بورس انرژی و فعالیت های آن در ایران

به گزارش "برق نيوز" دارایی­ های قابل معامله در این بازار هم شامل دارایی­ های فیزیکی و هم شامل دارایی­ های مالی از قبیل ابزارهای مشتقه مبتنی بر انرژی است. بنابراین امکان معامله نفت، گاز، بنزین، نفت کوره، برق و نیز ابزارهای مشتقه مبتنی بر آن­ ها (شامل اوراق سلف موازی) در این بازار وجود دارد. این موضوع با توجه به ویژگی­ های کشور و برخورداری از منابع غنی انرژی اهمیت زیادی دارد بخصوص به این دلیل که  یکی از کارکردهای مهم این بورس موضوع صادرات و فروش انرژی به کشورهای همسایه است که بحث کشف قیمت در آن اهمیت زیادی دارد. بنابراین معاملات بر مبنای ارزهای گوناگون نیز در این بازار در آینده قابل تصور است.

 
بورس انرژي به عنوان چهارمين بورس كشور در چهار حوزه ،اوراق سلف برق، اوراق قراردادمحوركالاهاي انرژي مانند زغال سنگ، نفت و انرژي هاي سبز مانند انرژي هاي خورشيدي پس از موافقت شورای‌عالی بورس و اوراق بهادار در برنامه کاری سال 1390 بازار سرمایه ایران قرار گرفت ، که در فاز اول آن قرار بودبرق به صورت سلف موازی معامله شودو در  فازهای بعدی، بازار مشتقه شامل قرارداد آتی، قرارداد اختیار خرید و معاملات در حوزه بین المللی فعال شود.
 
فعالان بورس انرژی در بخش معاملات برق عبارتنداز: شرکت بورس انرژی، سازمان بورس و اوراق بهادار، شرکت مدیریت فناوری، شركت سپرده گذاري مركزي، شركت هاي كارگزاري،  شركت مديريت شبكه، شركت توانير، مصرف كنندگان برق و تولید کنندگان برق.
 
 در حال حاضر دستورالعمل معاملات کالا و اوراق بهادار مبتنی بر  کالا در بورس انرژی شامل 102 ماده و 47 تبصره در 10 مهر سال 1391 توسط شورای عالی بورس و دستورالعمل پذیرش کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بورس انرژی در تاریخ 29 مهر سال  1391 شامل 53 ماده و 26 تبصره   توسط هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار  تصویب شده است.
 
معاملات در بورس انرژی در قالب قراردادهای سلف موازی استاندارد  که در آن وجه قرارداد باید در هنگام معامله و طبق زمانبندی تعیین شده در مشخصات قرارداد پرداخت و دارایی پایه در سررسید تحویل شود انجام خواهد شد.
 
موضوع معاملات انرژی در این بازار بسیار وسیع و متنوع خواهد بود به گونه­ ای که انتظار می­ رود در افق زمانی 5 ساله کالاهای اصلی کشور که پایه انرژی داشته باشند (از قبیل نفت، گاز، بنزین و...) در این بازار مورد معامله قرار گیرند.
 
بورس انرژی در ایران
 
شرکت بورس انرژی (سهامی عام) بر اساس قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب آذرماه 1384 مجلس شورای اسلامی تاسیس و در تاریخ 1391/04/17 تحت شماره428002 و شناسه ملی 10320798438 در اداره کل ثبت شرکت ها و موسسات غیر تجاری به ثبت رسید و فعالیت های عملیاتی خود را در زمینه انجام معاملات نقدی، قرارداد سلف موازی استاندارد، قراردادهای آتی و اختیار معامله و به منظور مرتفع سازی نیازهایی چون خرید و فروش منابع انرژی، تامین مالی برای تولیدکنندگان و تامین منابع انرژی برای توزیع کنندگان و مصرف کنندگان، از اوایل خرداد ماه همان سال آغار نمود.  
 
از آنجا که یکی از بهترین و شفاف‌ترین مکانیزم‌های قیمت گذاری محصولات، عرضه آنها در بورس می‌باشد، در اوایل دهه 80 ایده تاسیس بورسی برای انجام معاملات نفت طی فرآیندی مشترک میان وزارتخانه های نفت و اقتصاد شکل گرفت.
 
