کمبود نقدینگی، چالش اصلی حوزه تعمیرات نیروگاهی کشور

به گزارش برق نیوز، یکی از جدی‌ترین دغدغه‌های فعالان صنعت برق در شرایط کنونی، زمینه سازی برای تامین برق پایدار است. کمبود برق در سال‌های اخیر نشان داد، صنعت برق روی لبه تیغ خاموشی‌های گسترده است. از این رو با توجه به افت سرمایه‌گذاری‌ها و همچنین هزینه بالا و زمان قابل‌توجهی که برای احداث و راه اندازی یک نیروگاه لازم است، تمرکز بر تقویت زیرساخت‌های موجود، انجام تعمیرات اساسی و دوره‌ای و افزایش راندمان نیروگاه‌های فعال کنونی، اصلی‌ترین و مهم‌ترین راهکار پیش رو برای مواجهه با خاموشی‌های احتمالی سال‌های آینده است.

در همین راستا مدیرعامل شرکت تعمیرات نیروگاهی ایران می‌گوید: طبق اعلام مسوولان وزارت نیرو، امسال نیروگاه‌ها با آمادگی بالای ۹۸‌درصد موفق به عبور از پیک تابستان شدند که این شاخص برای حوزه نیروگاهی بسیار چشمگیر و قابل‌توجه بوده و اگر اقدامات تعمیراتی نیروگاه‌ها، با کیفیت و به موقع انجام نمی‌شد، قطعا عبور بدون خاموشی از پیک برق امسال ناممکن بود. علی فرهور معتقد است: کاهش هزینه‌های تعمیرات نیروگاه‌ها با توجه به نوسانات نرخ ارز و تحریم‌ها که عملا تامین برخی مواد اولیه را به یک پروسه هزینه‌بر تبدیل کرده، فقط از مسیر برنامه‌ریزی دقیق امکان‌پذیر است.

از همین رو در حوزه تعمیرات نیروگاهی به برنامه retrofit (نوسازی، بازسازی و مقاوم سازی) نیاز داریم و این برنامه برای نیروگاه‌هایی است که قدمتی بالای ۳۰ سال داشته و با استهلاک بالاتری (نسبت به نیروگاه‌های جوان‌تر) مواجه هستند. در واقع استفاده از این برنامه، هزینه‌های آتی نیروگاه‌ها را به شدت کاهش خواهد داد. این کارشناس صنعت برق به چالش‌های شرکت تعمیرات نیروگاهی ایران اشاره می‌کند و می‌گوید: مانند سایر مجموعه‌های فعال در این حوزه، این شرکت نیز با مساله کمبود نقدینگی مواجه است. در حقیقت هنگامی که دوره وصول مطالبات از دوره انجام کار طولانی‌تر می‌شود، شرکت با کاهش سرمایه در گردش مواجه شده و حتی تامین هزینه‌های جاری مانند حقوق و دستمزد، هزینه تعمیر تجهیزات و تامین مواد اولیه نیز با مشکل روبه‌رو می‌شود. از همین رو برای واکاوی چالش‌های حوزه تعمیرات نیروگاه‌ها، مشروح گفتگو با علی فرهور مدیرعامل شرکت تعمیرات نیروگاهی ایران را در ادامه می‌خوانید.

عملکرد دولت سیزدهم را در گذر از پیک چطور ارزیابی می‌کنید و از دیدگاه شما این مومضوع تا چه حد ناشی از انجام به موقع تعمیرات دوره‌ای و اساسی نیروگاه‌ها بوده است؟

