بحران اشتغال در صنعت برق و درآمد پایین مهندسین برق

بر اساس پیش بینی‌های قبلی، وزارت نیرو سالانه موظف به تولید ۵ هزار مگاوات برق و ایجاد و توسعه شبکه به همین ظرفیت می‌باشد. بررسی‌های نشان می‌دهد هر ۱۰۰۰ مگاوات برق در بخش‌های مختلف تولید، توزیع و انتقال و همچنین تعمیر و نگهداری آن و... حدودا ۱۰۰۰ فرصت شغلی ایجاد می‌کند.

با توجه به مشکلات اقتصادی فعلی وزارت نیرو و عدم توان تامین سالانه ۵ هزار مگاوات، در دو سال گذشته سالانه حدودا ۳ هزار مگاوات به ظرفیت تولید برق کشور اضافه شده و لذا کمتر از ۳ هزار فرصت شغلی در کل صنعت برق شکل گرفته است. با در نظر گرفتن واگذاری شرکت‌ها به بخش خصوصی و کوچک کردن دولت در برخی از بخش ها، با اشتغال منفی نیز مواجه بوده ایم ولذا صنعت برق در بهترین شرایط سالانه در بخش‌های دولتی و خصوصی کمتر از ۳۰۰۰ فرصت شغلی ایجاد می‌کند.

در چند سال گذشته به دلیل مشکلات اقتصادی و رکود حاکم بر صنعت برق، در بخش خصوصی اشتغال نه تنها رشد نداشته بلکه در برخی از زمینه با تعدیل قابل توجه نیز روبه رو بوده است.

شرکت‌های مشاور نیرو در بین شرکت‌های فعال در بخش خصوصی تا ۲۵ درصد در دو سال گذشته تعدیل داشته اند. یکی از مدیران شرکت‌های مشاور برقی ایران به برق نیوز گفت: در مجموع در سال‌های اخیر، شرکت‌های مهندسی مشاور با مشکلاتی نظیر نرخ پایین ارایه خدمات توسط خودشان و کارفرمایان؛ انتخاب با مدل کمترین قیمت توسط کارفرمایان؛ عدم پرداخت مطالبات توسط کارفرمایان؛ عدم تناسب افزایش نرخ تعدیل سالانه با افزایشات قانونی سالانه؛ زیاد شدن مشاورین؛ عدم تناسب حقوق شاغلین بخش دولتی با حقوق مشاورین؛ رفتار سلیقه‌ای و خوشایند پسند کارفرمایان و پرداخت نامرتب حقوق در بخش مشاو روبه رو شده اند.

این عوامل باعث شده است که شرکت‌های مهندسین مشاور با پدیده اجبار به فراری شدن مهندسین وشاغلین خود مواجه شوند. بعنوان مثلا شرکت مشانیر در ابتدای سال ۹۵ دارای ۱۳۵۰ نفر نیرو بود و در انتهای سال ۹۶ به ۸۱۰ نفر کاهش پیدا کرده است.

به عبارتی در طی دو سال تنها در یک شرکت صنعت برقی ۵۴۰ نفر تعدیل نیرو صوت گرفته است. با در نظر گرفتن تعدیل‌های صورت گرفته در دیگر شرکت‌های مشاور، می‌توان گفت: استخدام مهندسان برق در شرکت‌های تابعه (برق منطقه ای‌ها و مادرتخصصی‌ها و...) و وابسته وزارت (شرکت‌های توزیع، نیروگاه‌ها و...) که در دو سال گذشته و از طریق آزمون‌های استخدامی صورت گرفته کمتر از این میزان تعدیل فقط در این حوزه بوده است.

سالانه نزدیک به ۹ هزار نفر از کارشناسان برق ایرانی وارد مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه‌های دولتی، آزاد، پیام نور، غیرانتفاعی و... می‌شوند تا به امید ایجاد فرصت استخدام بهتر به تحصیل بپردازند این در حالی است که بخش خصوصی و دولتی صنعت برق چندان توجهی به تحصیلات عالیه ندارد.

—بیش از یک سوم (۳۶ درصد) از فارغ التحصیلان دانشگاهی ایران در سال ۲۰۱۳ مدرک مهندسی دریافت نموده اند. —این امار ایران را در میان ۵ کشور اول دنیا از لحاظ تعداد فارغ التحصیل رشته‌های مهندسی (۲۵۰ هزار مهندس در هر سال) قرار می‌دهد و این تقریبا همتراز با ایالات متحده آمریکا و بالاتر از ژاپن و کره جنوبی است.

به دلیل وضعیت نامناسب اشتغال مهندسین و شرایط نامناسب راه اندازی کسب و کار‌های خصوصی در کشور این آمار در حال کاهش است، طوری که در سال ۹۶ در —گروه ریاضی حدودا ۱۵۰ هزار نفر در کنکور‌های ورودی دانشگاه‌ها شرکت کردند که از این تعداد حدودا ۵۰ هزار نفر دختر و ۱۰۰ هزار نفر پسر بوده اند و، اما در مقابل حدودا ۵۸۰ هزار نفر در گروه تجربی کنکور دادند که از این تعداد ۳۷۰ هزار نفر دختر و ۲۱۰ هزار نفر پسر بوده اند.

