ادامه تحصیل در مقطع دکترا. آری یا خیر؟

سرویس آموزش و آزمون برق نیوز: دکترا خواندن در خارج از کشور یک اشتباه محض است و خواننده عزیز نباید خیال کند این تنها یک نظر شخصی تو خالی و پوچ است. نویسنده در نظر دارد در سطور پیش رو به ذکر دلایل و ادله خود بپردازد.

دکترا گرفتن در رشته‌های مهندسی یک کار زمان بر و وقت گیر است که معمولا بین ۳ تا ۵ سال به طول می‌انجامد. دانشجوی دکترا اگرچه در ابتدای شروع کار از انگیزه بالایی برخوردار است، اما به دلایل مختلف انگیزه اش را به کلی از دست می‌دهد طوری که در انتهای کار هیچ امیدی برای ادامه روند موجود ندارد. دوره تحصیلی دکترا مصادف است با بهترین سال‌های عمر آدم. دوره‌ای که در پایان شور و نشاط جوانی را از انسان باز می‌ستاند و او را به یک آدم خموده و دور از اجتماع تبدیل می‌کند.

دکترا خواندن به خصوص برای زنان مهلک و بیمار کننده است. دکترا برای یک زن خوره روح و روان است. او را از برنامه‌های زندگی زناشویی اش باز می‌دارد. اگر مجرد باشد بی شک زمان تجرد و تنها نشینی و فراق و دوری اش را تمدید می‌کند و اگر تاهل گزیده باشد او را در تحیر و ندانم کاری عمیق فرو می‌برد و همیشه فرصت بچه داری و تجربه حس مادری را به تاخیر می‌اندازد.

*دوره دکترا تقریبا کمترین دستمزد را در میان کار‌های مهندسی و غیر مهندسی در غرب دارد. اگر این دوره در کشور‌هایی نظیر کانادا و یا آمریکا باشد این حقوق که بخش اعظمی از آن خرج شهریه دانشگاه می‌شود، تنها به اندازه خوردن و نمردنی است که زندگی را به فلاکت محض می‌کشاند و اگر در کشور‌های اروپایی باشد زندگی اندکی بهتر است و سطح زندگی کمی بالاتر از زندگی دانشجویی خواهد بود، اما آیا این به ضرر چندین سال عقب ماندن از تجربه کار مهندسی و باز ماندن از افزایش پایه حقوق در طی ۴ یا ۵ سال در یک شرکت مهندسی معتبر می‌ارزد؟

خروجی دوره دکترا یک تز و چند مقاله در ژورنال‌های علمی مهندسی است. ژورنال‌هایی که هزینه اشتراک سالانه آن‌ها چندین هزار دلار است و بدیهی است که حتی همه مراکز تحقیقاتی دنیا در آن رشته خاص تحصیلی شما قادر به خواندن نتایج کاری که در مدت ۴ یا ۵ سال انجام داده اید نیستند. مقالاتی که در طی چندین سال شاید یکی ده بار بیشتر خوانده نشوند و هیچ بعید نیست که تعداد خوانندگانی که مقاله شما را از ابتدا تا انتها یک بار می‌خوانند کمتر از انگشتان یک دست باشد. نهایت این است که خروجی کار ۵ ساله شما تعدادی مقاله بی خواننده، بی ارزش و غیر مفید و یک تز صد و چند صفحه‌ای است که جایش جایی در بالای کتابخانه و مصرفش تنها چشم کشی و تفاخر است.

چشم انداز شغلی برای یک دانشجوی دکترا تیره و تار‌تر از یک دانشجوی فوق لیسانس مهندسی است. توانایی‌ها و دانش کسب شده در طول دوره دکترا فراتر از نیاز اغلب کار‌های صنعتی مهندسی است و این دانش شما را برای بسیاری از موقعیت‌های شغلی مهندسی به اصطلاح «اور کولیفای» می‌کند. بسیاری از شرکت‌های مهندسی از استخدام فردی با تحصیلات دکترا ابا دارند چه اینکه او را فردی آرمانی، فرمان نبر و با اهداف بلند بالا می‌دانند که سعی در تصاحب صندلی آن‌ها دارد. فردی که می‌کوشد تا پله‌های مدیریتی را زودتر از دیگران طی کند و این را دردسری عظیم برای شرکت خود می‌دانند.

وضعیت شغلی برای استخدام دانشجوی دکترا به عنوان هیات علمی در دانشگاه‌های اروپایی به خصوص برای دانشجویان ایرانی مبهم و نا امید کننده است. اخیرا به جز هلند که تعدادی از دانشجویان ایرانی اش را به عنوان هیات علمی استخدام کرده مثال دیگری در این باره به ذهن نویسنده نمی‌رسد. استخدام هیات علمی برای دانشجویان ایرانی به خصوص در کشور‌های اروپایی بسیار تصادفی و از روی بخت و اقبال است.

*با این وجود هر ساله برای موقعیت‌های دکترا در خارج از ایران هزاران هزار درخواست فرستاده می‌شود. بسیاری از استادان دانشگاه‌های غرب از خیل نامه‌های ارسالی از سوی ایرانیان و فرم‌های پرشده برای یک موقعیت تحصیلی دکترا توسط آن‌ها گلایه دارند و آن را به تمسخر و مضحکه در جمع‌های خودمانی شان مطرح می‌کنند. خرده نمی‌توان گرفت. وضعیت اقتصادی ایران در شرایط فعلی ناگوار است و موقعیت‌های شغلی مناسب کمتر از پیش شده است. مهاجرت تحصیلی به عنوان دم دستی‌ترین گزینه، گزینه خوبی است، اما پیشنهاد من درخواست برای تحصیل در مقطع فوق لیسانس است. بسیاری از دانشجویان حتی با کیفیت بسیار پایین‌تر بعد از دو سال تحصیل موفق به پیدا کردن شغل‌های خیلی خوب شده اند و چه بسا بعد از چند سال پایه حقوقشان به مراتب بیشتر از یک دکتر بخت برگشته باشد.

*** تجربه دوستان دکترا خوانده در ایران شاید حتی اسفناک‌تر از تجربه نویسنده در این موضوع باشد.

نویسنده: دکتر هاتف خالدی