶ کنتاکت‌های باز در مدار فرمان خواهند بود.