چالشها و موانع پیش روی جهش تولید در صنعت برق
برای شکوفایی رونق و جهش تولید برق، وزارت نیرو با چالشها و موانع متعددی مواجه است که هر چه سریعتر با همیاری همه مسئولین و نهادها باید این موانع رفع شوند.یکی از مهمترین چالشهای وزارت نیرو ، بدهیهای انباشته و ناکارآمدی اقتصادی این وزارتخانه است. اقتصاد نامتوازن صنعت برق به انباشته شدن مطالبات بخش خصوصی منجر شده است.
به گزارش برق نیوز،بررسیهای آماری نشان میدهند افراد متمول برق بیشتری نسبت به طبقات کمتر برخودار جامعه مصرف میکنند و در نتیجه به دلیل وجود یارانه پنهان، یارانه بیشتری نسبت به افراد کم مصرف دریافت میکنند.
وضعیت فعلی صنعت برق کشور
هماکنون ظرفیت کلیه نیروگاههای تولید برق در وضعیت مطلوبی قرار دارد، اما با این حال مصرف برق طی سال یکنواخت نیست، به گونهای که در تابستان یک و نیم برابر متوسط کل سال برق مصرف میشود به همین دلیل وزارت نیرو ناچار است نیروگاههایی بسازد که صرفا در طول تابستان کار میکنند.
البته این نیروگاهها در سایر فصول سال استفاده نمیشود لذا وزارت نیرو ساخت این نیروگاهها را غیراقتصادی میداند، اگر بتوانیم مشکل پیک برق را در تابستان حل کنیم و مصرف برق را در تابستان کاهش دهیم از نظر ظرفیت نیروگاههایی که در کشور وجود دارد هیچگونه مشکلی کشورمان را تهدید نخواهد کرد.
چالشها و موانع پیش روی جهش تولید در صنعت برق
برای شکوفایی رونق و جهش تولید برق، وزارت نیرو با چالشها و موانع متعددی به شرح زیر مواجه است که هر چه سریعتر با همیاری همه مسئولین و نهادها باید این موانع رفع شوند.
۱- بدهی بالای وزارت نیرو به پیمانکاران
یکی از مهمترین چالشهای وزارت نیرو برای تحقق اقتصاد مقاومتی، بدهیهای انباشته و ناکارآمدی اقتصادی این وزارتخانه است. اقتصاد نامتوازن صنعت برق به انباشته شدن مطالبات بخش خصوصی منجر شده است، به طوری که بر اساس گزارشهای رسمی تا پایان مهرماه سال ۱۳۹۶، وزارت نیرو بیش از ۳۰ هزار میلیارد تومان به بخش خصوصی بدهکار است.
فعالیتهای تولید و ارائه انرژی الکتریکی وزارت نیرو به صورت ماموریت محور بوده و خصوصیتهای کسب و کار سودده را ندارد؛ لذا هزینهها و درآمدهای این وزارتخانه با هم همخوانی ندارد و تنها با تزریق بودجه میتواند به راه خود ادامه دهد.
۲- نظام نادرست قیمت گذاری برق
یکی از دلایل اصلی مشکلات اقتصادی وزارت نیرو، نظام قیمت گذاری ناکارآمد در برق است. برق به عنوان تولید اصلی وزارت نیرو با نرخهایی پایین به فروش میرسد که نه تنها از محل آنها، این وزارتخانه نمیتواند اقتصاد خود را اداره کند، بلکه باعث شکل گیری الگوی ناصحیح مصرف نیز شده است.
مشکل دیگر نظام قیمت گذاری فعلی ناعادلانه بودن آن است. بررسیهای آماری نشان میدهند افراد متمول برق بیشتری نسبت به طبقات کمتر برخودار جامعه مصرف میکنند و در نتیجه به دلیل وجود یارانه پنهان، یارانه بیشتری نسبت به افراد کم مصرف دریافت میکنند.
۳- بازده پایین نیروگاهها به دلیل قدیمی و غیربومی بودن فناوری تولید برق
بسیاری از نیروگاههای کشور با بازدهی کمتر از میزان استاندارد کار میکنند. این موضوع دلایل متعددی دارد. یکی از این دلایل، قدیمی بودن فناوری و فرسوده بودن تجهیزات برخی از نیروگاهها است؛ هم اکنون ۶۰۰۰ مگاوات نیروگاه با سن حدود ۴۰ سال به بالا در کشور فعال هستند.
علت دیگر غیر بومی بودن فناوری تولید برق است؛ برخی از نیروگاهها با وجود اینکه تازه تاسیس شده اند به دلیل عدم تناسب فناوری با شرایط اقلیمی کشور، عملا بازده کمتری نسبت به استانداردهای بین المللی دارند و برق تولیدی توسط آنها نسبت به این استانداردها گرانتر است.
