انواع روش های تعرفه گذاری برق خانگی در جهان

به گزارش برق نیوز،در روش قیمت‌گذاری فعلی برق، درصد جریمه اوج بار نسبت به کل بهای برق برای مشترکین پرمصرف بسیار کمتر از مشترکین کم‌مصرف است.

بررسی نظام تعرفه گذاری قیمت اوج بار در اکثر کشور‌ها نشان می­دهد که می­توان غالب نظام­های تعرفه‌گذاری برق در این کشور‌ها را به ۴ دسته کلی تقسیم کرد:

الف) روش زمان استفاده Time Of Using (TOU)
ب) روش قیمت لحظه­ای واقعی Real Time Pricing (RTP)
ج) قیمت بحرانی اوج بار Critical Peak Pricing (CPP)
د) تخفیف کاهش اوج بار

Peak Time Rebates (PTR)
همچنین ترکیب استفاده از دو روش در کنار هم نیز وجود داشته و در بسیاری از کشور‌ها ترکیب روش زمان استفاده با قیمت بحرانی اوج بار متداول است. در ادامه این روش‌ها توضیح داده شده است .

روش زمان استفاده

این روش متداول­ترین روش در بین تمامی روش­های موجود است که در بسیاری از کشور‌ها مانند کانادا، کره جنوبی، کشور‌های اروپایی و آمریکا نیز استفاده می­شود.

در این روش زمان استفاده به سه قسمت کم­باری، میان­باری و اوج بار تقسیم شده و قیمت برق نیز در هر زمان متفاوت است. به غیر از مقادیر قیمت، آنچه که در این روش اهمیت دارد نسبت قیمت زمان اوج به زمان کم­باری است که معمولا بین ۲ تا ۴ می­باشد.

مطابق مصوبات وزارت نیرو در تعرفه­های کنونی برق خانگی و صنعتی کشور ازروش مشابه استفاده می­شود، اما مشکلاتی دارد.

بررسی نتایج پژوهشی در برخی ایالت­‌های کشور آمریکا نشان داده است که اگر نسبت قیمت زمان اوج به قیمت زمان کم‌باری قابل توجه نباشد.

این روش منجر به کاهش اوج بار چشمگیری نخواهد شد. در عوض با یک قیمت‌­گذاری مناسب در این روش می­توان میزان تقاضای اوج بار را ۳ الی ۶ درصد کاهش داد

روش قیمت لحظه‌­ای واقعی

در این روش، قیمت­‌گذاری واقعی بر اساس تقاضای مشترکین تعیین می­شود؛ بنابراین در طول روز، قیمت­های برق دائما در حال تغییر هستند که ممکن است حتی در هر چند دقیقه نیز متفاوت باشند.

نتایج استفاده از این روش در برخی ایالت‌­های آمریکا نشان می­دهد که این روش می­تواند تا ۴۶ درصد بر کاهش اوج بار موثر باشد.

استفاده از این روش به زیرساخت‌های خاص خود نیاز دارد که با توجه به کنتور‌های موجود در منازل، در حال حاضر امکان­پذیر نبوده و برای سال­های آینده می­توان (به خصوص با تمرکز بر مشترکین پرمصرف) برای آن برنامه‌­ریزی کرد.

روش قیمت بحرانی اوج بار

در این روش برخی از روز‌های سال به عنوان روز بحرانی به مشترکین اعلام می‌­شود و در این روز‌ها ممکن است قیمت زمان اوج بار نسبت به زمان معمولی تا ۶ برابر نیز افزایش یابد.

لازم به ذکر است که این روش می­تواند به همراه روش اول (زمان استفاده) نیز استفاده شود که متدوال نیز هست. همچنین این روش خود می‌­تواند به دو دسته زمان ثابت و زمان متغیر تقسیم شود.

در روش زمان متغیر برخلاف روش زمان ثابت، میزان ساعات اوج بار نیز در روز‌های بحرانی متغیر است. نتایج تحلیل آماری چندین تجربه در کشور آمریکا نشان می­دهد که در برخی موارد با روش زمان ثابت میزان تقاضای اوج بار تا ۱۳.۱ درصد و در روش زمان متغیر تا ۲۷ درصد کاهش یافته است.

روش تخفیف کاهش اوج بار

در این روش بر خلاف روش‌های قبلی به جای جریمه یا افزایش قیمت برق، به مشترکینی که مقدار مصرف برق خود را در زمان اوج بار کاهش بدهند تخفیف قیمتی داده خواهد شد.