 در فاز نخست برای محقق شدن این ایده در اواخر بهمن 1386 مبادلات فرآورده های نفت و پتروشیمی در بازار سرمایه آغاز گردید. از سویی با وجود زیرساخت‌های موجود در صنعت برق کشور که آن را از کشورهای منطقه متمایز می‌سازد، همزمان با فعالیت‌ها در راستای شکل گیری بورس نفت، لزوم راه اندازی بورس برق در ادامه توسعه بازار برق کشور احساس شد.
 
در خرداد 87 شورای عالی بورس با تاسیس بورس برق موافقت می‌کند. در این بین تشکیل بازاری منسجم برای در بر گیری همه کالاهای از جنس انرژی و تشکیل بورسی جامع و واحد برای معاملات انواع حامل‌های انرژی پیشنهاد شد.
 
شورای عالی بورس و اوراق بهادار در جلسه 1390/03/30 با تجمیع درخواست‌های جداگانه برای راه اندازی بورس نفت و برق به راه اندازی بورس انرژی رای داد.
 
بر این اساس بورس انرژی به عنوان چهارمین بورس کشور جهت عرضه محصولات نفت و مشتقات نفتی ، برق، گاز طبیعی ، زغال سنگ ، حق آلودگی و سایر حامل‌های انرژی شکل گرفت. متعاقب صدور مجوز فعالیت بورس انرژی و برای تعیین گروه‌های سهامداری این بورس، سازمان بورس و اوراق بهادار، فراخوانی را در تاریخ 1390/04/05 جهت مشارکت نهادهای مالی و فعالان صنعت نفت ، گاز و فراورده های نفتی، برق و با قید ترکیب 60 درصد نهادهای مالی ، 20 درصد فعالان صنعت برق و نفت و 20 درصد عموم مردم و سقف 5/2 درصد برای هر متقاضی منتشرنمود.
 
 در تاریخ یازدهم اسفند 1390 مجمع عمومی مؤسس شرکت بورس انرژی برگزار گردید و از بین کاندیداهای عضویت در هیئت مدیره، 7 عضو اصلی و 2 عضو علی‌البدل انتخاب شدند. ماموریت سازمانی ایجاد بازاری شفاف، کارآمد، با نقد شوندگی و رقابت پذیری بالا، جهت رفع انحصار و کشف عادلانه قیمت حاملهای انرژی. چشم انداز مرجع کشف قیمت حاملهای انرژی در منطقه خاورمیانه. اهداف تبیین، تحکیم و ارتقاء جایگاه و کارکردهای بورس انرژی برای ذینفعان بکارگیری رویه های موثر جهت حفظ سلامت بازار و صیانت ازحقوق ذینفعان طراحی ابزارها و محصولات جدید با توجه به نیازهای ذینفعان و اقتضائات محیطی تجهیز بهینه منابع فیزیکی و توسعه مستمرسرمایه های انسانی ارزش آفرینی و تامین منافع سهامداران تعامل و همکاری موثر با نهادهای فعال در بازارهای مالی ارکان شرکت بورس انرژی ایران مجامع عمومی هیات مدیره مدیر عامل بازرس/حسابرس شرکت توسط هیات مدیره ای غیر موظف مرکب از هفت شخص که توسط مجمع عمومی عادی با توجه به اساسنامه، قانون تجارت و مقررات برای مدت دو سال انتخاب می شوند، اداره می شود.
 
اهداف بورس انرژِی در ایران چیست
 
تبیین، تحکیم و ارتقاء جایگاه و کارکردهای بورس انرژی برای ذینفعان ،بکارگیری رویه های موثر جهت حفظ سلامت بازار و صیانت ازحقوق ذینفعان، طراحی ابزارها و محصولات جدید با توجه به نیازهای ذینفعان و اقتضائات محیطی،تجهیز بهینه منابع فیزیکی و توسعه مستمرسرمایه های انسانی،ارزش آفرینی و تامین منافع سهامداران، تعامل و همکاری موثر با نهادهای فعال در بازارهای مالی از جمله اهداف بورس انرژی در ایران است.
 
انواع بازار های بورس انرژِی در ایران
 
بورس انرژی دارای سه بازار فیزیکی، مشتقه و فرعی می باشد. بازار فیزیکی شامل سه تابلوی برق، نفت و گاز، و تابلوی سایر حامل‌های انرژی و بازار مشتقه شامل سه تابلوی  قرارداد سلف موازی استاندارد، قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله است./شبستان