واقعا صادارت برق اقتصادی تر است یا گاز؟

برق نیوز- جعفر جولا کارشناس اقتصاد انرژی گفت: شعله اختلافات بین وزارتخانه‌های نفت و نیرو بر سر صادرات گاز یا برق از حدود دو سال گذشته تاکنون روشن شده است و در این بین با وجود تاکید حمید چیت چیان وزیر نیرو مبنی بر اقتصادی بودن صادرات برق اما بیژن زنگنه وزیر نفت مدعی مفت فروشی برق توسط وزارت نیرو و رقابت برق با گاز در بازارهای جهانی انرژی کشور دارد.

جعفر جولا درباره اقتصادی یا غیراقتصادی بودن صادرات برق توسط ایران، گفت: براساس بررسی آماری برتیش پترولیوم انگلیس از انرژی جهان در سال ۲۰۱۵ میلادی ذخایر گاز کل جهان برابر ۱۸۷ تریلیون مترمکعب برآورد شده است.

این کارشناس اقتصاد انرژی با اعلام اینکه هم اکنون ایران با ۳۴ تریلیون متر مکعب گاز طبیعی (۱۸.۲ کل ذخایر جهان) بزرگترین دارنده ذخایر گاز جهان است، تصریح کرد: با این وجود، ایران با تولید سالانه حدود ۱۵۰ تا ۱۵۵ میلیارد متر مکعب گاز چهارمین تولید گاز جهان به شمار می رود.

وی با اشاره به برنامه های افزایش تولید گاز در ایران، اظهار داشت: براساس آمارها با بهره برداری کامل از فازهای باقی‌مانده پارس جنوبی و توسعه میادین گازی مشترک و مستقل، ظرفیت تولید گاز تا پایان سال ۱۳۹۶ از ۶۵۰ میلیون متر مکعب در سال ۹۳ به یک میلیارد متر مکعب در روز و حجم صادرات گاز کشور از ۲۷ میلیون متر مکعب در روز به ۲۰۰ میلیون مترمکعب در روز افزایش می یابد.

جولا همچنین با یادآوری اینکه سهم تولید برق در سبد انرژی جهانی به صورت سالانه در حال افزایش است، بیان کرد: پیش بینی شرکت جنرال الکتریک به عنوان یکی از برجسته ترین شرکت‌های صنعت برق جهان، از رشد ۵۴ درصدی تولید برق جها ن ت ا سال ۲۰۳۰ میلادی حکایت دارد که تقریباً ۶۰ درصد آن از سوخت‌های فسیلی تولید خواهد شد.

وی با تاکید بر اینکه شاید در نگاه اول به نظر برسد که برق هنوز در هیچ جای جهان به عنوان یک کالای صادراتی مطرح نیست، افزود: البته واقعیت این است که بخش اعظم برق جهان در همان کشور تولیدکننده به مصرف می رسد ولی ارتباط بین‌المللی شبکه‌های برق درحال افزایش بوده ضمن آنکه برق، کالایی صادراتی با ویژگی‌های منحصر به خود است، بدین معنی که این کالای صادراتی قابل انبار کردن در حجم زیاد نبوده و بنابراین به همان نحو که تولید می شود، باید همزمان صادر شود.

این کارشناس صنعت برق با اعلام اینکه کشورهای وارد کننده و صادرکننده برق باید دارای شرایط خاصی باشند، یادآور شد: ایران به عنوان یک کشور صادرکننده برق، از نظر ذخایر انرژی اولیه نفت و گاز در بین سه کشور نخست جهان قرار داشته و از نظر تنوع منابع انرژی اولیه نیز از وضعیت مطلوبی برخوردار است.

۴ مشتری سنتی برق ایران

وی در ادامه با بیان اینکه ایران از نظر جغرافیایی منحصربه فرد بوده و با بیش از ۱۶ کشور جهان دارای مرز مشترک آبی و یا خشکی است، گفت: در حال حاضر ایران با تمامی کشورهای دارای مرز مشترک خاکی، از طریق اتصالات فرامرزی ارتباط و مبادلات برقی دارد.

به گفته وی بر طبق اطلاعات سایت آمار برق ایران تا پایان سال گذشته، ایران دارای ظرفیت نصب شده معادل ۷۳۱۵۲ مگاوات و تولید انرژی سالیانه بالغ بر ۲۷۴ میلیارد کیلووات ساعت بوده و ترکیب نیروگاهی کشور عمدتاً حرارتی گازسوز و اکثر نیروگاه های جدید هم از نوع سیکل ترکیبی بوده و یا قابلیت تبدیل شدن به سیکل ترکیبی را دارا هستند.

جولا افزود: از نظر مصرف برق، با توجه به نوع نیاز مصرف که اکثراً غیر صنعتی است، مصرف برق در ایران در حال حاضر پیک گرا بوده و ضریب ظرفیت در ایران پایین بوده این بدان معنی است که بخش قابل ملاحظه ای از ظرفیت نیروگاهی در کشور در ساعاتی از روز، ماه و سال بدون استفاده می کند در حالی که تمامی هزینه‌های ظرفیت فعال نیروگاهی را به همراه دارد، در چنین شرایطی شاید بهترین نحوه بهره برداری از سرمایه گذاری به عمل آمده، صادرات برق در ساعات کم باری شبکه باشد.

