ابهام آماری؛ چالش مهم طرح کاهش تلفات

سرویس صنعت برق نیوز: تلفات شبکۀ انتقال و توزیع برق یکی از عمده‌ترین منابع اتلاف انرژی در کشور است. براساس آمارهای رسمی وزارت نیرو، میزان تلفات کل شبکه در سال 92، 14.78% بوده است [1]. این در حالی است که میانگین تلفات شبکۀ برق در دنیا 8.1% است و حتی برخی کشورها این تلفات را به زیر 5% رسانده‌اند.برآوردها نشان می‌دهدتنها یک درصد بهبود تلفات شبکه می‌تواند بیش از  یک میلیارد دلار هزینه‌های جاری و سرمایه‌گذاری مورد نیاز در تولید برق کشور را کاهش دهد [2]. بر این اساس، وزارت نیرو در دولت یازدهم، کاهش تلفات به کمتر از 10% را اولویت‌دارترین پروژه خود اعلام کرده است. تشکیل کمیتۀ کاهش تلفات، امضای میثاق‌نامۀ کاهش تلفات میان مدیران شرکت‌های توزیع و انجام اقداماتی در راستای خصوصی‌سازی شرکت‌های توزیع نشان از تلاش دولت برای کاهش تلفات شبکه برق دارد.

از منظر اجرایی، اولین گام برای اصلاح وضعیت هر حوزه از جمله تلفات شبکه، در اختیار داشتن آمار دقیق و اطلاعات قابل اعتماد است. دسترسی به این آمارها سبب می‌شود علاوه بر شناخت درست وضعیت موجود و مطلوب و درنتیجه فراهم شدن زمینه برای برنامه‌ریزی مناسب، امکان ارزیابی مستمر سیاست‌ها و اقدامات نیز  فراهم گردد. با این حال و علی‌رغم اینکه تلفات شبکه از مهم‌ترین مسائل بهره‌وری انرژی کشور است، آمارهای دقیقی از میزان تلفات شبکۀ برق کشور در یک سال اخیر اعلام نمی‌شود.به عنوان مثال دربارۀ سال 93، آمار تلفات شبکۀ برق در گزارش‌های رسمی وزارت نیرو نیامده است. اما حمیدرضا چیت‌چیان، وزیر نیرو در ابتدای سال 94 در نشست کمیته ملی کاهش تلفات شبکه برق اعلام کرد که با اقدامات این کمیته در نیمۀ دوم سال 93 (یعنی تنها در عرض 6 ماه)، تلفات شبکۀ برق از حدود 15% به 12.85% در انتهای سال 93 رسیده است[3].

 اخیراً  نیز چیت‌چیان در بخشی از گزارش دوسالۀ عملکرد وزارت نیرو در دولت یازدهم به آمار 12.3 درصدی تلفات اشاره کرده است[4] که به معنای تغییر بیش از 0.5 درصدی تلفات در کمتر از 5 ماه است.اما این پایان ماجرای آمارهای مبهم تلفات نیست؛ چراکه درست یک روز قبل از  انتشار گزارش چیت‌چیان، هوشنگ فلاحتیان، معاون وزیر نیرو،اعلام کرده بود که دولت موفق شده است تلفات "شبکۀ توزیع"را از 15% به 11.4% (*) برساند![5] اعلام این اعداد و ارقام ضدونقیض، نشان می‌دهد آمار قابل اعتمادی برای میزان تلفات شبکۀ برق کشور وجود ندارد.

اختلافات آماری مدیران در بحث کاهش تلفات این هفته بیش از پیش نمایان شد و در فاصله دو روز یک درصد به میزان کاهش تلفات شبکه برق افزوده شد و از کاهش 2.5 درصدی تلفات برق به رقم 3.5 درصدی رسید.

ستار محمودی شنبه 14 شهریورماه با اشاره به میزان تلفات و کارهایی که طی این دو سال برای کاهش این مساله انجام شده است،اظهار کرد: طی دو سال اخیر بر اساس تمهیدات اندیشیده شده 2.5 درصد میزان تلفات برقی کاهش پیدا کرد [6].

