چگونه از بحران برق و گاز عبور کنیم؟

به گزارش برق نیوز، زمستان امسال برای نخستین بار شاهد شرایط الزام‌آور برای کاهش مصرف برق هستیم؛ شرایطی که دولت را مجبور به تعدیل روشنایی بزرگراه‌ها و حتی معابر درون‌شهری کرد، اقدامی که مردم از آن با عنوان "خاموشی شهر" گلایه‌مند شده‌اند.

* عوامل بروز این شرایط بحرانی چیست؟

این شرایط که به میزان تولید و مصرف برق زمستانی ارتباط مستقیمی ندارد، از مصرف بی‌رویه گاز در بخش خانگی نشئت می‌گیرد. مردمی که گاز ارزان و یارانه‌ای را بی‌مهابا مصرف می‌کنند و دولتی که عادت به واکنش به بحران‌ها دارد و برای روز‌های پرمصرفی مردم که می‌توانست با تحلیل روند شدت انرژی، پیش‌بینی و کنش‌های مناسبی نسبت به آن داشته باشد، چاره‌اندیشی نکرده است؛ عوامل بروز این شرایط بحران هستند.

* مصرف پُرگاز بخش خانگی "مازوت" را به سبد سوخت صنایع بازگرداند

این روز‌ها مصرف گاز بخش خانگی آن‌چنان پُرگاز و پرشدت ادامه دارد که تخصیص گاز به دیگر بخش‌های مصرفی از جمله نیروگاه‌ها و صنایع را با اختلال همراه کرده است به‌طوری که بیش از نیمی از سوخت تحویلی به نیروگاه‌ها و صنایع، سوخت مایع شده است و حتی میزان گازوئیل تخصیص‌یافته به نیروگاه‌ها و صنایع کفاف فعالیت مستمر آن‌ها را نمی‌دهد؛ ازاین‌رو مازوت که سوختی کم‌کیفیت و با آلایندگی بالاست، برای جبران کمبود گاز و گازوئیل، در سبد سوخت نیروگاه‌ها و صنایع قرار گرفته است.

سازمان‌های ذی‌ربط نیز که شرایط بحرانی ناشی از شدت مصرف بالای گاز را درک کرده‌اند، اولویت‌ها و خطوط قرمز خود را برای گذر از این شرایط تعدیل کرده‌اند؛ به‌طور مثال، سازمان حفاظت محیط زیست که پیش از این اعلام می‌کرد نیروگاه‌های اطراف کلان‌شهر‌ها حق استفاده از سوخت مایع را در فصول سرد سال ندارند، برخی نیروگاه‌ها را مجاز برای استفاده از سوخت مایع در این شرایط اعلام کرده است؛ از جمله می‌توان به صحبت‌های اخیر رئیس سازمان حفاظت محیط زیست اشاره کرد که اذعان داشت: "استفاده از "مازوت" در نیروگاه‌های شرق تهران آزاد، اما در غرب تهران ممنوع! ".

* پیشنهاد ۸ راهکار برای عبور از بحران برق و گاز

اول: بخش برق

یک؛ با توجه به اینکه دولت از پیش، با غفلت از مدیریت و بهینه‌سازی مصرف سوخت به‌خصوص در بخش گاز خانگی چاره‌اندیشی‌های لازم را نکرده بود و ضعف‌های ساختاری بسیاری در این زمینه وجود دارد، در شرایط فعلی، امید به اصلاح ساختار‌ها و سازوکار‌ها و انجام اقدامات بهینه‌سازی، حداقل در کوتاه‌مدت، امیدی واهی است؛ پس راهکار اصلی کوتاه‌مدت و اجرایی، همراهی مردم برای عبور از شرایط فعلی بدون افت فشار و قطع گاز و همچنین قطع احتمالی برق در زمستان است.

ازاین‌رو، مردم و عملکرد آن‌ها در خط مقدم راهکار عملی برای عبور از شرایط فعلی است. در زمان حاضر پیک مصرف برق زمستانی حدود ۴۰ هزار مگاوات است و مصرف گاز کشور روزانه به ۸۰۰ میلیون مترمکعب رسیده است.

