واکاوی دستورالعمل اجرایی نحوه انتخاب مدیران صنعت برق و توانیر

به گزارش برق نیوز، تصویب‌نامه شماره ۳۴۶۹۰ مورخ ۲۳/۰۱/۱۴۰۴ شورای عالی اداری، به‌عنوان دستورالعمل جامعی برای انتخاب، انتصاب و ارتقای مدیران حرفه‌ای، فرصت مهمی برای نهادینه‌سازی شایسته‌سالاری و بهره‌گیری از سازوکار‌های تخصصی در انتصابات مدیریتی ارائه می‌دهد. در صنعت برق و مشخصاً در شرکت توانیر، که به دلیل ویژگی‌های خاص خود (شرکت مادر تخصصی و تأثیرگذاری بالای تصمیمات مدیریتی آن) جایگاه ویژه‌ای دارد، اجرایی‌سازی این دستورالعمل از اهمیت بیشتری برخوردار است. در ادامه، این دستورالعمل را با نگاهی به مقتضیات و الزامات صنعت برق بررسی می‌کنیم:

۱) ارتباط دستورالعمل با صنعت برق و شرکت توانیر
الف. جایگاه مدیران حرفه‌ای در صنعت برق

صنعت برق در زمره صنایع زیرساختی کشور محسوب می‌شود که کیفیت تصمیمات مدیریتی در آن، مستقیماً بر امنیت انرژی، پایداری شبکه و خدمات‌رسانی به آحاد جامعه تأثیر می‌گذارد. این دستورالعمل با تأکید بر شایستگی‌های عمومی و اختصاصی مدیران حرفه‌ای، می‌تواند:

- ارتقای کیفیت تصمیم‌گیری‌ها در شرکت توانیر و شرکت‌های تابعه.
- شفافیت در انتصابات و جلوگیری از اعمال سلیقه‌های شخصی.
- ارتقای دانش مدیریتی در حوزه‌هایی نظیر سیاست‌گذاری انرژی، بهره‌وری، نوآوری فناورانه و پایداری منابع.

ب. نیاز‌های خاص صنعت برق

حوزه برق به مدیرانی نیاز دارد که در کنار توانایی مدیریتی، دارای تخصص فنی و سابقه در حوزه‌های تخصصی صنعت برق باشند. این ترکیب در دستورالعمل مورد توجه قرار گرفته و با دسته‌بندی شایستگی‌های عمومی و اختصاصی، امکان جذب مدیرانی را فراهم می‌کند که توانایی‌های علمی و عملیاتی لازم را دارا باشند.

۲) مزیت‌های اجرایی دستورالعمل در شرکت توانیر
الف. تقویت شایسته‌سالاری در انتصابات

شرکت توانیر به‌عنوان یک شرکت مادر تخصصی، با طیف گسترده‌ای از مدیران ستادی و عملیاتی سروکار دارد. دستورالعمل جدید با ایجاد معیار‌های مشخص، از جمله:

- احراز شرایط عمومی و اختصاصی (مواد ۳ و ۴)، ارزیابی شایستگی‌ها (ماده ۵).

زمینه شایسته‌سالاری را در انتخاب مدیران فراهم می‌سازد. این امر می‌تواند به پرهیز از انتصابات غیرکارشناسی در این صنعت حساس منجر شود.

ب. مشخص‌سازی فرآیند انتخاب و انتصاب

فرآیند دقیقی که در ماده ۷ دستورالعمل تدوین شده است، مانع از ابهام یا اعمال سلیقه در انتخاب مدیران خواهد شد. این امر در فعالیت‌هایی مانند بهره‌برداری، مدیریت شبکه و پشتیبانی فنی صنعت برق که نیازمند سرعت همراه با دقت در تصمیم‌گیری هستند، می‌تواند کارآمدی مؤثری به همراه داشته باشد.

۳) چالش‌های احتمالی اجرای دستورالعمل در صنعت برق
الف. کمبود نیروی انسانی با شایستگی‌های لازم

یکی از مشکلاتی که ممکن است اجرای کامل دستورالعمل را در صنعت برق، به‌ویژه شرکت توانیر، تهدید کند، کمبود نیروی انسانی مستعد با شایستگی‌های تعریف‌شده است.

مواد مربوط به شایستگی‌های عمومی و اختصاصی (مانند داشتن گواهینامه شایستگی عمومی موضوع ماده ۳)، ممکن است برای برخی مناطق عملیاتی یا کم‌برخوردار چالش‌برانگیز باشد.