به عنوان مثال در ایالت آناهیم کشور آمریکا این روش مورد استفاده قرار گرفت. بایستی بدین نکته توجه شود که میزان تخفیف داده شده در برابر قیمت برق مشترکین پرمصرف قابل توجه بوده است.

استفاده از این روش در روز‌های بحرانی منجر به کاهش ۱۲ درصد توان مصرفی در زمان اوج بار شد. در حال حاضر استفاده از این روش برای بخش خانگی توصیه نشده، اما برای بخش‌­های تجاری، کشاورزی و صنعتی توصیه می­‌شود.

شکل زیر نمایی کلی از چهار روش یاد شده را نشان می­دهد:




آسیب‌شناسی تعرفه فعلی برق خانگی در زمان اوج و کم‌باری

بررسی نظام تعرفه‌­گذاری کنونی کشور نشان می­دهد که علاوه بر پلکانی بودن تعرفه­‌های برق خانگی، در مناطق عادی به مقدار ۴۵ تومان بر هر کیلووات ساعت مصرف در ساعات اوج بار به قبوض برق اضافه شده و به میزان ۲۲.۵ تومان بر هر کیلووات ساعت نیز در زمان کم­باری به آنان تخفیف داده می­‌شود. اعداد جریمه و تخفیف نیز برای مناطق گرمسیری ۱ و ۲ با ضرایب یک سوم و دو سوم محاسبه می‌­شود.

از آنجایی که مقدار جریمه و تخفیف برای مشترکین یک اقلیم ثابت بوده، اما مقدار تعرفه‎­های برق در پله­‌های مختلف مصرفی متفاوت است در نتیجه «نسبت قیمت زمان اوج به زمان کم­‌باری» برای همه مشترکین یکسان نبوده و حتی مطابق شکل زیر با افزایش میزان مصرف، این نسبت کاهش پیدا می­کند.




با توجه به نمودار بالا نسبت قیمت زمان اوج بار به زمان کم­باری برای مشترکین کم­‌مصرف در حدود چهار برابر و برای مشترکین پرمصرف کمتر از دو برابر است.

دلیل این روند کاهشی آن است که در حال حاضر بهای برق هر مشترک به صورت تصاعدی (پلکانی) با افزایش مصرف آن زیاد می‌شود، ولی جریمۀ اوج بار و تخفیف کم­باری به ازای هر کیلووات ساعت مصرف برق ثابت است.

به بیان دیگر می­توان گفت که در روش فعلی درصد جریمه اوج بار نسبت به کل بهای برق برای مشترکین پرمصرف بسیار کمتر از مشترکین پرمصرف است و در نتیجه مشترکین پرمصرف که معمولا سهم بیشتری از مصرف برق در زمان اوج بار دارند، انگیزه کمتری برای کاهش مصرف خود در زمان اوج بار پیدا می­کنند.

همچنین بایستی به این نکته نیز توجه کرد که، چون بیشتر مشترکین به مطلق جریمه منهای تحفیف (در زمان کم­باری) در قبوض خود توجه دارند، اثر جریمه اوج بار بر نحوه مصرف این مشترکین در شرایط فعلی کمتر هم می­‌شود.

بررسی‌ها نشان می‌دهد، در نظر گرفتن یک جریمۀ ثابت برای همه مشترکین پرمصرف و کم‌مصرف کاملا اشتباه و غیر موثر است. بایستی به هنگام قیمت­‎گذاری به این نکته توجه داشت که غالب مشترکین کم­‌مصرف در زمان اوج بار از حداقل وسایل ضروری استفاده می­‌کنند و نبایستی انتظار داشت که میزان مصرف خود در زمان اوج بار را چندان کاهش دهند.

حال آنکه مشترکین پرمصرف می­توانند با اصلاح رفتار خود و اجتناب استفاده از وسائل غیرضروری (مانند کولر گازی، ماشین ظرفشویی، ماشین لباسشویی، خشک­ کن، سونا و غیره) در زمان اوج بار، توان مصرفی خود را در زمان‌های حساس کاهش دهند و یا اینکه بهای واقعی برق خود را در زمان اوج بار پرداخت کنند.

در واقع می­‌توان گفت که مقدار جریمه یا تخفیف در مقایسه با قیمت برق مصرفی در مشترکین پرمصرف کم­تر از مشترکین کم­‌مصرف احساس می­شود. به همین دلیل در مجموع به نظر می­‌رسد که باحفظ نظام تعرفه‌­گذاری موجود، مشترکین پرمصرف نه تنها بهای برق خود در زمان اوج بار را پرداخت نمی­‌کنند بلکه انگیزه‌­ای هم برای کاهش مصرف خود در زمان اوج بار را ندارند.