ادیسون مخترع "سیمان صنعتی" بود

به گزارش "برق نيوز" هدف از انجام پژوهش، یافتن پاسخ برای پرسش هایی است که هنوز جوابی به آنها داده نشده است. در واقع، چنانکه 'کومار سینگ' از 'پی. ام. کوک' نقل می کند، یافته های پژوهش باید کمکی به دانش موجود در آن رشته باشد. (Kumar Singh 2006, 3).

از آنجایی که پژوهش باید به 'دانش موجود' کمک کند، پژوهشگر موظف است بخشی از تحقیقِ خود را به معرفی مبانیِ نظری و بیانِ پژوهش هایی اختصاص دهد که پیش از او در این حوزه انجام شده است. بنابراین، کنجکاوی و مطالعه علمی، دو ضرورتِ فردی برای انجام پژوهش است. اما آیا کنجکاوی و احاطه علمی، برای گسترش پژوهش در جامعه کافی است؟ در این مقاله به عواملِ اجتماعیِ تاثیرگذار در گسترش پژوهش می پرداجنرالزیم.


1 – بستر مناسب

1 – الف – بستر آموزشی

بیشترِ پژوهشگران بزرگ، دانش آموخته آموزشگاه های بزرگ بوده اند. 'آلبرت آینشتاین' برنده جایزه نوبل فیزیک و احتمالا معروف ترین دانشمند قرن بیستم است. وی دانش آموخته دانشگاه پلی تکنیک زوریخ (ETH) در سوییس بود. شکوفایی آینشتاین قطعا به دانشگاه ETH ربط دارد. از همین دانشگاه تاکنون 9 فیزیکدان، 10 شیمی دان و 2 پزشک، برنده جایزه نوبل شده اند و شماری دیگر از برندگان جایزه نوبل نیز با این دانشگاه همکاری می کرده اند. همین امروز، دانشگاه ETH در رده بندی جهانی، سومین دانشگاه اروپایی پس از کمبریج و آکسفورد شمرده می شود (1). تنها در سال گذشته میلادی، 125 نفر از پژوهشگران و اعضای هیات علمی این دانشگاه، برنده جوایز بین المللی علمی شدند (2). بودجه سالانه ETH بالغ بر 'یک میلیارد و 620 میلیون دلار' است.

چند ماه پیش، 'مریم میرزاخانی' ریاضی دان ایرانی، برنده معتبرترین جایزه جهانی ریاضیات شد. دستاوردهای خانم میرزاخانی، بی شک مرهون فضایی است که محل کارش در اختیار او گذاشته است. دانشگاه استانفورد، جایی که مریم میرزاخانی کرسی استادی اش را در اختیار دارد، در رده بندی های جهانی پس از دانشگاه هاروارد، دومین دانشگاه بزرگ جهان شناخته می شود.

بنابراین ایجاد بسترهای آموزشیِ مناسب (دانشگاه های خوب)، برای توسعه پژوهش در جامعه ضروری است.

برخلاف تصوری که شاید برخی داشته باشند، کیفیت دانشگاه ها تنها با تعداد پایان نامه ها یا مقاله های منتشر شده، سنجیده نمی شود. اولا با استانداردهای بین المللی، تنها مقالاتی می توانند به دانشگاه ها اعتبار ببخشند که به عنوان یک دستاورد علمی در مجلات تخصصیِ معتبر و بین المللی منتشر شده باشند. به علاوه، در موسسه ارزشیابی شانگهای که یکی از معتبرترین بنیادهای ارزشیابیِ دانشگاهی است، انتشار مقاله در مجلات معتبر، تنها نمایشگر کیفیت خروجی دانشگاه است که 40 درصد از امتیاز دانشگاه را شامل می شود. 40 درصد دیگر، به کیفیت هیات علمی مربوط است. شیوه امتیازدهی به کیفیت هیات علمی نیز بدین ترتیب است: 20 درصد به جوایز بین المللی کسب شده توسط اعضای هیات علمی و 20 درصد به تعداد ارجاع های مقاله های علمی به تحقیقات انجام شده توسط اعضای هیات علمی دانشگاه اختصاص می یابد. از 20 درصد باقی مانده، 10 درصد به جوایز کسب شده توسط دانش آموختگان دانشگاه و 10 درصد هم به سرانه علمی دانشگاه تعلق می گیرد (3).



