آیا عملکرد محرابیان در صنعت برق موفق بود؟/ چالشهای وزیر نیروی بعدی ایران چیست؟

یادداشت مدیرمسئول برق نیوز: بعد از شهادت رئیس جمهوری ایران و هیات همراه که در مسیر بازگشت از افتتاح پروژه سد خدآفرین رخ داد باید در تیرماه پیش رو، رئیس جمهور جدید انتخاب و کابینه جدید شکل گیرد. در این شرایط که همزمان با پیک برق کشور همراه شده گمانه زنی ها برای دوره بعدی و تیم جدید مدیریتی وزارت نیرو بالا گرفته است.

عملکرد علی اکبر محرابیان وزیر نیروی ایران و تیمی که وی به این وزاتخانه آورد نتوانست انتظارات را برآورده کند. محرابیان تمرکز خود را بر حوزه مدیریت خاموشی ها و رفع بحرانهای اجتماعی ناشی از آن قرار داد و با انتقال خاموشیها از بخش خانگی به صنعت، توانست رضایت نسبی دولتمردان را کسب نماید. وی که با شعار افزایش تولید در بخش نیروگاههای فسیلی و تجدیدپذیر (بیش از 35 هزار مگاوات) به وزارت نیرو آمد نتوانست توفیق خاصی کسب نماید گرچه در حوزه بهبود زیرساختها و رفع مشکلات ناشی از سرمایه گذاری های بخش خصوصی اقدامات مهمتری از دوره اردکانیان انجام داد.

در دوره محرابیان به جز در بخش تجدیدپذیرها، در صنعت برق اتفاق مهم قابل ذکری که بتوان آنرا نجات بخش این صنعت نامید یا حتی موجب تغییر رویه قابل ملموس شده باشد رخ نداد. در تجدیدپذیرها نیز توفیقی در ظرفیت منصوبه رخ نداد اما برای تغییر پارادایم دولتی و تغییر نگرش بخش حاکمیتی به ضرورت استفاده از این نوع انرژی؛ تلاش شد. راه اندازی تابلو برق سبز بورس انرژی را می توان مهمترین دستاورد وی در حوزه انرژی های تجدیدپذیر برشمرد.

بدهکاریهای بالا، کمبود منابع مالی، افزایش کمبود برق موردنیاز کشور، عدم توسعه متناسب بخش تولید متناسب با وعده های داده شده، افزایش نارضایتی ها در بخش حقوق و دستمزد کارکنان صنعت برق، عدم توجه کافی به بخش خصوصی در تصمیم گیری ها، استخدامهای غیراصولی و سفارشی، دخالت در انتصابات مدیران برقی جزء، استفاده از تیم ارشد مدیریتی قبلی صنعت برق، بکارگیری بازنشسته های صنعت برقی، استفاده از مهره های فاقد رزومه و بعضا حتی فاقد سلامت اداری از حلقه نزدیکان و هم حزبی ها، وا دادگی سیاسی به مجلس قبل، پذیرفتن بودجه انقباضی بخش برق (با احتساب تورم) و... از مهمترین مشکلات و ناکارامدیهای محرابیان بود.

محرابیان با بگیر و ببنندهای فارم های استخراج رمز ارز کار خود را شروع کرد و با اینکه وعده داده مشکل نیروگاههای مقیاس کوچک را حل می کند اما اتفاق مهمی در این سه سال صورت نگرفت. تغییر دستورالعمل خرید برق نیروگاههای تولید پراکنده کمی از بحران قبلی این حوزه کاست ولی قیمت گذاری غیراقتصادی خرید برق این مولدها همچنان پابرجاست تا جاییکه انها را به سوی اعتراض سراسری و خاموشی در پیک سوق داده است.

در بخش افزایش بهره وری برق اقداماتی که منجر به اصلاح  سیستم شده باشد مشاهده نشد و نهایتا به چند فراخوان و تلاش برای تغییر راندمان کولرها بسنده شده است. شاید مهمترین دستاورد وی در این حوزه را نیز بتوان اجبار به استفاده از برچسب انرژی در ساختمانها و کالاهای جدید عنوان کرد. البته مجلس در این حوزه بیشتر از وزارت نیرو تلاش کرد که در بهره وری اقدامات بیشتری رخ دهد اما بخش دولتی نیرو، تمایلی به تمرکز در این حوزه نداشت. بی توجهی به کیفیت توان تحویلی به مشترکین و هوشمدسازی شبکه برق را می توان بخش فراموش شده وظایف قانونی توانیر در این دوره برشمرد.

محرابیان بر خلاف اردکانیان دم از شایسته گزینی نزد و پویش های تبلیغاتی نظیر الف ب راه نیانداخت. وی با رایگان کردن برق سی میلیون نفری که در زمان اردکانیان عملیاتی شد مخالف بود و تلاش کرد اقتصاد برق را سامان دهد که به صخره سخت رکود اقتصادی و تورم بالا برخورد و به نتیجه موردنظر دست نیافت. اقتصاد برق از زمان مجید نامجو رو به اضمحلال نهاد و تا به امروز نتوانسته است از زیر بار فشاری که بدلیل ضعف نامجو به این صنعت وارد شد کمر راست کند.

