راه اندازی بازار گواهی‌های صرفه جویی انرژی در ایران

به گزارش برق نیوز، با توجه به اهمیت فزاینده انرژی در توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع، مساله ناترازی انرژی به یکی از چالش‌های اساسی کشور‌ها تبدیل شده است. کشور نیز با توجه به رشد تصاعدی مصرف انرژی و محدودیت منابع موجود، با این چالش مواجه است. در چنین شرایطی، بهینه سازی مصرف انرژی به‌عنوان یکی از راهبرد‌های اصلی در رفع این معضل مطرح است. در همین راستا، بورس انرژی ایران با اتخاذ رویکردی نوآورانه و راهبردی، اقدام به راه اندازی بازار گواهی صرفه جویی برق کرده است. این اقدام در حقیقت، گامی مهم در جهت ترویج فرهنگ صرفه جویی، جذب سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بهینه سازی مصرف و همچنین حرکتی در مسیر توسعه پایدار محسوب می‌شود. در این راستا، محمد سجاد عرفانی، کارشناس واحد تحقیق و توسعه بورس انرژی ایران، در خصوص گواهی صرفه جویی برق به خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» گفت: گواهی صرفه جویی انرژی، اوراق بهادار قابل معامله‌ای است که بیانگر حق مالکیت بر مقدار مشخصی از انرژی صرفه جویی‌شده از یک حامل انرژی (مانند برق، گاز طبیعی و...) است. این گواهی بر مبنای گزارش امکان سنجی، توجیه فنی، اقتصادی، مالی و زیست محیطی طرح صرفه جویی انرژی در یک بازه زمانی مشخص، توسط نهاد‌های تخصصی و فنی بهینه سازی انرژی و محیط‌زیست و با تایید کمیسیون صرفه جویی انرژی صادر می‌شود.

ضرورت راه اندازی بازار گواهی صرفه جویی انرژی
وی در ادامه به ضرورت راه اندازی بازار گواهی‌های صرفه جویی انرژی در ایران اشاره کرد و افزود: راه اندازی بازار گواهی‌های صرفه جویی انرژی در ایران، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. عوامل متعددی این ضرورت را برجسته‌تر می‌سازند، از جمله:

- شدت بالای مصرف انرژی در ایران: شدت مصرف انرژی در ایران، به طور قابل ملاحظه‌ای بالاتر از میانگین جهانی است. این امر، مبین لزوم اتخاذ سیاست‌ها و راهکار‌های موثر برای بهینه سازی مصرف انرژی در کشور است.

-ناکامی سیاست‌های دستوری در زمینه صرفه جویی مصرف انرژی: تجربه نشان داده است که سیاست‌های دستوری در زمینه صرفه جویی مصرف انرژی، به‌تن‌هایی کارآمد نبوده و نیازمند ابزار‌های تشویقی و بازاری برای ترغیب مصرف‌کنندگان به صرفه جویی هستند.

-محدودیت منابع مالی برای پروژه‌های توسعه‌ای در حوزه انرژی: با توجه به محدودیت منابع مالی، استفاده از ابزار‌های مالی مانند گواهی صرفه جویی انرژی می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاری در بخش بهینه سازی مصرف انرژی و کاهش هزینه‌های تولید و توزیع انرژی کمک شایانی کند.

-کاهش عرضه انرژی و افزایش تقاضا: با توجه به کاهش میزان عرضه انرژی و افزایش تقاضا، مدیریت سمت تقاضا از طریق ابزار‌هایی مانند گواهی صرفه جویی انرژی، امری اجتناب ناپذیر است.

-تحریم‌های بین‌المللی در حوزه انرژی: تحریم‌های بین‌المللی، لزوم مدیریت تولید و مصرف انرژی را دوچندان کرده. گواهی صرفه جویی انرژی می‌تواند به عنوان ابزاری موثر در این زمینه مورد استفاده قرار گیرد.

-کاهش آلودگی زیست محیطی: بهینه سازی مصرف انرژی و کاهش انتشار گاز‌های گلخانه ای، از مهم‌ترین راهکار‌های مقابله با آلودگی زیست محیطی و تغییرات اقلیمی است. گواهی صرفه جویی انرژی می‌تواند به تشویق سرمایه‌گذاری در طرح‌های بهینه سازی مصرف انرژی و کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای کمک کند.