اگر بتوانیم در مصرف گاز و مصرف برق، ۱۰ درصد صرفه‌جویی کنیم، مصرف برق در ساعات پیک به حدود ۳۶ هزار مگاوات و مصرف گاز به حدود ۷۰۰ تا ۷۲۰ میلیون مترمکعب در روز خواهد رسید و از شرایط فعلی بدون مشکل عبور خواهیم کرد. تمامی اقدامات وزارت نیرو در زمینه تعدیل روشنایی بزرگراه‌ها و معابر شهری و تشویق مشترکان برای کاهش مصرف در زمستان و همچنین اقدامات وزارت نفت برای تخصیص سوخت مایع به‌جای سوخت گاز نیز در جهت تحقق همین صرفه‌جویی ۱۰ درصدی است.

سهم مصرف برق در بخش خانگی در سبد مصرف برق زمستانی در زمان حاضر حدود یک‌سوم (۳۰ تا ۴۰ درصد) از کل مصرف است، در واقع نیازمند صرفه‌جویی لحظه‌ای ۱۳۰۰ تا ۱۵۰۰ مگاواتی در بخش خانگی در مصرف برق هستیم، در این زمینه، مردم با خاموش کردن لامپ‌های اضافه، جایگزینی وسایل و لامپ‌های کم‌مصرف به‌جای وسایل و لامپ‌های پرمصرف و تلاش برای مدیریت مصرف برق با عدم استفاده از وسایل برقی پرمصرف در شرایط غیرضروری، می‌توانند نقش خود را در عبور از شرایط فعلی ایفا کنند.

دو؛ آنچه مشخص است، برق امید و آثار آن در کوتاه‌مدت مشوق تأثیرگذاری برای بخش عمده مصرف‌کنندگان برق خانگی که در بخش خوش‌مصرف‌ها (برابر با الگو‌های مصرف) قرار می‌گیرند نیست، همچنین برای پرمصرف‌ها نیز نمی‌تواند ابزاری بازدارنده باشد، چرا که جریمه پرمصرف‌های برق نیز طبق این طرح به بهار سال آینده موکول شده است، لذا دولت باید برای عبور از شرایط فعلی، علاوه بر مشوق‌های کاهش مصرف برق نسبت به زمان مشابه سال قبل، نسبت به اعمال جریمه‌های بازدارنده برای پرمصرف‌ها اقدام کند که در این خصوص لازم است وزارت نیرو طرحی را برای اجرای کوتاه‌مدت به هیئت وزیران ارائه دهد.

سه؛ صنعت نیز سهمی حدود یک‌سوم (۳۰ تا ۴۰ درصد) از مصرف کل برق کشور را به خود اختصاص داده است که در این زمینه لازم است وزارت نیرو با محوریت توانیر، نسبت به اعمال پیک‌سایی در بخش صنعت همانند آنچه در پیک تابستانی انجام شد، اقدام کند، ازاین‌رو صنایع می‌توانند با جابه‌جایی شیفت‌های کاری و در صورت امکان، موکول کردن تعطیلات دوره‌ای به روز‌های بحرانی فعلی برای قطع مصرف در بخشی از واحد‌های خود، اقدام کنند، همچنین دولت می‌تواند بخشی از ظرفیت فعالیت صنایع را با تخصیص یارانه‌ای مجزا و یا به‌صورت اعمال تخفیف در بدهی‌های دولتی اعم از مالیات و بیمه و... تشویق به تعطیلی موقت کند تا از مصرف برق و همچنین سوخت (گاز و سوخت مایع) در بخش صنعت کاسته شود.

چهار؛ در سهم حدوداً ۱۰ درصدی ادارات دولتی و خصوصی نیز در مصرف برق می‌توان با اعمال الزام برای کاهش مصرف برق در ادارات دولتی، در شرایطی که بخشی از نیرو‌ها با دورکاری در شرایط کرونا در محیط کار حاضر نیستند؛ و همچنین اعمال ابزار تشویقی و حتی اعمال جریمه برای ادارات خصوصی در زمینه کاهش مصرف اقدام کند. در این بخش نیازمند کاهش حدوداً ۴۰۰ مگاواتی مصرف لحظه‌ای برق هستیم.

