۳۶ درصد از ظرفیت تولید برق کشور بلااستفاده است

به گزارش برق نیوز،بررسی میزان مصرف برق کشور طی چند دهه اخیر نشان می­‌دهد که نه تنها میزان مصرف برق بلکه حتی سرانه آن نیز روند صعودی داشته و مسئولین وزارت نیرو نیز همواره خود را ملزم به تامین برق مشترکین دانسته‌­اند.

با این وجود در بسیاری از سال‌ها میزان حداکثر تقاضای مشترکین از حداکثر توان تولیدی شبکه کل کشور پیشی گرفته و کشور با خاموشی‌های متعدد در ایام تابستان مواجه شده است.

نمونه بارز این مسئله در سال ۸۶-۸۷ اتفاق افتاد. همچنین در سال­های اخیر نیز حوادثی در برخی نقاط کشور رخ داد که یکی از علل آن، فشار بیش از حد به شبکه برق بود. خاموشی ناشی از عدم تولید برق نشان دهنده شرایط حاد این صنعت است.

غیر یکنواختی بار مصرفی و تولید غیر اقتصادی برق

یکی از مسائل مهم در بوجود آمدن این شرایط، عدم یکنواختی هرچه بیشتر تقاضای توان از سمت مصرف­ کننده در طول سال است که موجب شده تا هزینه تولید برق افزایش یافته و فروش آن نیز صرفه اقتصادی نداشته باشد.

به بیان دیگر اگر شرایط فوق در بخش تولید برق وجود نداشته باشد، آنگاه این حوزه در گذر زمان به موقعیتی خواهد رسید که دیگر قادر به تامین برق مصرفی مشترکین نبوده و خاموشی برق رخ خواهد داد.

این عدم یکنواختی با شاخصی به نام ضریب بار تعیین می­‌شود. ضریب بار مطابق فرمول زیر تعریف می­‌شود:



هرچه ضریب بار بیشتر باشد، ظرفیت نیروگاهی نصب شده در طول سال، بیشتر مورد استفاده قرار می­‌گیرد؛ بدون آنکه در ساعاتی خاص به آن­ها فشار حداکثری وارد شود؛ در نتیجه هزینه تولید برق نیز کاهش می­‌یابد.

اما بالعکس اگر ضریب بار کم باشد، به علت اینکه برخی از نیروگاه ­های کشور تنها در ساعات اوج بار فصل گرما قرار گرفته­اند (۲ الی۴ ساعت)، آن­گاه به منظور بازگشت سرمایه اولیه نیروگاه (که بخش قابل توجهی از قیمت برق را تشکیل می­دهد) قیمت تولید برق نیز افزایش خواهد یافت.

به همین منظور یکی از رویکرد‌های مهم در زمینه تولید برق کشور افزایش ضریب بار بوده و وزیر نیرو نیز در سال ۹۶ یکی از برنامه­‌های مهم این وزراتخانه را افزایش ضریب بار اعلام کرد.

شکل زیر وضعیت ضریب بار کشور (با احتساب تقاضای تامین نشده) در دهه اخیر را نشان می­‌دهد:


همانطور که در شکل بالا نیز مشاهده می‌­شود، ضریب بار طی سال­های ۸۶ تا ۹۶ با یک روند غیریکنواخت به طور کلی کاهش یافته است.

ضمنا متوسط ضریب بار طی ده سال اخیر ۶۴.۶ درصد بوده است. مقدار متوسط ضریب بار ایران نسبت به برخی کشور‌های پیشرو و درحال توسعه پایین­‌تر است.

به عنوان مثال در آلمان ضریب بار ۸۶ درصد و در برخی کشور‌های آسیای شرقی مانند سنگاپور نیز حدود ۸۰ درصد است. در این شرایط تولید برق اقتصادی­‌تر خواهد بود.

اهمیت ضریب بار

برای روشن­تر شدن اهمیت ضریب بار، مقایسه بین حداکثر توان مصرفی در ماه­‌های مختلف سال ۹۶ در شکل زیر نمایش داده شده است. در شکل زیرخط چین مربعی بیانگر بار پایه در این سال است.



آنچه که در ابتدای این قسمت تحت عنوان مصرف یکنواخت و یا ناهمگونی مصرف در طول سال عنوان شد، به خوبی در شکل بالا مشهود است.

با توجه به شکل، مشخص است که میزان حداکثر توان مصرفی از اواسط مهرماه تا اواسط اردیبهشت که شامل ۸ ماه از سال است به بار پایه بسیار نزدیک است؛ اما از اواسط اردیبهشت به بعد میزان تقاضای توان مصرفی افزایش یافته و به بیش از ۵۵۰۰۰ مگاوات در تیرماه و شهریورماه رسیده است.

مشخص است که به منظور تامین اوج مصرف برق تابستان، لازم است تا نیروگاه­‌های مختلف احداث شوند. اما بایستی بدین نکته توجه کرد که این نیروگاه­‌ها در دیگر ایام سال مورد استفاده قرار نخواهند گرفت.

با درنظر داشتن میزان متوسط ضریب بار برابر ۶۴ درصد می­توان گفت که ۳۶ درصد از ظرفیت اقتصادی صنعت تولید برق کشور مغفول و بلا استفاده مانده است.

گرچه شرایط اقلیمی کشور به نحوی است که اختلاف دمای تابستان و زمستان نسبت به برخی کشور‌ها زیاد است، اما به هرحال پایین­تر بودن ضریب بار، اقتصاد صنعت برق را تضعیف می­‌کند و ضروری است افزایش یابد.

در واقع ۳۶ درصد از ظرفیت اقتصادی کل صنعت نیروگاهی کشور تنها در ایام خاصی از سال استفاده می‌­شود که اگر بتوان از بخش قابل توجهی از این ظرفیت عظیم در کل ایام سال استفاده نمود، آنگاه علاوه بر درآمدزایی و حل مشکلات مالی وزارت نیرو، هزینه‌­های برق در کشور نیز کاهش خواهد یافت و نهایتا منفعت این امر به صورت مستقیم و غیرمستقیم به مردم خواهد رسید.

مشترکین پرمصرف خانگی علت اصلی کاهش ضریب بار

علت اصلی کاهش ضریب بار در کشور طی ۱۰ سال اخیر، رشد مصرف ناهمگون بخش خانگی در تابستان است. آمار‌ها نشان می‌دهد بیش از ۵۰ درصد از تقاضای برق در زمان اوج مصرف مربوط به بخش خانگی است که مشترکین پر مصرف بیشترین سهم را در این موضوع دارند؛ بنابراین مشترکین پر مصرف یکی از مهم‌ترین عوامل اصلی رشد نامتوازن اوج مصرف برق و به تبع آن کاهش ضریب بار و تولید غیر اقتصادی برق هستند.