بخش خصوصی عامل مهم بحران این روزهای مولدهای مقیاس کوچک

مولدهای مقیاس کوچک (نیروگاه‌های تولید پراکنده) دارای مزایا و محاسنی متعددی است که نیازی نیست توضیح دهیم وجود این نوع مولدها برای کشور ما چه دستاوردهایی دارد و تقریبا همه متفق القول روی آن نظر مثبت دارند.

با آنکه سیاست‌های توانیر و وزارت نیرو در توسعه این بخش از مولد‌ها در چند سال گذشته قابل دفاع بوده است، اما تغییر رویه‌های ناگهانی و عدم اقتدار و ثبات در این نهاد‌ها موجب شده است تا غبار بی اعتمادی فضای کسب و کار این حوزه را غیرشفاف و ریسک پذیر نشان دهد.

نکته قابل تاملی که این روز‌ها و پس از فروکش کردن موج‌های اعتراضی اولیه در دو ماه گذشته خود را نشان می‌دهد نقد جدی و پاسخ به چرایی این اتفاق است. چه شد یکباره وزات نفت حاضر به دادن گاز با قیمت قبلی نشد؟ چرا توانیر و وزارت نیرو نتوانست حمایت جدی از این موضوع داشته باشد؟

مدیران ارشد صنعت برق اذعان دارند با اینکه چند هزار مگاوات مجوز احداث نیروگاه‌های تولید پراکنده صادر شده است، اما کمتر از ۱۰۰۰ مگاوات آن موفق به نصب شده اند با این وجود در پیک مصرف برق کمتر از ۵۰ درصد آن‌ها به کمک صنعت برق آمده اند. نیروگاه هایی که اساسا قرار بود در پیک برق نقش قابل توجهی در شبکه ایجاد کنند، اما عملا این اتفاق نیفتاده است.

با آنکه توانیر از دو سال گذشته خرید تضمینی برق از مولدهای دست دوم را ممنوع کرده است، اما مهارت برخی از شرکت‌های تامین تجهیرات در جا زدن مولدهای دست دوم بجای نو و ارتباطات خاصی که در این حوزه بین برخی از افراد حاضر در بخش خصوصی و دولتی ایجاد شده است موجب شده تا عملا خیلی از کارشناسان به نو بودن خیلی از مولد‌های نصب شده هم شک داشته باشند که البته قابل اثبات خواهد بود به شرطی که بخواهند اثبات کنند.

خیلی از فعالان بخش خصوصی حاضر در حوزه مولدهای مقیاس کوچک با یکدیگر مشکل داشته و پا را از یک رقابت اقتصادی فراتر گذاشته و به تخریب یکدیگر روی آورده اند. هرکس برای کسب سهمی بیشتر از این بازار ترفندهای عجیبی رو کرده و موجب بی اعتمادی گسترده‌ای نسبت به این بازار شده اند. گرچه تعداد محدودی از شرکت‌های فعال در این حوزه با این شیوه در پی جذب مشتری‌های خود هستند، ولی کیست که نداند همین تعداد شرکت‌ها که اتفاقا اسم و رسمی هم برای خود پیدا کرده اند چه فضای مسموم و بی اعتمادی را شکل داده اند.

بررسی‌های برق نیوز نشان می‌دهد که عده‌ای از این شرکت‌ها با ارتباطات خاصی که با نهادهای دولتی ایجاد کرده اند از مسیرهایی غیرعادی و غیرقانونی در پی منافع خود هستند که پیدا کردن این ارتباطات مستلزم ورود نهادهای بازرسی و نظارتی است.

برخی از شرکت‌های فعال در این حوزه با برقراری روابط پنهانی با مراجع تصمیم گیر سعی در ملتهب کردن فضای این حوزه داشته تا ماهی خود را از این آب گل آلود بگیرند. این شرکت‌ها با اینکه از قبل هم در جریان صنعتی شدن گاز نیروگاه‌ها بوده اند، اما نه تن‌ها اعتراضی به این موضوع نکرده بلکه به امید برنده شدن در مزایده‌ای که گفته می‌شود برای بخش chp در حال پیاده سازی است با آن مخالفتی هم ندارند تا بازار ویژه ای برای خود در ان دست و پا کنند.

وزارت نفت متوجه این رانت‌ها و منافعی که برای برخی از گروه‌ها در این حوزه ایجاد شده است بوده لذا با آنکه خیلی از سرمایه گذاران واقعی در این بین متحمل ضرر می‌شوند، ولی در پی بستن این ویژه خواری هاست.

می‌توان گفت وجود چند نفر یا شرکت خاص در بین شرکت‌های فعال در این حوزه موجب بروز بی اعتمادی هایی به این صنف شده است که امروز همه درگیر آن هستند.

بنظر می‌رسد منشاء بحران کنونی مولدهای مقیاس کوچک را باید در شیوه اجرای آن جست.به موراد فوق ضعف هایی دیگری نظیر عدم اجرای مولد‌ها در فیدرهای واقعی و محل مصرف برای جلوگیری از اتلاف انرژی و عدم نیاز به اشغال ظرفیت شبکه، عدم امکان استفاده از این مولد‌ها بعنوان chp و... را هم می‌توان اضافه کرد.

مجموع ضعف هایی که بخش خصوصی عامل آنهاست، موجب شده تا بخش دولتی امیدی به این حوزه نداشته باشد و با آنکه در ظاهر در پی حمایت از آنهاست، ولی از اینکه جلوی برخی از سوء استفاده‌ها گرفته شود ناراضی نیستند.

خیلی از کارشناسان معتقدند حتی در همین شرایط هم برای سرمایه گذار واقعی، نصب مولدهای مقیاس کوچک توجیه اقتصادی دارد.

وزارت نیرو و توانیر می‌تواند با وضع قوانین داخلی و بازرسی‌ها و تست‌های معتبر توسط افراد مطمئن جلوی خیلی از این سوء استفاده‌ها را بگیرد تا نیاز نباشدشرایط برای همه سخت گردد. نباید اجازه داد برخی از شرکت‌های به ظاهر خصوصی، اما دارای رانت دولتی موجب بی اعتمادی به صنعت برق شوند. منافعی در این بین برای برخی‌ها هم در بخش دولتی و هم در بخش خصوصی وجود دارد که مانع از اجرای درست سیاست های توسعه مولدهای مقیاس کوچک شده است.