۴- تلفات بالای خطوط انتقال و توزیع برق
در زمینه انتقال و توزیع برق مسئلهای به نام تلفات خطوط مسئله با اهمیتی است. کاهش تلفات برق از لحاظ بالا بردن بهره وری انرژی و جلوگیری از هدررفت منابع کشور حائز اهمیت است. همچنین کاهش تلفات، کاهش هزینه تمام شده تولید برق را نیز به همراه خواهد داشت به طوری که کاهش هر یک درصد تلفات، سالانه ۲، ۶ میلیارد کیلووات ساعت معادل ۱۰۰۰ میلیارد تومان صرفه جویی به همراه خواهد داشت.
۵- افزایش مداوم میزان اوج (پیک) مصرف
یکی از مشکلات اساسی صنعت برق افزایش مداوم و با سرعت اوج (پیک) مصرف برق در کشور است؛ به طوری که از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۹۶ پیک برق به طور متوسط سالانه ۷.۴ درصد رشد داشته است. مسئولین نیز در واکنش به این مسئله، همواره به دنبال تولید برق بیشتر برای پاسخگویی به پیک مصرف بوده اند.
با این روند، باید کل تاسیسات بخش برق ایران هر ۱۰ سال یک بار ۲ برابر شود تا بتواند پیک مورد نیاز را تامین کند. در صورت در نظر گرفتن استهلاک و بازنشستگی تجهیزات عدد ۱۰ سال کمتر نیز خواهد شد؛ لذا مسئولین وزارت نیرو باید رویکرد خود را تغییر داده و به دنبال پیک سایی باشند.
راهکارهای جهش تولید در صنعت برق
بدون هیچ شکی راهکارهای فراوانی برای جهش تولید در صنعت برق وجود دارد که میتواند این امر را به سرانجام مطلوب برساند که در ادامه به برخی از آنها خواهیم پرداخت.
۱-ایجاد بازار بدهی به منظور تهاتر بخشی از بدهیهای وزارت نیرو
بسیاری از این طلبکاران وزارت نیرو، دارای داد و ستد مالی با بخشهای مختلف دولت هستند و در بسیاری از موارد باید عوارض یا مالیات به دولت بپردازند؛ بنابراین وزارت نیرو میتواند با ایجاد یک بازار بدهی، به تهاتر این بدهیها بپردازد. به طور مثال اگر وزارت نیرو به شرکتی بدهکار است، میتوان به ازای این بدهکاری، آن شرکت را از پرداخت مالیات معاف کرد و به این صورت وزارت نیرو را در پرداخت بدهیهای خود یاری نمود. این شیوه میتواند علاوه بر کاهش بدهیهای وزارت نیرو، از بی انگیزگی سرمایه گذاران صنعت برق نیز جلوگیری نماید.
۲- اصلاح نظام قیمت گذاری برق با اجرای مدل IBT به منظور حذف یارانه پرمصرفها
اصلیترین مانع افزایش تعرفههای برق و جبران فاصله میان قیمت فروش با قیمت تمامشده را میتوان در فشارهای اجتماعی وارد بر دولت ارزیابی کرد؛ زیرا افزایش قیمت فروش این حامل انرژی، توسط آحاد جامعه رصد میشود و مخالفت با آن، دست دولت را در اعمال تعرفههای جدید میبندد.
با این حال راه گریز از تنگنای اقتصادی صنعت برق را میتوان در افزایش هدفمند و هوشمندانه قیمت برق دنبال کرد. درحال حاضر هر چند نظام قیمت گذاری فعلی پلکانی است، اما پلکانهای مصرفی طوری طراحی شده است که اهداف قیمت گذاری پلکانی در آن محقق نمیشود.
نظام قیمت گذاری فعلی همچنان شامل یارانه پنهان برای پرمصرفها است، به طوری که تمایز و تفاوت ملموسی بین مشترکین پرمصرف و کم مصرف در آن وجود ندارد و جالب است که مشترکین پرمصرف هرچه بیشتر مصرف میکنند، از مزیت یارانه برق بیشتر استفاده میکنند؛ موضوعی که بایستی در نظام قیمت گذاری پلکانی، عکس آن صادق باشد.
۳- ارائه تضمین دولتی در خرید برق به سرمایه گذاران داخلی برای ساخت نیروگاه
درحالیکه بدهیهای چند ده هزار میلیارد تومانی وزارت نیرو، مانعی برای حضور بخش غیردولتی در توسعه ظرفیت نیروگاهی محسوب میشود، این وزارتخانه با ارایه تضامینی بالاتر نسبت به تضامین ارائه شده به شرکتهای داخلی، قراردادی را برای احداث ۵۰۰۰ مگاوات نیروگاه جدید با شرکت یونیت اینترنشنال ترکیه در سال گذشته به امضا رساند.
تضمینهای ارائه شده به این شرکت بر اساس قانون سرمایهگذاری خارجی توسط دولت ایران و وزارت نیرو استوار بوده و لذا برای شرکت خارجی از مطلوبیت بالایی برخوردار است. در این شرایط شرکت ترکیهای با در اختیار داشتن تضامین دولت ایران میتواند از بانکهای خارجی تسهیلات لازم را دریافت و پروژه خود را به اجرا درآورد.