عرفانی در خصوص مزایای گواهی صرفه جویی برق گفت: این بازار مزایای بسیاری دارد که در این بین می‌توان به کاهش هزینه‌های انرژی، جذب سرمایه‌گذاری، حفاظت از محیط‌زیست، شفافیت و کارآیی، اشاره کرد. با توجه به افزایش روزافزون قیمت انرژی، کاهش هزینه‌های مرتبط با آن به یکی از اولویت‌های اصلی مصرف‌کنندگان تبدیل شده است. گواهی صرفه جویی برق این امکان را برای مصرف‌کنندگان بزرگ فراهم می‌آورد تا با خرید این گواهی ها، هزینه‌های انرژی خود را به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش دهند. بازار گواهی صرفه جویی برق، کانالی شفاف و مطمئن برای جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی در پروژه‌های بهینه سازی مصرف انرژی ایجاد می‌کند. این امر موجب رونق این بخش، اشتغال‌زایی و همچنین توسعه فناوری‌های نوین در حوزه بهینه سازی مصرف انرژی خواهد شد.

بازار گواهی صرفه جویی انرژی قانونی است
وی تاکید کرد: کاهش مصرف انرژی و بهینه سازی آن، نقش بسزایی در کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای و بهبود وضعیت محیط‌زیست دارد. بازار گواهی صرفه جویی برق با تشویق مصرف‌کنندگان به کاهش مصرف انرژی، به طور غیرمستقیم در حفظ محیط‌زیست نیز موثر خواهد بود. بورس انرژی ایران با بهره گیری از زیرساخت‌های موجود و تجربه فعالیت در زمینه معاملات انرژی، بستری شفاف، کارآمد و قابل اعتماد برای معامله گواهی‌های صرفه جویی برق فراهم می‌کند.

این کارشناس واحد تحقیق و توسعه بورس انرژی ایران در ادامه در مورد بستر‌های قانونی ایجاد بازار گواهی صرفه جویی انرژی گفت: ایجاد بازار گواهی صرفه جویی انرژی، براساس قوانین و مقررات مختلفی صورت گرفته است که می‌توان به سیاست‌های کلی اصلاح الگوی مصرف ابلاغی مقام معظم رهبری (۱۳۸۹.۰۴.۱۵)، ماده «۱۲» قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور (۱۳۹۴.۰۲.۰۱)، آیین نامه ایجاد بازار بهینه سازی انرژی و محیط‌زیست ابلاغی توسط سازمان برنامه و بودجه به شماره نامه ۱۷۴۶۷۱۰.۹۶ مورخ ۱۳۹۶.۱۲.۱۹، بلامانع اعلام کردن انتشار گواهی صرفه جویی انرژی از نظر مباحث فقهی توسط کمیته فقهی سازمان بورس (ابلاغ ۱۳۹۹.۱۰.۰۲)، دستورالعمل اجرایی آیین نامه بازار بهینه سازی انرژی و محیط‌زیست ابلاغی توسط سازمان برنامه و بودجه کشور به شماره نامه ۲۰۹۷۳۴ مورخ ۱۴۰۰.۰۵.۰۹، تصویب گواهی صرفه جویی به‌عنوان ابزار مالی جدید در شورای عالی بورس (۱۳۹۹.۱۲.۲۶)، تصویب دستورالعمل‌های پذیرش، ثبت، سپرده گذاری و معاملات گواهی صرفه جویی در هیات‌مدیره سازمان و شورای عالی بورس و اوراق بهادار (١٤٠۱-١٤٠۰)، مصوبه کمیسیون صرفه جویی انرژی مورخ ۱۴۰۰.۱۰.۲۷ در حوزه برق و بند‌های «ب» و «پ» ماده «٤٦» پیش نویس لایحه برنامه هفتم توسعه اشاره کرد.

عرفانی در خصوص سازوکار بازار گواهی صرفه جویی برق خاطرنشان کرد: براساس آیین نامه ایجاد بازار بهینه سازی انرژی و محیط‌زیست مصوب شورای عالی انرژی، گواهی صرفه جویی در چارچوب بورس انرژی ایران معامله می‌شود. این آیین نامه نهاد‌های مختلفی از جمله وزارت نیرو، سازمان بورس و اوراق بهادار و شرکت بهینه سازی مصرف سوخت را در فرآیند طراحی، نظارت و اجرا دخیل می‌کند. گواهی صرفه جویی انرژی، ابزاری مالی و اوراق بهاداری است که حجم مشخصی از یک حامل انرژی صرفه جویی‌شده را نمایندگی می‌کند. این گواهی دو نوع دارد: نوع اول گواهی صرفه جویی محقق‌شده است که مربوط به زمانی است که یک سرمایه‌گذار برای اجرای یک پروژه صرفه جویی اقدام کرده و صرفه جویی تحقق پیدا کرده است. این نوع گواهی برای صنایع بزرگ کاربرد بیشتری دارد. نوع دوم گواهی صرفه جویی تامین مالی است که مربوط به زمانی است که یک سرمایه‌گذار قصد اجرای یک پروژه صرفه جویی را دارد و برای تامین مالی پروژه، اقدام به انتشار گواهی صرفه جویی می‌کند.

