برق مجانی؛ سُرنا زدن از سرِ گشاد آن؟

به گزارش برق نیوز،  این جمله از میلتون فریدمن اقتصاد دان مشهور، برای بسیاری از اقتصاد دانان آشنا است

! There is no such a thing as free lunch یعنی؛ چیزی به عنوان ناهار مجانی وجود ندارد! زمینه بحث هم این بود که در زمان شوروی سابق و ادعای نیل گام به گام به سوسیالیزم، یک مقام اعلام کرده بود با پیشرفت‌های نظام سوسیالیستی به زودی به همه شهروندان شوروی روزانه یک وعده غذای مجانی داده خواهد شد. فریدمن با آن عنوان در سال ۱۹۷۵ کتابی منتشر کرد مبنی بر این که ناهار مجانی ممکن نیست، هر چیز هزینه‌ای دارد و خواه نا خواه کسی باید آن هزینه را بپردازد، خواه مصرف کننده یا غیر مصرف کننده.

 

آیا ممکن است چیزی مجانی باشد؟ نه! به جز نور خورشید، دیگر هوای سالم هم مجانی بدست نمی‌آید. هر چیز مفید قیمتی دارد، آن قیمت برای ظلم به مصرف کننده نیست برای تضمین تداوم تولید، عرضه و دسترسی است. هر چیز که قیمتش صفر تعیین شد محکوم به نیستی است. چرا، چون قیمت از لحاظ اقتصادی برای تامین مواد اولیه، تامین زندگی کار کنان آن صنعت یا فعالیت، برای تامین سرمایه گذاری جدید و نگهداری سرمایه‌های موجود است. هر کس این نکته ساده را نفهمید اقتصاد را نمی‌فهمد. ممکن است بگوییم برای عده‌ای مجانی و هزینه از محل بودجه دولت پرداخت می‌شود. این هم دو ایراد دارد بودجه دولت هم مجانی نیست و هزینه فرصت دارد. مثلاً باید پول از آموزش، بهداشت، دانشگاه، میراث فرهنگی، توسعه مناطق محروم و یا جای دیگری بر داشته شود یا کم گذاشته شود تا هزینه مصرف عده‌ای از آن محل تامین گردد. در این حالت ضعف بخشی که این منابع از آن دریغ شده و آسیب آن بخش‌ها هزینه آن برق یا خدمات مجانی است. هزینه این ناکار آیی جان کودکانی است که به دلیل نبود سیستم گرمایش مناسب مدرسه در آتش سوختند یا سقف برسرشان خراب شد یا کلاس در کپر برگزار می‌شود و دانش آموزان برزمین نمور می‌نشینند. این‌ها هزینه‌های تخصیص‌های نا مناسب بودجه است.

 

دیگر این که هیچ چیز جای مکانیزم قیمت را نمی‌گیرد. قیمت کار آیی یا عدم کار آیی را بارز می‌کند و انگیزه تولید را به صورت علامت در مقابل چشم تولید کننده و انگیزه هوشیاری از کار تولید کنند و صرفه جویی را جلو چشم مصرف کننده قرار می‌دهد. اما بودجه دولتی به تدریج صرف هزینه‌های جانبی و امتیازات تصمیم گیرندگان می‌شود.

 

به این ترتیب برق مجانی نخواهد بود، یادمان هست چند سال پیش مجلسی در یک اقدام پوپولیستی قیمت آب و برق را تثبیت کرد نتیجه این که شرکت‌های مربوط یا از محل‌های دیگری از منابع کشور بهره بردند یا برخی فعالیت‌ها را درز گرفتند. چند سال بعد در گوشه‌ای سر و صدای عده‌ای بی سر وصدا به دلیل بحران آب آشامیدنی بلند شد، آن هم در سال وفور بارندگی، یا در برخی مناطق قطعی برق مکرر گردید و به دلیل سال‌ها عدم سرمایه گذاری کافی در زیر بنا‌های مربوط. عاقبت هزینه مجانی را عده‌ای خواهند پرداخت، مثل کمانچه زدن آن فردی که شب نوازندگی می‌کرد صدایش فردا بلند می‌شد.

 

این نوع سیاست هم از مصادیق سرنا زدن از سر گشاد است. رسم منطقی این که برای مردم شغل و در آمد و توان خرید فراهم شود آنگاه نیاز به دریافت اعانه از مال خودشان نخواهند داشت، هر چه مصرف می‌کنند با عزت نفس قیمتش را خواهند پرداخت و این قیمت منابع لازم برای تداوم و تقویت عرضه همان خدمت یا کالا و پابرجایی فعالیت‌های وابسته را فراهم می‌کند. در این حالت راه و رسم مناسب رسیدگی به گروه اقلیت فروماندگان هم کمکِ در آمدی خواهد بود نه مجانی کردن نهایتاً پر ضایعه و پر هزینه.

منبع خبر: سایت خبری شعار سال