۴- واگذاری پروژههای آب و برق کشور به شرکتهای داخلی به منظور استفاده از حداکثر توان داخلی
توان بالای کشور در ساخت نیروگاه ها، سدسازی و پروژههای عمرانی و زیرساختی مرتبط با آب و برق، این امکان را برای وزارت نیرو ایجاد کرده که بتواند از شرکتهای داخلی در این زمینه استفاده نماید؛ بنابراین واگذاری این پروژهها به شرکتهای داخلی از جمله اقدامات مهمی است که این توان داخلی را تقویت میکند.
۵- تجهیز خطوط انتقال و توزیع به ادوات کم مصرف با فناوریهای جدید به منظور کاهش تلفات فنی
اگرچه میزان تلفات شبکه انتقال و توزیع در کشور طی سالهای گذشته کاهش پیدا کرده، اما بخش عمدهای از کاهش تلفات این شبکه برق که تاکنون محقق شده، به خاطر کاهش تلفات غیرفنی از قبیل جلوگیری از برق دزدی بوده است.
در نتیجه برای کاهش بیشتر سطح تلفات لازم است پروژههایی برای کاهش تلفات فنی اجرا شود که زمان بیشتری را میطلبد. از آنجا که در سالهای آتی، کاهش تلفات پیچیدگی بیشتری خواهد داشت؛ بنابراین استفاده از ادوات کم مصرف و با فناوریهای نوین در این زمینه امری اجتناب ناپذیر است.
۶- صادرات ۱۰ هزار مگاوات ظرفیت مازاد برق در فصل زمستان به همسایگان شمالی
در زمستان سال ۱۳۹۵ حداکثر بارى که از شبکه برق کشور دریافت شد، در حدود ۳۳ هزار مگاوات بود. این میزان تقریباً ۲۰ هزار مگاوات کمتر از پیک تابستان سال ۱۳۹۵ بود که به معنی وجود ظرفیت مازاد ۲۰ هزار مگاواتی برق در کشور است.
در این شرایط فارغ از رویکرد احداث نیروگاه جدید و صادرات برق آن، حتى اگر ۱۰ هزار مگاوات برای ذخیره و اورهال نیروگاهها در زمستان در نظر گرفته شود، امکان صادرات ۱۰ هزار مگاوات برق مازاد در زمستان وجود دارد.
با توجه به اینکه سیستم گرمایشى کشورهای همسایه شمالى عمدتاً بر پایه برق است، پیک مصرف آنها در فصل سرما است؛ لذا این کشورها میتوانند مشتری برق تولید ایران در ایام اوج مصرف خود باشند و کشور از این مسیر درآمد و ارزآوری داشته باشد.
۷- افزایش مبادلات برقی با کشورهای منطقه برای تبدیل شدن به قطب برق منطقه
با تبدیل شدن ایران به قطب برق منطقه و وابسته شدن کشورهاى همسایه و منطقه به برق ایران، قدرت چانه زنی دستگاه دیپلماسى کشور نیز در عرصه بین المللی بالا میرود و از این مسیر، تحقق اقتصاد مقاومتی بیش از پیش امکانپذیر میشود.
حصول این هدف در شرایط فعلی امکانپذیر است. چرا که کشور ما از همه خصوصیات لازم برای تبدیل شدن به قطب برق منطقه بهرهمند است. خصوصیاتی که هیچ کشور دیگرى در منطقه حساس جنوب غرب آسیا، همزمان تمامی آنها را دارا نیست.
این موارد عبارتند از:
• انرژى ارزان و وافر براى تولید برق رقابتى
• موقعیت جغرافیایی ممتاز (دارای اختلاف دما از شمال به جنوب و اختلاف افق از شرق به غرب است)
• در مرکز منطقهای قرار گرفته است که با حدود ٥٠٠ میلیون نفر جمعیت، تقاضای بالایی برای برق وجود دارد
• ظرفیتهای قابل توجه بخش خصوصی صنعت برق در کشور
در سال ۱۳۹۵، ۱۲۵۰ مگاوات تبادل برق با کشورهای همسایه صورت گرفت که ۸۶۹ مگاوات آن صادرات و ۳۸۱ مگاوات آن واردات برق بود. با توجه به ۷۶ هزار مگاوات ظرفیت نصب شده و ظرفیتها و توانمندیهاى صنعت برق کشور، ۱۲۵۰ مگاوات مبادلات برق با کشورهای همسایه عدد بسیار کوچکی است.
هماکنون کشورهای عراق، پاکستان، افغانستان، کشورهاى حاشیه خلیج فارس و حتى لبنان، سوریه و هندوستان از متقاضیان برق ایران هستند.
منبع: تیتر 1
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «برق نیوز» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.