قطعا انجام به موقع تعمیرات، در این حوزه موثر بوده است. خوشبختانه به‌رغم مشکلات ناشی از کمبود نقدینگی، امسال تعمیرات نیروگاه‌ها به موقع انجام شد. اگر این اتفاق رخ نمی‌داد، قطعا نیروگاه‌ها نمی‌توانستند با این ظرفیت در مدار قرار گرفته و پاسخگوی نیاز برق کشور در تابستان سال‌جاری باشند. البته نباید این نکته را از نظر دور داشت که با وجود محدودیت زمانی نیروگاه‌ها برای انجام تعمیرات، برنامه‌ریزی‌های مربوط به این حوزه باید به شکل دقیق‌تری انجام شود. چرا که فاصله زمانی بین ابتدای پاییز تا قبل از ۱۵ اردیبهشت سال بعد، به مدت ۷ تا ۵/ ۷ ماه فرصت حیاتی و کلیدی نیروگاه‌ها برای انجام تعمیرات است.

ضمن اینکه استمرار بهره‌برداری نیروگاه‌ها در طول زمستان ادامه دارد که البته این موضوع با توجه به چالش‌های متعدد تامین سوخت و افزایش مصرف گاز در طول ماه‌های سرد، با مشکلاتی مواجه شده و برنامه‌ریزی برای انجام تعمیرات به‌ویژه در نیروگاه‌های بخار را سخت می‌کند. به همین دلیل به جرات می‌توان گفت اگر زمینه برای مصرف بهینه گاز در زمستان فراهم می‌شد، قطعا نیروگاه‌ها می‌توانستند برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای اورهال و تعمیرات دوره‌ای انجام دهند.

مشکل دیگری که پیش روی تعمیرات نیروگاهی است قدمت بالای بخشی از نیروگاه‌های فعال کشور است. چرا که معمولا سرعت استهلاک نیروگاه‌ها پس از یک دوره زمانی ۳۰ ساله، به شدت افزایش پیدا می‌کند، به طوری که حتی قطعات با شتاب بیشتری آسیب دیده و از رده خارج می‌شوند و به همین دلیل ناگزیر می‌شویم به سرعت این قطعات را بازسازی کرده یا مجدد خریداری کنیم. نکته اینجاست که در یک نیروگاه تجهیزاتی که بیش ازعمر طراح، استفاده شده‌اند (مانند لوله‌های بویلر)، تعویض آن‌ها به صورت کلی انجام می‌شود. یعنی به جای اینکه یک نیروی کار دائما به خاطر چک کردن یا تعویض مقطعی این دست از تجهیزات در نظر گرفته شود، یک دوره زمانی مشخص بر اساس عمر مفید تجهیز، برای تعویض همه یا بخشی از آن‌ها مشخص می‌شود.

فراموش نکنیم که فقدان بازسازی یا تعویض برخی از تجهیزات کلیدی نیروگاه‌ها در طول زمان، راندمان آن‌ها را به شدت کاهش داده، به طوری که در مورد تجهیزی مانند پره‌های توربین بخار، در صورت عدم‌تعویض یا بازسازی ناگزیر می‌شوند برای تولید نامی، بخار بیشتری را وارد توربین کنند و همین امر در یک فرآیند کلی به فرسایش شدید بویلر‌ها منجر می‌شود. به طور خلاصه باید گفت عمده نیروگاه‌های فعال کشور به دلیل مشکلاتی همچون، شرایط حاکم بر صنعت برق، عدم‌دسترسی به هنگام به منابع مالی مکفی و از طرفی دشواری‌های تامین تجهیزات باکیفیت، با سرعت بیشتری دچار استهلاک و فرسودگی می‌شوند. به همین دلیل در صورت عدم‌چاره اندیشی برای این شرایط، قطعا انجام بهینه تعمیرات دشوار و حتی گاهی ناممکن شده و منابع در دسترس نیروگاه‌ها از همین طریق بلعیده خواهد شد.