1 – ب – بستر اقتصادی

سرمایه گذاری در بخش های پژوهشی و تحقیقی، یکی از ابزارهای پیشرفت اقتصادی و فنی است. آمریکا، چین، ژاپن، آلمان و کره جنوبی، به ترتیب، بیشترین سرمایه گذاری سالانه را در بخش های پژوهشی خود انجام می دهند (4). یک سنجه دیگر، نسبت هزینه های پژوهشی به کل تولید ناخالص داخلی است که این آمار در ژاپن بیش از 3 درصد و در کره جنوبی بیش از 4 درصد است. تعجبی ندارد که این دو کشور کوچک، بدون داشتن کمترین منابع طبیعی، نبض فناوری جهان را در دست گرفته اند.

بانک جهانی نسبت هزینه های پژوهشی به تولید ناخالص داخلی (R&D % of GDP) در کشورها را منتشر کرده است (5). با نگاهی به این فهرست، به سادگی می توان نسبت میان این سنجه و پیشرفتگی صنعتی و فنی کشورها را دریافت.

جالب آنکه بستر آموزشی، مستقیما به بستر اقتصادی وابسته است. سه دانشگاه اول در رده بندی های جهان (هاروارد، استانفورد، ام آی تی) به طور اتفاقی در بزرگترین اقتصاد جهان قرار نگرفته اند. همچنین اتفاقی نیست که عالی ترین رتبه های دانشگاهی آسیا (دانشگاه های توکیو، کیوتو، اوساکا،...) در اختیار ژاپنی هاست. در حالی که دانشگاه های چینی تا چند دهه پیش، هیچ اعتباری در سطح بین المللی نداشتند، امروزه بسیاری از دانشگاه های این کشور، در رده بندی ها جایی برای خود باز کرده اند (1)؛ این اتفاق، بیش از هر چیز به رشد اقتصادی و توانِ سرمایه گذاری در بخش آموزشِ چین مربوط است.



2 – بازده اقتصادیِ پژوهش

همه می دانند که توماس ادیسون مخترع لامپ، ژنراتور برق، ایستگاه برق شهری، انواعی از باتری های آلکالاین (باتری های معمولی چراغ قوه)، نخستین دستگاه ضبط صوت و نخستین دوربین فیلم برداری است. بسیاری نیز می دانند که کیفیت تلفن الکساندر گراهام بل، به گونه ای بود که صدایی ضعیف و بعضا تشخیص ناپذیر را تا فاصله ای اندک منتقل می کرد؛ در واقع این 'ادیسون' بود که با تکمیل پروژه گراهام بل، نخستین تلفن های باکیفیت و کاربردی را به جهان عرضه کرد. اما شاید کمتر کسی باشد که بداند اختراع 'سیمان صنعتی' هم از جمله دستاوردهای 'ادیسون' است. چرا اختراع خانه های بتنی به بار ننشست و تا این اندازه گمنام ماند؟ دلیلِ این امر، در بازده اقتصادی اختراع های ادیسون نهفته است. توماس ادیسون اواخر قرن نوزدهم میلادی، برای تولید اختراع های برقی و الکترونیکی اش شرکت 'جنرال الکتریک' را بنیان گذاشت؛ شرکتی که بشدت موفق شد و امروز هم بزرگترین تولیدکننده ابزارهای صنعتی و برقی در جهان است (6). اما 'شرکت سیمان پورتلند' که ادیسون یک سال پیش از آغاز قرن بیستم تاسیس کرده بود، اگرچه توانست در برخی طرح های بزرگ مانند ساخت کانال پاناما یا 'استادیوم یانکی' راهگشا باشد، اما در سطح کلان مورد استقبال قرار نگرفت. با آغاز رکود اقتصادیِ آمریکا این شرکت هم ورشکسته شد و طرح خانه های بتنی، نیمه تمام ماند (7). ادیسون موفق شد تا پیش از ورشکستگیِ این شرکت، تنها 11 خانه بتنی بسازد.

