علل راه‌اندازي بازار برق در دنيا

به گزارش "برق نيوز" صنعت برق يكي از اجزاي مهم و شايد مهم‌ترين جزء پيكرة صنعت هر كشور توسعه‌يافته و يا درحال‌توسعه است. به همين علت، يكي از نيازهاي مبرم و دغدغه‌هاي اولية اكثر كشورهاي صنعتي جهان در دو دهة اخير، بهينه‌سازي اين صنعت، افزايش كارايي و پيش‌بيني ظرفيت‌هاي لازم براي پاسخگويي به تقاضاي روزافزون انرژي الكتريكي بوده است.

اعتقاد کلي بر اين است که وجود بازار رقابتي، عرضة انرژي برق موردنياز جوامع بشري را به شکلي کاراتر ميسر مي‌سازد، زيرا در بازار رقابتي، شرکت‌هاي توليدکنندة انرژي الکتريکي سعي مي‌كنند سهم بيشتري از بازار را كسب كنند و بدين منظور ناچار به ارائة برق با كيفيت بهتر و با قيمت مناسب‌تر مي‌باشند. هم‌راستا با اين حركت، جستجو براي يافتن روش‌هاي بهتر توليد انرژي الكتريكي و دستيابي به فن‌آوري برتر و كاراتر براي توليد آن به‌ ضرورتي بدل مي‌شود كه به نوبة خود، نيروي محركه‌اي براي شكوفايي فعاليت‌هاي تحقيق و توسعه و ايجاد منابع جديد براي تأمين اين دست از نيازها خواهد شد.

علاوه بر اين، با توجه به مطالبي كه در مورد پيش‌بيني رشد تقاضاي مصرف انرژي الكتريكي عنوان شد، سرمايه‌گذاري در اين صنعت براي شركت‌هاي سرمايه‌گذار در بخش انرژي مي‌تواند سودآور باشد. از سوي ديگر، مصرف‌كننده با يافتن حق انتخاب و خروج از فضاي انحصاري سعي در خريد آگاهانه خواهد داشت و با خريد آگاهانه سعي در افزايش بهره‌مندي از كالاي خريداري‌شده خود مي‌نمايد. به عبارت ديگر، در مصرف خود، مديريت لازم را اعمال مي‌نمايد و در مجموع، جامعه رفتاري مناسب براي مصرف برق پيدا خواهد كرد كه الگوي نهايي مصرف را به سمت بهينه‌شدن سوق خواهد داد.

اگر چه شكل‌گيري بازار برق معمولاً در راستاي خصوصي‌سازي اين صنعت و همگام با آن تعريف شده و اتفاق افتاده است، ليكن بايد توجه داشت كه اهداف تجديدساختار هر صنعت، من‌جمله صنعت برق در کشورهاي درحال‌توسعه و از جمله ايران در عين حال عبارت است از:

· پاسخگويي به تقاضاي روزافزون برق: به علت عدم‌توانايي دولت در سرمايه‌گذاري و تأمين بودجة متناسب با تقاضا، سعي مي‌شود از طريق تجديدساختار، سرمايه‌هاي داخلي و خارجي براي افزايش عرضة انرژي الکتريکي جذب شود.

· افزايش كارآيي: به علت وجود انحصار دولتي، رقابت سالم در عرصه‌هاي توليد، انتقال و توزيع وجود ندارد و تجديدساختار مي‌تواند ضمن ايجاد رقابت، کارآيي اين صنعت را نيز افزايش دهد.

· شفاف سازي روابط مالي و مشخص‌شدن هزينة واقعي انرژي الکتريکي

تضمين شرايط فوق، جز با شفاف‌شدن قيمت‌ها، واقعي‌شدن آن‌ها و رقابتي‌شدن مبادلات امكان‌پذير نيست. خصوصي‌سازي اين صنعت بدون توجه به شكل‌گيري سازوكار بازار و عرضه و تقاضاي مبتني بر رقابت، تنها مي‌تواند عدم‌شفافيت، ناكارآمدي و انحصار را از دولت ستانده و به مالكان خصوصي منتقل نمايد. علاوه بر آن، چگونه ممكن است كه بدون ايجاد امكان مبادلة رقابتي كالا در بازار و فروش آن به قيمت واقعي، سرمايه‌گذاران را به سرمايه‌گذاري در يك صنعت ترغيب نمود؟ صنعتي مانند صنعت برق در ايران و بسياري از ديگر كشورها، در بخش توليد چندان سودآور به نظر نمي‌رسد و علت اصلي اين امر نيز غيرواقعي بودن قيمت‌ها و ادارة دستوري اين صنعت از طرف دولت‌هاست. با توجه به اين مطالب، مي‌توان چنين نتيجه گرفت كه راه‌اندازي سازوكار بازار، شرط لازم و مقدمة خصوصي‌سازي و آزادسازي صنعت برق هر كشور مي‌باشد.