با توجه به دوره زمانی هفت ماهه‌ای که از ابتدای مهر تا اوایل اردیبهشت ماه برای تعمیرات نیروگاهی در نظر گرفته می‌شود، آیا طی یکی دو سال اخیر تولیدکنندگان برق توانسته‌اند در حوزه تعمیرات و اورهال نیروگاه‌های‌شان مسیر موفقی را پشت سر بگذارند؟

برآیند عملکرد صنعت برق در گذر از پیک مصرف امسال نشان می‌دهد که عمده همکاران ما در نیروگاه‌ها به‌رغم همه مشکلات موجود، در انجام به موقع و مناسب تعمیرات و اورهال درست عمل کرده‌اند. البته نباید از این مساله چشم پوشید که تامین‌کنندگان داخلی تجهیزات نیروگاهی در برخی از برهه‌های زمانی به دلیل تحریم‌ها و موانع پیش روی تامین مواد اولیه، نتوانستند به موقع به تعهدات خود عمل کنند. ضمن اینکه تامین آلیاژ‌های خاص که عمدتا در توربین یا کمپرسور‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، معمولا با تاخیر انجام می‌شود. هر چند با وجود همه این مشکلات نیروگاه‌ها و شرکت‌های تعمیراتی بزرگ همچنان در حال فعالیت بوده و تلاش می‌کنند وظایف خود را به درستی انجام دهند.

به هر حال اگر این اقدامات تعمیراتی با کیفیت و به موقع انجام نمی‌شد، قطعا عبور بدون خاموشی از پیک برق ناممکن بود. طبق اعلام مسوولان وزارت نیرو امسال نیروگاه‌ها با آمادگی بالای ۹۸‌درصد موفق به عبور از پیک شدند و این شاخص برای حوزه نیروگاهی بسیار چشمگیر و قابل‌توجه است.

برنامه‌ای که برای بهبود شرایط باید در نظر گرفت این است که کیفیت تعمیرات را افزایش داده و آموزش‌های لازم را به کارکنان مرتبط با این حوزه ارائه دهیم. چرا که افزایش دانش کارکنان این بخش می‌تواند میزان اثربخشی اقدامات انجام شده را به شدت ارتقا دهد. مساله مهم دیگر این است که تامین‌کنندگان داخلی با مسوولیت بیشتری تعهدات خود را نسبت به نیروگاه‌ها انجام دهند تا از تاخیر‌های زیان‌بار در این حوزه جلوگیری شود.

به نظر می‌رسد اگر بتوانیم در این مسیر از برنامه‌های CPM (جدول زمان‌بندی اجرای پروژه) بهره بگیریم، زمینه برای انجام اقدامات منظم‌تر در حوزه تعمیرات نیروگاهی فراهم می‌شود. مجموعه این عوامل قطعا به یک نیروگاه کمک می‌کند که علاوه بر انجام موثر تعمیرات اساسی و دوره‌ای، راندمان را ارتقا داده تا از این طریق عملکرد بهتری در شبکه داشته باشد.

تعمیرات نیروگاهی اقدامی حیاتی با هزینه‌های بسیار بالاست. از دیدگاه شما چطور می‌توان زمینه را برای کاهش بخشی از این هزینه‌ها فراهم کرد، به‌ویژه آنکه صنعت برق سال‌هاست با کمبود منابع مالی مواجه بوده و این صرفه‌جویی در هزینه‌ها می‌تواند به بهبود عملکرد نیز کمک شایانی کند؟

واقعیت این است که کاهش هزینه‌های تعمیرات نیروگاه‌ها با توجه به نوسانات نرخ ارز و تحریم‌ها که عملا تامین تجهیزات را به یک پروسه هزینه‌بر تبدیل کرده، فقط از مسیر برنامه‌ریزی دقیق‌تر امکان‌پذیر است. ما در این حوزه به retrofit (نوسازی، بازسازی و مقاوم سازی) نیاز داریم. به طور خلاصه باید گفت این برنامه برای نیروگاه‌هایی است که قدمتی بالای ۳۰ سال داشته و با استهلاک بالاتری نسبت به نیروگاه‌های جوان مواجه هستند. در واقع استفاده از این برنامه هزینه‌های آتی نیروگاه‌ها را به شدت کاهش داده و این امر نیز فقط شامل هزینه‌های تعمیراتی نیست.