به بیان دیگر، پژوهش، نوآوری و فناوری زمانی شکوفا می شود که حاصلِ آن، بازده اقتصادی داشته باشد. برای همین است که بیشتر فناوری های جهان در شرکت های تجاری عرضه می شود. اصولا شرکت های تجاری در کشورهای پیشرفته، دو منبع برای پژوهش دارند:

- منبع داخلی؛ یعنی واحد تحقیقاتِ شرکت که وظیفه اش نوآوری و ایجادِ امکانِ رقابت در بازار است.

- منبع خارجی؛ یعنی دانشگاه ها و موسسه های فناوری که از بیرون با شرکت ها پیمانکاری می کنند.

چنانکه 'آلوک چاکرابارتی' در متن پژوهشی برای دانشگاه ام آی تی تاکید می کند (8)، گرایشِ شرکت های بزرگ و کوچک در این زمینه متفاوت است. شرکت های بزرگ منابع سرشار دارند و نوآوری های مربوط به هسته ی فعالیت هایشان را به واحد تحقیقاتِ خود می سپارند. این شرکت ها برای توسعه محصولات و فناوری های فرعی خود، تمایل دارند با دانشگاه ها وارد پیمانکاری شوند؛ چراکه دانشگاه ها منشاء اندیشه های نو و ابتکارهای متفاوت هستند. در مقابل، شرکت های کوچکتر برای فناوری در تولیدات هسته ای (محوریِ) خود نیز تمایل دارند که با دانشگاه ها پیمانکاری کنند.



3 – احساس مسوولیت ملی

این سخن شاید به مذاق هواداران 'لیبرالیسم' یا تبلیغ کنندگانِ ایدئولژی های 'جهان وطنی' خوش نیاید، اما بیشتر دستاوردهای علمیِ جهان، در جاهایی از جهان رخ داده است که پژوهشگران احساس تعصب و همیت ملی و میهنی داشته اند. بخش عمده ای از فناوری های هوافضا ناشی از رقابت سیاسی میان کشورهای جهان است. بسیاری از فناوری های ارتباطی، مانند ماهواره، اینترنت، تلفن همراه و... از ارتش آمریکا سرچشمه گرفته است و ارتش آمریکا این فناوری ها را نه برای جهان، بلکه در اصل برای برتریِ خود بر رقیبان خارجی اش در دوران جنگ سرد به کار گرفته بود. همین امروز هم پیشرفته ترین روبات های جهان به سفارش نیروهای مسلح کشورها ساخته می شود. هرچند، ارتباط فناوری و مسوولیت ملی، تنها در ارتش و نیروهای مسلح نیست.

احداث 'شهرک هوشمند فوجیساوا' (Fujisawa Smart Town) نمونه ای معاصر و عالی از ارتباط میان احساسِ مسوولتِ ملی و گسترش فناوری است. سرزمین ژاپن از نظر ذخایر نفت و گاز تقریبا صفر است و ژاپنی ها همه نفت و گاز خود را ناچارند از کشورهای دیگر بخرند. این وضعیت، فشار بسیاری بر اقتصاد ژاپن و ترازِ بازرگانیِ خارجی اش وارد می کند. با افزایش بهای نفت و گاز در سال های گذشته، 9 شرکت ژاپنی به رهبری پاناسونیک برای تاسیس شهری آرمانی که کمترین نیاز را به نفت و گاز داشته باشد، با یکدیگر متحد شدند (9). این پروژه قرار است الگویی برای توسعه شهری در آینده ژاپن باشد.