نکته جالب اینجاست که وزارت نیرو اقدام عملی برای کاهش مصرف را در بخش روشنایی معابر و بزرگراه‌ها با عنوان تعدیل روشنایی معابر اجرایی کرده است، در حالی که این بخش سهمی حدود ۲ تا ۳ درصدی در سبد مصرف برق کشور دارد و از آنجایی که بسیاری از معابر درون‌شهری، پیش از این نیز روشنایی مناسبی نداشته، اجرای این اقدام، بیشتر موجب انتقاد و گلایه مردم شده است.

* دوم: بخش گاز

در بخش مدیریت مصرف گاز، با توجه به سهم ۷۰ تا ۷۵ درصدی بخش خانگی در مصرف گاز زمستانه کشور، اولویت صرفه‌جویی در این بخش است، اما با توجه به اینکه اولویت دولت عدم قطع گاز و یا افت فشار در تأمین گاز بخش خانگی است، در نبود مدیریت مصرف در این بخش، فشار‌ها به نیروگاه‌ها و صنایع وارد شده است تا به‌جای گاز، از سوخت مایع استفاده کنند؛ این اقدام نیز علاوه بر خسارات مالی به نیروگاه‌ها و صنایع با افزایش هزینه‌های نگهداری واحدها، به خسارت گسترده و جبران‌ناپذیر به سلامت مردم با آلایندگی هوا منجر شده است.

پنج؛ در بخش خانگی به‌راحتی می‌توان با کاهش دمای وسایل گرمایشی و تعدیل دمای محیط خانه، سهم مؤثری در عبور از شرایط فعلی ایفا کرد. بیشتر مردم (به‌خصوص در کلان‌شهرها) در خانه‌های خود با پوشش لباس تابستانی و افزایش دمای محیط خانه، زمستان را سپری می‌کنند؛ در حالی که می‌توان با کاهش حتی یک‌درجه‌ای دمای هوای محیط، نسبت به صرفه‌جویی در مصرف گاز بخش خانگی اقدام کرد.

شش؛ در این زمینه، دولت اقدام به جریمه ۱۵ درصدی مشترکان پرمصرف گاز از میانه آبان ماه سال جاری کرده است، اقدامی که شرایط نشان می‌دهد حداقل در کوتاه‌مدت، در اصلاح مصرف بخش خانگی، بی‌تأثیر بوده است؛ در این بخش نیز، اعمال مصوبه‌های فوری کوتاه‌مدت برای تشویق بیشتر مشترکان کم‌مصرف و جریمه بازدارنده مشترکان پرمصرف گاز، ضروری است.

هفت؛ در مصرف گاز صنایع نیز مشابه مصرف برق صنایع، اقدامات تشویقی برای جابه‌جایی شیفت‌های کاری و تعطیلی برخی واحد‌ها با اعمال یارانه‌ها و بخشودگی بخشی از بدهی‌های دولتی فعالان بخش صنعت می‌تواند راهگشا باشد، چرا که اصلاح ساختار‌های مصرف گاز بخش صنعت در راستای بهینه‌سازی مصرف، در کوتاه‌مدت (زمستان فعلی) به نتیجه نخواهد رسید.

هشت؛ در مصرف گاز نیروگاه‌ها نیز علاوه بر تلاش وزارت نیرو برای کاهش مصرف برق زمستانی، لازم است نیروگاه‌های قدیمی و کم‌بازده از مدار بهره‌برداری خارج شوند. در این بخش واحد‌هایی حرارتی داریم که بیش از ۴۰ سال از عمر آن‌ها می‌گذرد و بازده آن‌ها کمتر از ۲۵ درصد است.

در مجموع می‌توان بدون اعمال فشار بر کیفیت زندگی روزانه، در بخش‌های مختلف خانگی، تجاری، صنعت و... با تغییر برخی رفتار‌های مصرفی، نسبت به صرفه‌جویی حداقل ۱۰ درصدی در میزان مصرف برق و گاز اقدام کرد و بدون مشکل از شرایط بحرانی شدت مصرف بالای گاز در کشور که تبعات آن در بخش‌های تأمین و مصرف برق، اقتصاد کشور و حتی آلایندگی هوا و سلامت مردم نیز دیده می‌شود، عبور کرد.