در حقیقت وقتی یک نیروگاه به شرایطی برسد که واحدی از آن دچار توقف‌های اضطراری شود، اساسا باید منتظر مشکلات عدیده‌ای در تولید برق باشد. چرا که توقف‌های ناخواسته علاوه بر اینکه می‌تواند به شبکه شوک‌های مگاواری وارد کند، ممکن است پایداری تولید در آن نیروگاه‌ها را نیز به مخاطره بیندازد. از این رو پیاده‌سازی برنامه «نوسازی، بازسازی و مقام‌سازی» در نیروگاه‌های با عمر بالای ۳۰ سال، برای جلوگیری از چنین رخدادی در نیروگاه‌ها موثر خواهد بود. ضمن اینکه بی‌توجهی به این برنامه قطعا ما را در طول سال‌های آینده از دانش نیروگاهی هم عقب نگه خواهد داشت.

در واقع باید به شکل مستمر تکنولوژی‌های جدیدتر را در ساختار نیروگاه به کار گرفته و از طرفی آموزش ببینیم که چگونه می‌توان آلیاژها، سیستم‌های الکترونیکی و طراحی‌های جدید را در زمینه تجهیزات کلیدی مانند توربین، سیستم‌های خنک کن در نیروگاه‌ها پیاده‌سازی کنیم تا از این طریق، ورود تکنولوژی‌های جدید به حوزه نیروگاهی را افزایش دهیم. به عنوان مثال بر اساس قانون «مُور» باید سرعت پردازشگر‌های سیستم‌های الکترونیکی هر دو سال یک بار دو برابر شده، اما قیمت آن‌ها نصف شود. این موضوع در مورد کامپیوتر‌ها و تلفن‌های همراه و سرعت تغییرات پردازشگر‌ها در آن‌ها کاملا قابل لمس است. این موضوع در مورد برخی تجهیزات نیروگاهی هم کاملا صدق می‌کند. از همین رو باید به سرعت برای پذیرش و پیاده‌سازی تغییراتی که مطابق با دانش روز دنیا در حوزه نیروگاه‌ها رخ می‌دهد آماده شویم و زمینه را برای پیاده‌سازی این تغییرات در نیروگاه‌های کشور نیز فراهم کنیم.

بخشی از نیروگاه‌های فعال کشور توسط شرکت‌های خارجی ساخته و راه‌اندازی شده‌اند. آیا شرکت‌های ایرانی در حوزه تعمیرات یا بازسازی قطعات این دست از نیروگاه‌ها با مشکل مواجه نمی‌شوند؟

به جرات می‌توان گفت که شرکت‌های فعال در حوزه تعمیرات نیروگاهی، می‌توانند با تسلط کامل اورهال و تعمیرات دوره‌ای نیروگاه‌ها را انجام دهند. بر این اساس باید با قاطعیت بگویم که بخشی از کار تعمیرات نیروگاه‌هایی مانند بندرعباس، سهند، شازند، شهید رجایی که توسط شرکت‌های خارجی راه‌اندازی شده‌اند، در حال حاضر توسط کارشناسان این نیروگاه‌ها انجام می‌شود. به این معنا که به این تکنولوژی چنان تسلط پیدا کرده‌اند که برای انجام بخشی از تعمیرات حتی به شرکت‌های تخصصی در این حوزه هم نیاز ندارند و کار توسط کارکنان خود نیروگاه‌ها انجام می‌شود.

با اتکا به همین توان تخصصی و شرکت‌های فعال تعمیرات نیروگاهی، امروز امکان بازسازی و تعمیرات عمده تجهیزات نیروگاهی در کشور فراهم است. به عنوان مثال در حال حاضر امکان بازسازی کلیه پره‌های متحرک و ثابت واحد‌های Frame۵، Frame‌۹ و v۹۴-۲ فراهم است، در حالی که در گذشته، برخی از کمپانی‌های خارجی اعلام کرده بودند که امکان بازسازی این پره‌ها برای بیشتر از سه بار وجود ندارد، ولی ما در حوزه تعمیرات نیروگاهی از این مانع هم عبور کرده‌ایم.