شهرک فوجیساوا از نظر انرژی، معماری و عمران شهری، بهداشت و درمان، و حتی امنیت عمومی، یک شهر آینده نگر و آرمانی است. فاز نخست این شهرک از امسال آغاز به کار کرد. با مراجعه به تارنمای رسمی فوجیساوا می توانید با نوآوری های منحصر به فرد در آن آشنا شوید (10).

نمونه ای دیگر از تاثیر مسوولیت ملی بر فن آوری را می توانیم در تاسیس 'شرکت نمایشگر ژاپن' (Japan Display Inc.) مشاهده کنیم (11). در یکی دو دهه اخیر، با ورود کره جنوبی و سپس چین به مدعیان تولید کالاهای الکترونیک، شرکت های ژاپنی به شدت در تنگنا قرار گرفتند. شاید بیشترین فشار به شرکت های ژاپنی از جانب سامسونگ وارد شد که در برهه ای خود را به عنوان بزرگترین تولیدکننده نمایشگرها مطرح کرد. در چنین شرایطی، الگوی 'فروش سهام و انتقال مالکیت به شرکت های بزرگ خارجی' می توانست راهگشا باشد؛ الگویی که نوکیا هم در پیش گرفت و زمانی که نتوانست با رقیبانِ خارجی رقابت کند، کل سهام بخش تلفن های همراهش را به شرکت آمریکایی مایکروسافت فروخت و فنلاند را از مالکیتِ معروفترین شرکت خود محروم کرد. اما ژاپنی ها اصولا تمایلی به واگذاری شرکت هایشان به کشورهای خارجی ندارند. بنابراین سه شرکتی که همیشه رقیب سرسخت یکدیگر بودند، یعنی سونی، توشیبا و هیتاچی با هم متحد شدند و سال 2012، شرکت چهارمی به نام 'نمایشگر ژاپن' را تاسیس کردند. کار 'نمایشگر ژاپن' تنها این است که با کمک فناوری های سه شرکت یادشده، با ایجاد نوآوری و پیشرفت در نمایشگرهای کوچک و متوسط برای تلفن همراه، رایانه های لمسی، خودرو و تجهیزات پزشکی، همچنان کشور ژاپن را در جمع بزرگان بازار الکترونیک حفظ کند.

می گویند پروفسور حسابی یکبار گفته بود 'جهان سوم جایی است که هر کس بخواهد مملکتش را آباد کند، خانه اش خراب می شود و هر کس بخواهد خانه اش را آباد کند باید در ویرانی مملکتش بکوشد.' (12) نگارنده دستکم به عکسِ این سخن به شدت اعتقاد دارد: کشور پیشرفته جایی است که هرکس بخواهد خانه اش آباد شود، اول برای آبادانی مملکتش می کوشد.

از: زمان رضاخانی

فراهنگ**9163**1601**



منابع:

Kumar Singh, Yogesh. (2006). 'Fundamental of Research Methodology and Statistics'. New Delhi. New Age Publication

1:

http://www.shanghairanking.com/ARWU2014.html

2:

https://www.ethz.ch/en/the-eth-zurich/portrait/awards/honours-and-prizes-for-members-of-eth-zurich-2013.html

3:

http://www.shanghairanking.com/ARWU-Methodology-2014.html

4:

http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_research_and_development_spending#cite_note-1

5:

http://data.worldbank.org/indicator/GB.XPD.RSDV.GD.ZS

6:

http://www.ge.com/about-us/history/thomas-edison

7:

http://en.wikipedia.org/wiki/Edison_Portland_Cement_Company

8:

web.mit.edu/lis/papers/LIS02-003.pdf

9:

http://news.panasonic.com/press/news/official.data/data.dir/en110526-3/en110526-3.html

10:

http://panasonic.net/es/fujisawasst

11:

http://www.j-display.com/english

12:

http://www.beytoote.com/fun/visual/professor-account1-statements.html