در اقتصاد آشفته انرژی نمی‌توان صحبت از مدیریت مصرف کرد

به گزارش برق نیوز، این روز‌ها آمار متفاوتی از مصرف بالای انرژی در ایران داده می‌شود. فلاحتیان معاون وزیر نفت به تازگی گفته که ایرانِ ۸۵ میلیون نفری معادل کشور چین ۱.۴ میلیارد نفری گاز مصرف می‌کند. برخی دیگر از مسئولین مصرف گاز ایران را معادل مصرف ۱۲ کشور ثروتمند اروپا می‌داند.

اما جالب اینجاست که در این روز‌ها کسی به اینکه چرا بهینه سازی مصرف انرژی در کشور اجرا نشده، چرا خبری از استاندارد سازی خانه‌های مسکونی نیست و هدر رفت بالای انرژی در آن‌ها چند برابر متوسط جهانی است، اشاره‌ای نمی‌کنند. کسی درباره اینکه چرا مصوبات مجلس در زمینه بهینه سازی انرژی اجرایی نشد، حرفی نمی‌زند. این همان نکته‌هایی است که هاشم اورعی کارشناس انرژی هم به آن اشاره کرده و تاکید می‌کند که مقصر هدر رفت بالای انرژی مردم نیستند و سیاست گذاری‌های اشتباه دولت‌ها اقتصاد انرژی را به اینجا کشانده است.

او با بیان اینکه مصرف انرژی در ایران تنها از چین، آمریکا و روسیه کمتر است، افزود: مقدار مصرف انرژی ایران در حال نزدیک شدن به کل GDP کشور است. دلیلش هم این است که دولت‌ها در طول سال‌های گذشته مدام به مردم این سیگنال را می‌دادند که انرژی کالایی بی ارزش است.

استاد صنعتی شریف همچنین معتقد است که بسیاری از دولت‌ها قیمت انرژی را در طول عمر خود ثابت نگه می‌دارند تا برای خود محبوبیت بخرند و حاضر نیستند که ریسک و عواقب یک تصمیم درست را بپذیرند. اما قرار نیست که بعد از یک دولت تاریخ تمام شود و زمان برای مردم بایستد. اما در نهایت همه این زیان‌ها را مردم باید پرداخت کنند. متن کامل گفتگو با هاشم اورعی کارشناس انرژی و استاد دانشگاه صنعتی شریف را در اینباره در ادامه می‌خوانید:

هم اکنون با کمبود‌های مختلف و به نوعی بحران انرژی در ایران مواجه هستیم، از آب و برق گرفته تا گاز و بنزین همگی دچار یک ناترازی بزرگ شده اند. چرا با وجود شرایط بحرانی که داریم، سرمایه گذاری چندانی در زمینه مدیریت مصرفی صورت نگرفته و حتی دولت‌ها هم به نوعی از این مساله به صورت مستقیم متنفع می‌شوند، توجهی به آن ندارند؟

متاسفانه چیزی به اسم بهینه سازی در کشور ما وجود ندارد. دلیلش هم این است که برنامه ریزی دولت‌ها تنها بر اساس عمر کوتاه ۴ تا ۸ ساله خودشان است. جدای از این، اگر دولتی هم بودجه‌ای برای بهینه سازی در نظر گرفته صرف خرید یک ساختمان و حقوق تعدادی کارمند و به عبارت دیگر فربه شدن اقتصاد دولتی شده است. تنها اتفاقی که از قبل تشکیل سازمان‌های مرتبط با این موضوع در دولت‌های مختلف رخ نداده، بهینه سازی بوده است.

نباید فراموش کرد که ما در حال دوران گذران از انرژی هستیم که یکی از نمونه‌های بارز این دوران استفاده از فناوری روز برای کاهش مصرف انرژی است. جالب است که بدانید مصرف انرژی در ۱۷۶ کشور در سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۹ را مورد بررسی قرار گرفته است. متوسط کاهش شدت مصرف انرژی در این کشور‌ها با استفاده از فناوری روز حدود ۲۴ درصد بوده است. در این مدت شدت مصرف انرژی تنها در ۶ کشور افزایش یافته که شاگرد اول آن هم ایران بوده است. جالب است که بدانید در این مدت شدت مصرف انرژی در کشور ما حدود ۴۲.۵ درصد افزایش یافته است. این نشان می‌دهد که چیزی به اسم بهینه سازی در کشور وجود ندارد.

اما مساله دوم به اقتصاد انرژی مربوط می‌شود. مادامی که انرژی در کشور ما جز بی اهمیت‌ترین و بی ارزش‌تر کالا‌ها باشد، صحبت کردن در مورد کاهش مصرف و بهینه سازی تنها شعار است. این سیاست گذاری که انرژی را به صورت مفت در اختیار مردم قرار بگذاریم، هیچ مشکلی را حل نمی‌کند. کار به جایی رسیده که ارزش انرژی مصرفی در کشور به حدود ۱۷۰ میلیارد دلار رسیده است. به عبارت دیگر مصرف انرژی ما تقریبا معادل کل GDP کشور است یا به عبارت دیگر در حال نزدیک شدن به کل GDP ماست. ما به شدت در این زمینه اشتباه می‌کنیم. قیمت انرژی باید اصلاح شود. مادامی که اقتصاد انرژی اینگونه آشفته باشد، نمی‌توان انتظار بهینه سازی مصرف انرژی را داشت.