بر اساس آمار منتشر شده، سالانه حدودا ۱۵ هزار نفر در دانشگاه‌های مختلف در رشته برق مشغول به تحصیل می‌شوند. با این وجود کل استخدامی‌های وزارت نیرو و دیگر ارگان‌های دولتی نظیر آموزش و پرورش، وزارت نفت، وزارت صنعت معدن و تجارت و. سالانه کمتر از ۱۰۰۰ نفر بوده است.

بخش خصوصی صنعت برق که می‌توانست سهم عمده‌ای در اشتغال برق داشته باشد زمین گیر شده و در اغلب موارد نه تنها نیروی جدید استخدام نمی‌کنند بلکه در پی تعدیل نیز می‌باشد. بررسی پارامتر‌های اشتغال در صنعت برق و میزان دریافتی مهندسان برق نشان می‌هد این رشته که بیش از دو دهه محل ورود نخبگان ایران بوده است دیگر جذابیتی برای ادامه تحصیل نداشته و اکثر افرادی که با رتبه‌های خوب و در دانشگاه‌های برتر ایران در رشته برق تحصیل می‌کنند تاجای ممکن از ایران خارج شده و در زمره فرار مغز‌ها قرار می‌گیرند.

برای جذب نخبه‌ها در صنعت برق فکری نشده و اغلب این افراد به دلیل شرایط حاکم بر آزمون‌ها و مصاحبه‌های استخدامی و... در بخش دولتی جذب نمی‌شوند. جذابیت‌های استخدامی

بر اساس تجارب سال‌های ۹۲ و ۹۳ بدلیل نوسانات نرخ ارز انتهای سال گذشته و ابتدای ۹۷، پیش بینی می‌شود در امسال و سال بعد تعدیل نیروی کار بیشتری صورت گیرد. با این شرایط بیکاری؛ نرخ متوسط حقوق دریافتی مهندسین برق ایران شروع بکار به ۱.۲ میلیون تومان رسیده است که حتی در مقایسه با مسافرکشی و دستفروشی درآمد کمتری دارد. در شهرستان‌های کوچک و مراکز استان‌های غیرصنعتی، حقوق شروع بکار مهندسین برق حتی کمتر از حقوق پایه قانون کار بوده و گا‌ها با ماهی ۸۰۰-۹۰۰ هزار تومان در ماه مشغول بکار هستند.

در تهران به مهندسان با سابقه یکسال حدودا ۱.۷ تا ۱.۸ میلیون تومان در ماه حقوق می‌دهند و اغلب افراد با سه چهار سال سابقه کار حداکثر دو میلیون تومان می‌گیرند. این حقوق برای شرکت‌های متوسط بخش خصوصی برق با پرسنل بالای ۱۰۰ نفر، ۱۰ تا ۲۰ درصد پرداختی بیشتری نسبت به شرکت‌های کوچک دارند. شرکت‌های بزرگ نیز نسبت به

البته سطح پائین آموزش در ایران، عدم مهارت کافی مهندسین برقی، تک بعدی بودن آنها، کم کاری و راندمان پایین عملکرد افراد و... نیز از جمله دلایل دیگر عدم اشتغال خیلی از مهندسین است، اما با این وجود، عدم توازن اشتغال در صنعت و ظرفیت پذیرش مهندسی برق در دانشگاه‌ها و رکود حاکم بربخش خصوصی برق موجب تشدید بحران بیکاری مهندسین برق ایران شده است.

بخش دولتی صنعت برق، سالانه و از طریق آزمون تعداد محدودی استخدامی دارد که حدودا یک درصد بیکاران برقی را شامل می‌شود و بخش خصوصی هم نمی‌تواند بیشتر از ۱۰ درصد آن‌ها را جذب نماید. یعنی با احتساب دیگر ارگان‌ها و صنایع از هر ۱۰ مهندس برق، حداکثر ۴ نفر در کاری مرتبط با حوزه تخصصی خود مشغول می‌شوند و بقیه آن‌ها جذب بازار‌های دیگر می‌شوند. این آمار برای فارغ التحصیلان دانشگاه‌های دولتی شرایط بهتری دارد و از هر هر ۱۰ نفر فارغ التحصیل برقی حدودا ۶ نفر در تخصص خود مشغول می‌شود، اما برای بقیه دانشگاه‌ها این آمار حدودا ۳ نفر در هر ۱۰ نفر است.
مهندسان برق نیز برای قرار گرفتن در زمره افرادی که در تخصص خود مشغول بکار می شوند باید به آموزش های دانشگاهی اکتفا نکرده و با کارآموزی و شرکت در دوره های تخصصی در حوزه مرود علاقه خود به مهارت های لازم برای استخدام برسند.

به نظر نمی‌رسد دولت برنامه‌ای برای حل این معضل بزرگ ملی داشته باشد و قرار است تا نسل فعلی مهندسین برق، قربانی بی تدبیری و بی کفایتی مدیران فعلی صنعت برق و دولت باشند. مدیرانی که در سال‌های قبل ارد خود را بیخته اند و الک خود را آویخته اند. نسل فعلی مانده است و آینده‌ای مبهم...