روز دوشنبه 16 شهریورماه 94 علیرضا دائمی معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت نیرو در نشست خبری گفت: وزارت نیرو اقدامات گسترده‌ای را برای کنترل و مصرف انرژی و کاهش تلفات برق در کشور انجام داده است. وی در ادامه در خصوص تلفات برق اظهار داشت: با تمهیدات اندیشیده شده توانسته‌ایم تلفات برق را از 14.8 درصد به کمتر از 11.3 درصد برسانیم که برنامه ما کاهش این میزان به کمتر از 10 درصد است[7].

از سوی دیگر، ادعای کاهش تلفات 2 تا 3 درصدی در مدت کمتر از یک سال در حالی توسط مسئولان وزارت نیرو مطرح شده است که تلفات شبکۀ برق کشور در دورۀ 4 سالۀ 89 تا 92، تنها 1% کاهش یافته بود[8]. به همین‌جهت تا زمانی‌که وزارت نیرو در مورد آمارهای تلفات، شفاف‌سازی لازم را صورت ندهد، پذیرش این ارقام به راحتی امکانپذیر نیست و نتنها مشکلی را از صنعت برق حل نمی کند بلکه این تلفات در واقعیت همچنان وجود داشته و در پشت آمارهای ارائه شده پنهان می ماند که در آینده حتی راه را برای اصلاح مجدد ان می بندد .

بنابراین ضروری است مسئولان وزارت نیرو مشخص کنند که اولاً چرا آمارهای متفاوتی برای میزان تلفات شبکه برق در ماه های اخیر اعلام  می‌کنند و ثانیاً چگونه و با پیاده‌سازی چه برنامه هایی موفق شده اند که در عرض مدت کوتاهی تلفات شبکه را 2 تا 3% کاهش دهند؛گرچه چیت‌چیان پیش از این به تعویض و جابه‌جایی ترانس‌ها و کاهش طول شبکۀ فشار ضعیف به ‌عنوان راهکارهای اتخاذشده اشاره کرده بود [3]، اما این سوال باقی می‌ماند که چگونه این پروژه‌ها در وضعیت کنونی کشور و به‌ویژه اوضاع نابه‌سامان برق، با این سرعت خیره‌کننده به سرانجام رسیده‌اند.

لازمۀ اصلی برنامه‌ریزی برای تحقق اهداف بزرگی مثل کاهش تلفات شبکه به زیر 10%، پی‌ریزی ساختار آماری و اطلاعاتی دقیق و قابل اعتماد است تا هم بتوان برنامۀ بهتری برای نیل به این هدف ارائه داد و هم ارزیابی اقدامات در طول زمان فراهم باشد. درنتیجه، ضروری است وزارت نیرو هرچه سریع‌تر شیوۀ محاسبۀ تلفات شبکه برق را مشخص و اعلام کند و آمار دقیقی از وضعیت فعلی این حوزه ارائه نماید.

**سید حمیدرضا قریشی
کارشناس انرژی شبکۀ کانون‌های تفکر ایران

(*)علاوه برتناقض میان ارقام اعلامی وزیر و معاونش،لازم به ذکر است در ابتدای دولت یازدهم، عدد 15% به عنوان تلفات "کل شبکه" و نه تلفات "شبکۀ توزیع" مطرح شده بود.

منابع
1-    روند 10 سالۀ صنعت برق ایران؛ 1392-13892؛ http://amar.tavanir.org.ir.
2-    ۱٫۳ میلیارد‌ دلار صرفه‌جوی یسالانه باکاهش یک درصدی تلفات شبکه برق کشور؛
http://ayaronline.ir/1393/09/99462.html
3-    برنامه های کاهش تلفات درسال 94؛
http://barghnews.com/fa/news/8268
4-    عملکرد دو ساله وزارت نیرو دربخش‌های آب و برق؛
http://dolat.ir/NSite/FullStory/News/?Serv=0&Id=266270
5-    تلفات توزیع به 11.3 رسید/بدهکاری وکسری بودجه مهمترین چالش صنعتبرق؛
http://barghnews.com/fa/news/10660
6-قائم مقام وزیر نیرو: طی دو سال تلفات برق 2.5 درصد کاهش یافته است http://barghnews.com/fa/news/10844
7- کاهش 3.5 درصدی تلفات برق/ برنامه‌ریزی برای تولید 5 هزار مگاوات برای انرژی پاک http://www.yjc.ir/fa/news/5315628
8-    مروری بر 23 سال آمار انرژی کشور؛ 1392-1367؛ وزارت نیرو.