ما در مصرف انرژی کشور چهارم دنیا هستیم. متاسفانه ما تنها از چین و آمریکا و روسیه کمتر انرژی مصرف می‌کنیم. البته بهتر است که بگوییم انرژی را هدر می‌دهیم.

بسیاری مردم را مقصر مصرف بالا می‌دانند. واقعا در هدر رفت بالای انرژی در کشور ما نقش مردم چقدر است؟ آیا کوتاهی‌ها تنها از سوی مردم بوده و دولت‌ها به تمام وظایف خود در این حوزه عمل کرده اند؟

مصرف بالای انرژی در ایران را به هیچ عنوان نباید تقصیر مردم انداخت. چرا که یکی از وظایف دولت فرهنگ سازی و دیگر فراهم آوردن زیر ساخت‌های مصرف بهینه است. وقتی رفتار و سیاست گذاری دولت به گونه‌ای است که انرژی ارزشی ندارد، چطور می‌توان از مردم انتظار مدیریت مصرف انرژی را جدی بگیرند. جالب است که بدانید در واردات محصولات برقی به جای اینکه مصرف انرژی آن مبنای تعیین حقوق گمرکی باشد، وزن آن را در نظر می‌گیرند. به عنوان مثال در واردات الکترو موتور به جای اینکه مهم‌ترین پارامتر آن را در تعیین تعرفه گمرکی راندمان آن باشد، همانند هندوانه آن را وزن می‌کنند و بر اساس وزن آن تعرفه حقوق گمرکی می‌کنند.

وقتی صنعت خودرو را حمایت بی پروا می‌کنیم و آن را در استفاده از تکنولوژی‌های قدیمی دنیا آزاد می‌گذاریم طبیعی است که مقدار مصرف سوخت خودرو‌های داخلی ۲ برابر استاندارد جهانی می‌شود. همه این اوضاع امروز تقصیر سیاست گذاری‌های اشتباه است. مردم در همه جای دنیا به سراغ کار آسان‌تر و ارزان‌تر می‌روند. متاسفانه ما در طول سال‌های گذشته فقط و فقط سیاست‌های پوپولیستی را دنبال کرده ایم. در کشوری که تورم آن ۵۰ درصد است وقتی قیمت انرژی ۵۰ درصد افزایش نمی‌یابد همانند این است که قیمت انرژی هر سال نصف شده است. ما هر روز نه تنها قیمت انرژی را افزایش نمی‌دهیم بلکه قیمت آن را کاهش می‌دهیم.

بدیهی است کشوری که اینقدر انرژی مصرف می‌کند، سرمایه‌ای برای توسعه و ایجاد زیرساخت‌ها باقی نمی‌مانند و دست آخر این مردم هستند که از اقتصاد آشفته انرژی زیان می‌بینند. اگر به عنوان سیاست گذار برنامه ریزی هایمان را بر اساس عمر دولت خود تنظیم کنیم و به آینده اقتصاد ایران بیاندیشیم بدون شک شرایط بهتری را تجربه خواهیم کرد. اما متاسفانه بسیاری از دولت‌ها قیمت انرژی را در طول عمر خود ثابت نگه می‌دارند تا برای خود محبوبیت بخرند. اما قرار نیست که بعد از یک دولت تاریخ تمام شود و زمان برای مردم بایستد. همه این زیان‌ها را در نهایت مردم باید پرداخت کنند.

اصلاح قیمت انرژی باید در چه پروسه زمانی باید اتفاق افتد؟ اینکه دولت درصدد افزایش تعرفه آب، برق و گاز به صورت پلکانی و به نوعی جریمه مشترکین پر مصرف است، کافی است؟

در اینکه اقدامات انجام شده در راستای تنبیه مشترکین پر مصرف، درست است، شکی نیست؛ اما این کار‌ها کافی نیست. بر اساس آمار اعلامی از طرف مراجع رسمی نرخ تورم در کشور ما حدود ۵۰ درصد است. در چنین شرایطی اگر قیمت انرژی را ۵۰ درصد افزایش ندهیم یعنی اینکه قیمت انرژی را هر سال ارزان کرده ایم. حال آنکه آمار وزارت نیرو نشان می‌دهد که معدل قیمت برق تنها ۱۲ درصد بالا رفته است. به عبارت دیگر قیمت برق ۳۸ درصد ارزان شده است. ما در طول سال‌های گذشته همواره قیمت انرژی را ارزان کردیم. اما قبول دارم که پرداخت قیمت واقعی انرژی خارج از توان مالی بسیاری از خانوارهاست که باید دولت از آن‌ها به صورت هدفمند حمایت کند.

منبع: بازار