وی با بیان اینکه در نتیجه با توجه به موقعیت جغرافیایی کشور و همچنین از نظر تمامی شرایط یک کشور صادر کننده برق، یعنی وجود زیرساخت‌های لازم فنی و اقتصادی، غنا از نظر منابع اولیه انرژی، نیروی انسانی متخصص، روابط حسنه سیاسی با تمامی کشورهای همسایه، ثبات سیاسی و پشتوانه اقتصادی مطلوب، ایران بدون تردید میتواند یکی از کشورهای صادرکننده برق باشد، تصریح کرد: با بررسی های انجام شده از وضعیت برق در کشورهای همسایه، از میان ۱۶ کشور همسایه، تنها چهار کشور شامل ترکیه، عراق، پاکستان و افغانستان می توانند در یک دوره بلندمدت (۱۵ تا ۲۰ ساله) مشتریان برق ایران باشند .

صادرات برق با گاز ۳۸ سنتی هم صرفه دارد

این کارشناس اقتصاد انرژی در ادامه تشریح نرخ اقتصادی سر به سر صادرات برق به‌جای گاز با استفاده از نیروگاه‌های فعلی، توضیح داد: برای صادرات گاز همواره سه گزینه اصلی وجود دارد که شامل صادرات گاز به صورت مستقیم، تبدیل گاز به برق و صادرات برق و تبدیل گاز به محصولات پتروشیمی و صادرات آن که در اینجا مقایسه روش اول و دوم با یکدیگر است.

وی با تاکید بر اینکه مطابق پیش بینی های اداره اطلاعات انرژی آمریکا، تولید برق این کشور از گاز طبیعی از ۱۶ درصد در سال ۲۰۰۰ میلادی به حدود ۲۷ درصد در سال های اخیر رسیده و تولید از این منبع به حدود ۳۱ درصد سال ۲۰۴۰ خواهد رسید، اظهار داشت: بنابراین تولید برق از گاز نه تنها در ایران (به عنوان کشوری با بزرگترین ذخایر گاز جهان) بلکه در سایر کشورهای صاحب تکنولورژی‌های روز نیز مطرح است.

جولا با یادآوری اینکه ملاحظات اقتصادی یکی از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده در انتخاب بین این دو گزینه است، گفت: در همین راستا لازم است درآمد حاصل از صادرات میزان مشخصی گاز با درآمد حاصل از صادرات برق معادل آن مقایسه شود. برای صادرات برق دو راه وجود دارد که می توان از ظرفیت خالی فعلی نیروگاه‌ها استفاده کرد و یا برای افزایش ظرفیت صادرات برق کشور نیروگاه های جدید احداث شود.

وی با اشاره به اینکه تا پایان سال گذشته راندمان نیروگاه های حرارتی کشور معادل ۳۶.۳ درصد بوده که در این حالت به ازای هر مترمکعب گاز، تقریباً ۳.۴۳ کیلووات ساعت برق تولید می شود، افزود: برق صادراتی هم با میانگین ۱۰ سنت به ازای هر کیلووات ساعت صادر شده است.

این کارشناس اقتصاد انرژی با بیان اینکه با توجه به محاسبات انجام شده، هزینه بهره برداری طبق صورت مالی سال ۹۳ بیش از ۲۵ شرکت بهره بردار نیروگاه ها، به ازای تبدیل هر مترمکعب گاز به برق، ‌ معادل ۲۲۵ ریال و به طور میانگین هزینه تعمیر و نگه داری (کوتاه مدت و بلند مدت) و تأمین قطعات یدکی به ازای هر کیلووات ساعت ۳۱۶ ریال بوده است، اظهار داشت: به دلیل وجود شبکه سراسری برق، محاسبه هزینه انتقال در صادرات برق نامربوط خواهد بود.

وی افزود: البته با رعایت اصول محافظه کاری می توان به طور تقریبی ۶ درصد از برق تولیدی نیروگاه تا رسیدن به مبدا صادراتی را به عنوان تلفات شبکه در نظر گرفت که با در نظر گرفتن این موارد و با محاسبات انجام شده، در شرایط فعلی نقطه سر به سر صادرات برق با گاز ۲۸.۳ سنتی اتفاق می افتد.

جولا ادامه داد: یعنی اگر گاز با این نرخ تحویل نیروگاه ها شود، پس از کسر تمامی هزینه ها، سودی یا زیانی حاصل نخواهد شد، البته اگر بتوانیم راندمان نیروگاه ها را تا سطح نیروگاه های سیکل ترکیبی که در حدود ۴۶ درصد است ارتقا دهیم، در نقطه سر به سر به نرخ گاز ۳۷.۶ سنتی می رسیم.

به گفته وی، این محاسبات نه تنها نشان می دهد که صادرات برق از لحاظ اقتصادی به صرفه است بلکه در راستای بیانات رهبر معظم انقلاب و سیاست‌های ابلاغی از جانب ایشان در چهار چوب اقتصاد مقاومتی که بر پایه تولید داخلی، حمایت از صنایع ملی، نگاه به درون و انداختن نیم نگاهی به بیرون است، خواهد بود.

این کارشناس اقتصاد انرژی در پایان با بیان اینکه در حال‌ حاضر مهمترین مشکل صنعت برق، فقدان سرمایه کافی است که در شرایط پساتحریم ضمن برطرف شدن مشکل نقل‌ و انتقالات مالی و ورود فاینانس‌ها و سرمایه‌های خارجی به کشور زمینه جهش صنعت برق فراهم می شود، خاطرنشان کرد: با وجود چنین شرایطی به‌ طور قطع اولویت نخست، نوسازی تجهیزات نیروگاهی خواهد ب ود.