ب. نیاز به پرداختن به چالش‌های بومی و منطقه‌ای

مسئولیت‌ها و اقتضائات مدیریتی در صنعت برق بسته به موقعیت جغرافیایی و سطح بهره‌برداری بسیار متفاوت است. به همین دلیل، ممکن است سازوکار‌های ارزیابی شایستگی (مانند مفاد ماده ۵) نیازمند بومی‌سازی برای صنعت برق و شرکت‌های تابعه توانیر باشد.

۴) تطبیق دستورالعمل با ساختار مدیریتی توانیر
دستورالعمل حاضر با تقسیم مدیران حرفه‌ای به ستادی (غیرعملیاتی) و عملیاتی، ساختار مدیریتی را به گونه‌ای طراحی کرده است که با ساختار شرکت توانیر هم‌خوانی دارد:

الف. مدیران ستادی:

در سطح توانیر، مدیرانی که در سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و مدیریت کلان (مانند معاونت‌های ستادی) نقش‌آفرینی می‌کنند، در دسته مدیران پایه، میانی و ارشد تعریف شده‌اند. این تقسیم‌بندی به شفافیت جایگاه‌ها کمک خواهد کرد.

ب. مدیران عملیاتی:

بخش قابل توجهی از ساختار مدیریتی توانیر متشکل از مدیریت واحد‌های عملیاتی (پست‌های برق، نیروگاه‌ها، شبکه‌های توزیع) است. شفافیت در سطوح عملیاتی، علاوه بر بهبود گردش اطلاعات و فرآیند‌های ارزیابی، امکان ارتقای کارکنان این سطوح را بر اساس معیار‌های مشخص فراهم می‌کند.

۵) ابزار‌ها و سازوکار‌های لازم برای اجرای دستورالعمل در توانیر

الف. ایجاد کانون‌های ارزیابی شایستگی

مطابق ماده ۵، ارزیابی شایستگی‌های عمومی و اختصاصی باید از طریق کانون‌های ارزیابی صورت گیرد. شرکت توانیر به‌عنوان سازمانی زیرمجموعه صنعت برق، نیازمند طراحی و اجرای کانون‌های اختصاصی است که با ویژگی‌های صنعت برق و الزامات فنی آن انطباق داشته باشند.

ب. استقرار سامانه انتخاب، انتصاب و ارتقای مدیران حرفه‌ای

ماده ۸ الزام به استقرار سامانه‌ای برای مدیریت اطلاعات مدیران حرفه‌ای را می‌کند. توانیر می‌تواند از این سامانه برای:
- تحلیل داده‌های مدیریتی و برنامه‌ریزی برای آینده، شناسایی نیروی انسانی مستعد در حوزه‌های تخصصی برق، تسریع در صدور احکام استفاده کند.

۶) پیشنهادات برای اجرای بهینه دستورالعمل در شرکت توانیر
۱. تدوین شایستگی‌های اختصاصی مرتبط با برق: با توجه به ماده ۶، لازم است شایستگی‌های اختصاصی برای مدیران صنعت برق، متناسب با وظایف و پیچیدگی‌های فنی این حوزه تعریف شود.
۲. توجه به نیروی انسانی مناطق محروم: برای واحد‌های عملیاتی در مناطق کم‌برخوردار یا روستایی، می‌توان در اجرای دستورالعمل، از ظرفیت‌های تبصره ماده ۳ استفاده کرد تا محدودیت‌های احتمالی در مورد نیرو‌های متخصص رفع شود.
۳. آموزش‌های هدفمند: اجرای موفق این دستورالعمل مستلزم طراحی دوره‌های آموزشی تخصصی و عمومی برای مدیران صنعت برق است که هم‌راستا با الزامات ماده ۳ باشد.
۴. استفاده از تجربیات بین‌المللی: به دلیل گستردگی و حساسیت صنعت برق، توانیر می‌تواند از تجربیات کشور‌های پیشرفته در اجرای الگو‌های مشابه بهره گیرد.

جمع‌بندی
اجرای دستورالعمل اجرایی نحوه انتخاب، انتصاب و ارتقای مدیران حرفه‌ای می‌تواند تحولی اساسی در نظام مدیریتی شرکت توانیر ایجاد کند. تطبیق این دستورالعمل با ویژگی‌ها و نیاز‌های تخصصی صنعت برق، از جمله تدوین معیار‌های اختصاصی و تقویت بستر‌های نرم‌افزاری و آموزشی، می‌تواند گامی مؤثر در جهت ارتقای کیفیت مدیریت در این صنعت باشد.

شرکت توانیر با نقش کلیدی خود در مدیریت صنعت برق کشور، نه تنها می‌تواند با اجرای دقیق این دستورالعمل به بهبود عملکرد خود دست یابد، بلکه الگویی برای سایر شرکت‌های دولتی ارائه کند.

حیدر ربیعی، استاد دانشگاه تهران و مشاور استراتژی مالی، اقتصادی و سرمایه گذاری