مناقشه برسر نیروگاه برق-آبی راغون

 به گزارش "برق نيوز" پس از یک‌ دوره مناقشه طولانی برسر ساخت نیروگاه راغون در 110 کیلومتری شمال شرق دوشنبه میان تاجیکستان و ازبکستان و خواست این 2 کشور برای حکمیت نهادهای ذی‌صلاح بین‌المللی در حل و فصل این بحران، اکنون انتشار گزارش بانک جهانی به چالشی تازه در روابط این دو کشور برسر ساخت نیروگاه مذکور تبدیل شده است.
 
اوایل ماه جاری، بانک جهانی نتیجه تحقیقات 3 ساله کارشناسان خود در رابطه با ساخت نیروگاه برق آبی راغون در تاجیکستان را اعلام کرد.  در این گزارش تاکید شده ساخت این نیروگاه خطری برای منطقه در بر نخواهد داشت.
 
بلافاصله پس از انتشار این گزارش، ازبکستان که در همسایگی تاجیکستان قرار داشت، واکنش سختی در برابر این نظر بانک جهانی از خود نشان داد و برای چندمین بار مخالفت خود را با هرگونه ساخت نیروگاه بر روی رودخانه وخش اعلام کرد.
 
تاکنون تاجیکستان نسبت به این موضع سخت تاشکند سکوت اختیار کرده است.
 
کارشناسان بانک جهانی شهریورماه سال گذشته بعد از بررسی روند طرح تکمیل نیروگاه برق آبی راغون از سوی تاجیکستان به این کشور آسیای مرکزی توصیه کرده بودند تا قبل از قطعی شدن نتایج مطالعات فنی ـ اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی عملیات ساخت این طرح را متوقف کند.
 
در همان زمان نیز از سوی مقامات رسمی این کشور گفته شد، تاجیکستان ساخت نیروگاه راغون را تا پایان نتایج تحقیقات بانک جهانی به تعلیق درمی‌آورد.
 
اما اکنون که گزارش بانک جهانی منتشر شده باید دید واکنش مقامات تاجیکی در خصوص ادامه روند ساخت و ساز این نیروگاه مشهور چه خواهد بود.
 
کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز، که برخوردار از ذخایر هنگفت منابع آبی هستند، در قرن بیست و یکم در مرکز توجه سیاست جهانی قرار گرفته‌اند. طبیعی است که این شانس بزرگ و در این زمان، بهترین امکان برای توسعه اقتصادی کشورهای منطقه و توسعه روند همگرایی آنهاست.
 
مسئله‌ای که اینک در کنار مناقشه برسر سد «قمبرآته» قرقیزستان که وضعیتی مشابه راغون را دارد، بجای ایجاد همگرایی، به محلی برای تفرقه تبدیل شده و ازبکستان می‌گوید، ساخت نیروگاه‌های برق آبی اکنون یک تهدید بزرگ برای کل منطقه آسیای مرکزی است و چنین اجازه‌ای را هرگز نخواهد داد.
 
ریشه مناقشه در کجاست؟
 
مهم‌ترین اختلافات در آسیای مرکزی در دوره پس از شوروی، تفاوت دیدگاه کشورهای پائین و بالادستی برای دسترسی به منابع آبی در این منطقه است که پس از گذشت چندین سال و برگزاری نشست‌های متعدد هنوز به نقطه تفاهم نرسیده‌اند.
 
آب یکی از عوامل مهم اختلافات و برخوردها در آسیای مرکزی بوده زیرا بازی‌های سیاسی، عوامل داخلی و بین‌المللی از جمله عوامل جغرافیایی، اقتصادی و ژئوپلتیکی، تحولات منطقه و ماهیت پیچیده سیاست‌های ملی و روابط بین کشوری مربوط به آب، اقدامات تنش زا و یک جانبه کشورهای پایین دستی و انتقام جویی‌های کشورهای بالادست باعث همه گیر شدن این تنش‌ها در منطقه شده است.
 
تاکنون بیش از 60 درصد عملیات انجام شده اما مقامات ازبکستان به دلیل اینکه این نیروگاه در یک منطقه زلزله‌خیز احداث می‌شود با احداث آن مخالفت می‌کنند.
 
به ادعای تاشکند، ساخت این نیروگاه همچنین پیامدهای سنگینی به وضعیت زیست‌محیطی منطقه به دنبال داشته و احتمال اتفاقات و حوادث غیرمترقبه طبیعی در آسیای مرکزی را بیشتر می‌کند.
 
در همین حال، برخی کارشناسان معتقدند، ازبکستان به عنوان تامین کننده برق منطقه، تا حد امکان در تلاش است از امکان دستیابی کشوری دیگر در همسایگی خود به تولید برق جلوگیری کند.
 
به گفته آنان، از دیگر عوامل مخالفت تاشکند این است که تاجیکستان با ساخت سد 335 متری این نیروگاه می‌تواند تنظیم آب رودخانه «وخش» را که بخش عمده نیاز واحدهای کشاورزی ازبکستان را برآورده می‌سازد در اختیار داشته باشد.
 
یک کارشناس: ازبکستان خواهان ادامه بحران و اختلافات آبی
 
در همین حال، «الکساندر کنیازف» کارشناس مطرح مسائل آسیای مرکزی در این رابطه در مصاحبه با روزنامه نزویسیمایا گزتا روسیه گفته است: باید از پروژه‌های راغون در تاجیکستان و قنبرآته در قرقیزستان صرف نظر کرد و برای تامین انرژی به راه‌های دیگری متوسل شد.  
 
وی گفت: این پروژه در زمان اتحاد شوروی تحت رهبری مسکو در جهت اقتصاد ملی ارائه و مطرح شده است و با توجه به روند فعلی پاسخگو نیست.
 
کنیازف معتقد است، این پروژه‌ها در تاجیکستان و قرقیزستان به یک افسانه تبدیل شده است. در واقع حمایت از این طرح‌ها حمایت از واشنگتن است و باید به دنبال پروژه‌های جدیدتری بود یعنی ساخت نیروگاه‌های برق آبی کوچک و متوسط که باعث درگیری نگردد و ضمنا جوابگوی نیاز منطقه نیز باشد.
 
کنیازف در ادامه مصاحبه خود اشاره می‌کند که بانک جهانی یکی از ابزارهای سیاست خارجی آمریکا است و اگر تا اواخر آگوست نتیجه تحقیقات این نهاد بین‌المللی تغییری پیدا نکند به جرات می‌توان گفت که آمریکا حداکثر تلاش خود را در رابطه با تشدید اوضاع در منطقه بکار خواهد بست.
 
وی در پایان نیز گفت ساخت راغون در تاجیکستان و قنبر آته در قرقیزستان واقعیت خود را از دست داده و با توجه به بحران اوکراین و تحریم‌های غرب علیه روسیه، توان مالی برای انجام چنین پروژه‌های بزرگی برای روسیه وجود ندارد ضمن اینکه سال‌ها پیش روسیه از ساخت راغون صرف نظر کرده بود و ازبکستان نیز از آن به عنوان اهرم فشار علیه همسایگان استفاده کرده و هیچگاه خواهان حل مسالمت آمیز این اختلاف نیست.