وضعیت مصرف و نظام تعرفه‏‏‌گذاری برق در بخش خانگی بررسی شد

به گزارش برق نیوز، یکی از مسائلی که تأثیر مستقیمی بر الگوی مصرف انرژی دارد، نحوه تخصیص یارانه به مصرف کنندگان انرژی است. با توجه به اینکه قیمت انواع حامل‌های انرژی در ایران مشمول یارانه انرژی است، همواره افرادی که مصرف بیشتر داشته باشند از یارانه بیشتری برخوردار می‌شوند. این مساله طرح‌های مدیریت مصرف را با اختلال مواجه کرده و در مورد حامل انرژی برق نیز، به ناترازی اقتصادی صنعت برق دامن می‌زند.

* تعیین تعرفه‌های برق در بخش خانگی

این پژوهش ادامه می‌دهد که تعیین تعرفه‌های برق در بخش خانگی باید به گونه‌ای باشد که ضمن کمک به مدیریت مصرف، باعث فشار اقتصادی بر خانوار‌ها نشده و با شرایط آب و هوایی هر ناحیه همخوانی داشته باشد. در این زمینه تعرفه گذاری برق در ایران به صورت پلکانی بوده و با توجه به جغرافیای کشور و زمان‌های مختلف سال، ٥ نوع تعرفه شامل ٤ منطقه گرمسیری (ماه‌های گرم) و یک منطقه عادی (به علاوه ماه‌های غیر گرم مناطق گرمسیر) تعریف شده است و بسته به میزان مصرف، تعرفه برق مشترکان نیز متفاوت است.

* اصلاح نظام افزایش پلکانی تعرفه برق

در این پژوهش آمده است که اصلاح نظام افزایش پلکانی تعرفه برق در بخش خانگی و حذف یارانه مشترکان پرمصرف، در بند «ی» تبصره «٨» قانون بودجه سال ١٤٠٠، بند «ک» تبصره «١٥» قانون بودجه سال ١٤٠١، بند «ل» تبصره «١٥» قانون بودجه ١٤٠٢ و همچنین ماده (٦) قانون مانع زدایی از توسعه صنعت برق، به وزارت نیرو تکلیف شده است. در این زمینه از پایان سال ١٥٠٠، اصلاحاتی در تعرفه‌های برق انجام شده است.

این پژوهش توضیح می‌دهد که طبق قانون، تعرفه مشترکین کم مصرف خانوار‌های تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی برابر صفر، مشترکین با میزان مصرف کمتر از الگو به صورت یارانه‌ای و مشترکین پرمصرف به صورت غیریارانه‌ای و براساس الگوی افزایش پلکانی تعیین شده است.

* تعداد مشترکان برق خانگی

در این پژوهش بیان می‌شود که تعداد مشترکان برق خانگی در سال ١٤٠١برابر با ٣١.٤ میلیون مشترک و سهم این مشترکان از کل مصرف برق، معادل ٣٢ درصد بوده و در ماه‌های گرم سال (خرداد تا شهریور) این سهم به ٤١ درصد رسیده است. همچنین روند مصرف برق در بخش خانگی نیز در سال‌های اخیر صعودی بوده است. علاوه بر ورود مشترکان جدید بخش خانگی، تغییر الگوی مصرف مشترکان (افزایش سرانه مصرف برق مشترکان خانگی) نیز در افزایش مصرف بخش خانگی اثرگذار بوده است. به طور متوسط در بیست سال اخیر، مصرف برق مشترکان خانگی سالیانه حدود ٥.٧ درصد افزایش یافته و مصرف سرانه هر مشترک نیز سالانه حدود ١.٣ درصد رشد کرده است.

این پژوهش توضیح می‌دهد که شرایط آب و هوایی استان‌ها نیز نقش تعیین کننده‌ای در میزان مصرف برق داشته است. به طوری که بیشترین سرانه مصرف برق بخش خانگی مربوط به استان‌های جنوبی کشور بوده و سه استان جنوبی هرمزگان، بوشهر و خوزستان بیشترین سرانه مصرف برق خانگی را دارند. در واقع این سه استان حدود ٢٨ درصد از مصرف برق بخش خانگی کشور را به خود اختصاص داده اند و سرانه مصرف برق در آن‌ها بیش از سه برابر متوسط کشور است.