در برق حرارتی همان رویه قبلی ادامه پیدا کرد. نه راندمان نیروگاهها افزایش یافت و نه تولید نیروی برق افزایش مورد انتظار را برآورده ساخت. تغییر ساختار پی در پی برق حرارتی و تمرکز بر گسترش سازمانی آن بیش از تمرکز بر افزایش تولید به چشم خورد. برق حرارتی مهمترین وظیفه خود را در اورهال به موقع نیروگاهها تعریف کرد و در پی افزایش تولید از واحدهای فعلی افتاد. این افزایش تولید با روشهایی انجام شد که در برخی موارد نتیجه معکوس داده و موجب خسارت به واحدها نیز گردید. در این دوره از وا دادگی برق حرارتی به مپنا خبری نبود و توانست استقلال تصمیم گیری بهتری را تجربه نماید. شرکتهای زیر مجموعه برق حرارتی مثل توربین سازی شهریار، تعمیرات نیروگاهی ایران، موج نیرو و... نیز همان مسیر قبلی را ادامه دادند و بنظر می رسدی یکی از بخشهایی که تغییرات آن در دولت بعدی حتمی باشد برق حرارتی و شرکتهای زیر مجموعه باشد. حتی احتمال بازگشت دوباره تولید به توانیر وجود داشته و ممکن است در دولت بعدی یکپارچه سازی مدیریت برق استانی عملیاتی شود.

در حوزه سلامت اداری و مبارزه فساد چیزی به جز مشتی شعار از محرابیان و اطرافیان وی مشاهده نشد. در بخش ارتباط با مردم و مدیریت افکار افکار عمومی چیزی به جز تبلیغات هزینه بر بیلبوردی انجام نشد و قرارداد با انرژی با همراه اول که چند ده هزار میلیارد بودجه صرف آن شده است را مهمترین قرارداد حوزه روابط عمومی می توان برشمرد.  آنها تلاشی برای بازسازی و تغییر نگرش عموم به صنعت برق انجام ندادند و با گفتمان تهدید به خاموشی در پی همراه ساختن مشترکین برآمدند. البته یکی از مهمترین برنامه های محرابیان که تکلیف صنایع و بخش کشاورزی به تامین برق خود از طرق مختلف بود بهتر از دوره اردکانیان انجام شد و  با پیاده سازی محدودیت های تامین برق، روند احداث نیروگاههای صنایع تسریع یابد. مهمترین دستاورد محرابیان در حوزه تولید برق نیز از همین بخش است.

عزل آرش کردی و روی کار آمدن رجبی مشهدی کمی از رکود حاکم بر صنعت برق کاست و تلاش شد در حوزه اقتصاد برق بازنگری شود.رجبی هدف عمده خود را بر بررسی وضعیت اقتصادی برق نهاد و در مهمترین اقدام خود به استقلال مالی شرکتهای توزیع پرداخت. آنها را به خرید مستقیم در بورس ترغیب کرد که موجب شد با دخالت دولتی ها، این بازار کمی بهم بریزد. احتمالا عمر مدیریتی رجبی مشهدی در توانیر کوتاه تر از آن باشد که بتواند تغییر مهمی در این حوزه ایجاد نماید.

با انتصاب مدیریتی عجیب در ساتکاب، این شرکت دچار بحرانهای زیادی شد و از پژوهشگاه نیرو بجز برای تایید برنامه های حکمرانی نیرو استفاده خاصی نشد. مجموعه ها و مراکز استانی وابسته به موسسه علمی کاربردی صنعت آب و برق با ادغام در پژوهشگاه به تعطیلی کشیده شدند و تبلیغات دانش بنیانی بر ایجاد زیرساختهای حمایتی از کسب و کارهای دانش بنیان فزونی یافت. نمایشگاهها و نشستهای تبلیغاتی و آماری زیادی در این سه سال برگزار شد که بجز برای مدیران و مسئولان آنها برای صنعت برق ثمره قابل توجهی نداشت.  در زمان اردکانیان حمایتها از این حوزه بهتر بود و پژوهشگاه نیرو شرایط بهتری از زمان محرابیان را تجربه کرد.

محرابیان از خدا میخواست زودتر از این وزارتخانه خلاص شود و شهادت رئیس جمهور این فرصت را به وی هدیه داد. حتی اگر یکی از ادامه دهندگان خط فکری رئیس جمهور قبلی در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو برنده شود قاعدتا از نیروهای جدیدی در وزارت نیرو استفاده خواهد کرد. با این شرایط در دو ماه آینده تمرکز محرابیان بر مدیریت بحرانهای اجتماعی و کنترل خاموشیها خواهد بود تا با عدم خاموشی در بخش خانگی خود را وزیری موفق در بخش برق جلوه داده و برخلاف اردکانیان، بدون بحران از این وزاتخانه خداحافظی کند.

از فتاح وزیر سابق نیرو بعنوان یکی از گزینه های ریاست جمهوری بعدی یاد می شود. در این صورت حتما تیم محرابیان از وزارت نیرو کنار گذاشته خواهد شد. در مورد هرکدام از مباحثی که در بالا ذکر شد می توان مقالات تحلیلی مختلفی کار کرد و دلیل این مجموعه مشکلات را بررسی نمود. امیدواریم در دولت جدید وزیری انتخاب گردد که قادر به تغییر شرایط فعلی باشد صرفا به شعارها بسنده نشود.

شما هم نظرات خود را برای ما بفرستید تا با نقد سیاستهای فعلی و ارائه پیشنهاد به تیم بعدی وزارت نیرو، در گذر از این شرایط کمک شود.