معاملات سالانه گواهی صرفه جویی انرژی برق
وی در ادامه نحوه معامله و شیوه‌های اعمال گواهی صرفه جویی انرژی برق در بورس انرژی ایران را تشریح کرد و گفت: معاملات گواهی صرفه جویی انرژی برق، به صورت سالانه در بورس انرژی ایران انجام می‌شود. در حال حاضر، دو نماد گواهی صرفه جویی محقق شده عادی و اوج با سررسید اسفندماه ۱۴۰۴ در بورس انرژی ایران درج شده است. نحوه صدور گواهی به این صورت است که اولین صدور گواهی برای هر پروژه صرفه جویی، با موافقت شرکت‌های اندازه گیری و صحه سنجی (M&V) و پس از سه‌ماه از اولین تحقق صرفه جویی و شروع اجرای طرح خواهد بود. سپس در توالی‌های ماهانه، ارزیابی‌ها توسط دبیرخانه انجام شده و طی دوره‌های سه‌ماهه، گواهی‌های بعدی صادر خواهد شد. نحوه معامله نیز به این شکل انجام می‌شود که معاملات گواهی صرفه جویی انرژی، از روز‌های شنبه تا چهارشنبه (به‌جز تعطیلات رسمی) از ساعت ۰۸:۳۰ تا ۰۹:۰۰ با مرحله پیش گشایش آغاز می‌شود. راس ساعت ۰۹:۰۰ حراج تک قیمتی انجام می‌شود و از ساعت ۰۹:۰۰ تا ۱۲:۳۰ معاملات به صورت پیوسته ادامه خواهد داشت. تسویه معاملات طی دوره معاملاتی توسط شرکت سپرده گذاری مرکزی T+۱ خواهد بود.

عرفانی در خصوص شیوه‌های اعمال گواهی به خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» گفت: مرحله اعمال و تحویل گواهی، به صورت اعمال در قبض دارنده گواهی است. امکان اعمال گواهی‌ها در قبض تا زمان از پیش‌تعیین شده‌ای (مانند بیستم هر ماه) وجود خواهد داشت. همچنین استفاده از گواهی به‌منظور جبران مازاد مصرف شرکت نیز امکان پذیر است. شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، فهرست افراد اعمال کننده گواهی‌ها را به شرکت مدیریت شبکه برق یا هر نهاد مکلف اعلامی به بورس ارسال خواهد کرد تا به میزان درخواست وی در قبض اعمال و از دارایی دارنده گواهی نزد شرکت سپرده گذاری کسر شود. دارنده گواهی، طی دوره معاملاتی تا انتهای دوره معاملاتی خود می‌تواند اقدام به اعمال گواهی کند. همچنین تا سه‌ماه پس از سررسید گواهی (تاریخ یکم مهرماه)، صرفا امکان اعمال گواهی وجود دارد و قابلیت معاملاتی آن از بین خواهد رفت. پس از این سه‌ماه، گواهی‌ها ابطال خواهد شد و دیگر امکان اعمال ندارند. شرایط اعمال گواهی نیز به این صورت است که دارنده گواهی باید بدهی معوق به عرضه کنندگان انرژی نداشته باشد. در صورت عدم‌اعمال در قبض از سوی ناشر، جریمه ناشر مطابق مشخصات قرارداد در امیدنامه گواهی صرفه‌جویی پذیرش شده و رویه اعمال و تسویه لحاظ خواهد شد.

کارشناس واحد تحقیق و توسعه بورس انرژی ایران در پایان عنوان کرد: راه اندازی بازار گواهی‌های صرفه جویی انرژی در بورس انرژی ایران، گامی بلند و موثر در جهت بهینه سازی مصرف انرژی، کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای و توسعه پایدار در کشور است. این بازار، با ایجاد انگیزه‌های مالی برای صرفه جویی، به مدیریت مصرف انرژی و جذب سرمایه‌گذاری در طرح‌های بهینه سازی مصرف انرژی کمک می‌کند. با توجه به اهمیت این موضوع، انتظار می‌رود که با حمایت دولت و نهاد‌های ذی ربط، بازار گواهی‌های صرفه جویی انرژی در ایران به‌طور روزافزون توسعه یابد و به یکی از ابزار‌های اصلی برای بهینه سازی مصرف انرژی و حفظ محیط‌زیست تبدیل شود.

منبع: دنیای اقتصاد