* شیب افزایش قیمت برق
در این پژوهش بیان می‌شود که بررسی تعرفه‌های برق خانگی نشان می‌دهد که در سال ١٤٠٠ (قبل از اصلاح تعرفه پلکانی) شیب افزایش قیمت برق نسبت به پلکان‌های مصرف بسیار ملایم بوده است، اما در سال ١٤٠٢ این موضوع به درستی اصلاح شده و شیب افزایش پیدا کرده است، این موضوع سبب شده قیمت برق پلکان‌های پرمصرف افزایش بیشتری نسبت به پلکان‌های کم مصرف داشته باشد. درحالی که تعرفه برق مشترکان کم مصرف با افزایش جدی مواجه نبوده است.

* سرانه مصرف برق در بخش خانگی
این پژوهش توضیح می‌دهد که باتوجه به آمار مصرف برق بخش خانگی، سرانه مصرف برق در بخش خانگی در سال ١٤٠١ نسبت به سال ١٤٠٠ به میزان ٠.٦ درصد کاهش یافته است. در کنار سایر عوامل اثرگذار، به نظر می‌رسد اصلاح تعرفه‌های برق خانگی نیز در کاهش مصرف برق بخش خانگی مؤثر بوده است. از طرفی با توجه به افزایش نرخ برق مشترکان پرمصرف و ثبات تقریبی نرخ برق مشترکان کم مصرف، اجرای طرح تعرفه گذاری پلکانی برق خانگی، بدون تأثیر جدی بر مشترکان کم مصرف، منجر به اصلاح عادلانه تعرفه‌های برق شده است. اجرای این طرح همچنین در کاهش نسبی تعداد مشترکان پرمصرف مؤثر بوده است.

این پژوهش ادامه می‌دهد که در سال ١٤٠١، حدود ٢ درصد از نسبت مشترکان پرمصرف کاسته شده و در این سال حدود ٧٧ درصد مشترکان خانگی برق، مصرفی در محدوده کمتر از الگوی مصرف داشته اند.

گفتنی است عوامل دیگری همچون کاهش دمای هوا و کاهش همه گیری کرونا نیز بر مصرف برق در بخش خانگی مؤثر بوده اند و تغییرات مذکور را صرفاً نمی‌توان ناشی از اصلاح تعرفه‌ها قلمداد کرد.

* آثار مثبت اصلاح تعرفه‌های پلکانی برق در بخش خانگی
در این پژوهش آمده است با توجه به آثار مثبت اصلاح تعرفه‌های پلکانی برق در بخش خانگی، به نظر می‌رسد اعمال این تعرفه‌ها برمبنای احکام قوانین بودجه ١٤٠٠ و ١٤٠١ نقطه شروع مناسبی برای اصلاح تعرفه گذاری برق خانگی بوده است. با تصویب قانون مانع زدایی از توسعه صنعت برق در آبان سال ١٤٠١، تکالیفی مبنی بر اصلاح تعرفه گذاری برق خانگی وضع شد. ازجمله این اصلاحات می‌توان به تعیین الگوی مصرف ماهیانه برق خانگی برمبنای سطح مصرف ٧٥ درصد مشترکان خانگی و همچنین تعیین تعرفه پلکانی مشترکان پرمصرف، معادل ضرایبی از هزینه تأمین برق اشاره کرد.

این پژوهش خاطرنشان می‌کند که با گذشت حدود یک سال از تصویب قانون مانع زدایی از توسعه صنعت برق، همچنان تکالیف این قانون در حوزه اصلاح تعرفه گذاری برق خانگی به طور کامل اجرایی نشده است؛ لذا جهت تحقق بیشتر اهداف نظام افزایش پلکانی تعرفه‌های برق خانگی، پیشنهاد می‌شود در اجرای کامل ماده (٦) قانون مانع زدایی از توسعه صنعت برق تسریع شود.