در حال حاضر موضوع کمبود منابع مالی و چالش‌های نقدینگی یکی از جدی‌ترین مشکلات پیش روی شرکت‌های فعال در حوزه تعمیرات نیروگاهی است. آیا مجموعه شما هم به عنوان یک شرکت دولتی با چالش‌های مشابهی روبه‌روست؟

شرکت تعمیرات نیروگاهی ایران مانند سایر مجموعه‌های فعال در این حوزه با مساله نقدینگی مواجه است. در حقیقت وقتی دوره وصول مطالبات از دوره انجام کار طولانی‌تر می‌شود، شرکت با کاهش سرمایه در گردش مواجه شده و حتی تامین هزینه‌های جاری مانند حقوق و دستمزد، هزینه تعمیر تجهیزات و تامین مواد اولیه و سایر هزینه‌های عمومی مانند بیمه و مالیات دشوار می‌شود. نکته اینجاست که ما در قالب قرارداد‌هایی که با شرکت‌های کارفرما یا همان نیروگاه‌ها امضا می‌کنیم، تعهداتی می‌دهیم که عدم‌انجام به موقع آن‌ها مشمول خسارات و جرائم قابل‌توجهی است. ضمن اینکه تهیه ضمانت‌نامه بانکی و نیز سپرده حُسن انجام کار هم هزینه‌هایی دارد که تامین آن‌ها در شرایط ناترازی گردش مالی بسیار دشوار است. به هر حال ما در جایگاه یک شرکت تعمیراتی نمی‌توانیم در مورد انجام تعهدات خود نسبت به نیروگاه‌ها بدعهدی کرده یا به دلیل عدم‌دریافت مطالبات، از زیر بار این مسوولیت شانه خالی کنیم.

از طرفی نیروگاه‌ها نیز به دلیل شرایط مالی حاکم بر این حوزه و انباشت مطالبات در پرداخت هزینه‌های تعمیراتی دچار مشکلات عدیده‌ای هستند. البته پرداخت‌ها انجام می‌شود، اما همان‌طورکه پیش‌تر هم اشاره کردم زمان تسویه این مطالبات از دوره انجام کار طولانی‌تر بوده که همین امر زیان‌هایی را به شرکت تحمیل می‌کند. در حقیقت این چالش علاوه بر شرکت‌های خصوصی، مجموعه‌های دولتی را نیز متاثر کرده چرا که آن‌ها هم بدون دریافت بودجه دولتی، امورات خود را بر اساس درآمد و هزینه‌های جاری می‌گذرانند که در این شرایط به نظر می‌رسد تنها راه‌حل موجود استفاده از ظرفیت بازار‌های خارجی و ایجاد آمادگی برای صادرات خدمات فنی و مهندسی و ارائه خدمات تعمیراتی برای نیروگاه‌ها در کشور‌های منطقه است.

در خصوص صادرات خدمات فنی و مهندسی و حضور در بازار‌های منطقه‌ای تا امروز چه اقداماتی داشته‌اید؟

خوشبختانه اقداماتی در این خصوص انجام داده‌ایم که از آن جمله می‌توان به انجام تعمیرات روتور‌ها و ژنراتور‌های نیروگاه‌های گازی در کشور‌های همسایه اشاره کرد. در واقع در حوزه اقدامات بازار‌های منطقه‌ای، بخشی از قطعات نیروگاهی را در تیراژ کم ساخته و روی توربین‌های آن‌ها نصب کرده‌ایم. البته در حوزه تعمیرات ژنراتور‌ها نیز چند ژنراتور تعمیر شده است.

منبع: دنیای اقتصاد