راهکارهای رفع ناترازی برق در برنامه هفتم توسعه
به گزارش برق نیوز، تامین برق پایدار به عنوان یکی از زیربناهای توسعه اقتصادی کشور، نقش بی بدیلی در افزایش رفاه و آسایش جامعه دارد. اهمیت تامین پایدار انرژی الکتریکی به حدی است که بروز اختلال در این سیستم میتواند خسارات سنگین اقتصادی بر بخشهای مختلف کشور وارد کند. در این میان حوزه تولید برق، از اهمیت شایانی در پایداری شبکه برق و خدمت رسانی دولتها برخوردار است.
در حال حاضر ظرفیت اسمی نیروگاههای کشور بالغ بر ۹۴گیگاوات است که در این میان نیروگاههای حرارتی با ظرفیتی بالغ بر ۷۶هزارو ۷۰۰مگاوات (حدود ۸۲درصد ظرفیت نامی) و اختصاص بیش از ۹۲درصد از انرژی تولید برق کشور، نقش اصلی را در تامین برق کشور دارند.
در سالهای اخیر، ناترازی تولید و مصرف برق خصوصاً در ماههای گرم سال، باعث اعمال خاموشیهای ناگزیر به بخشهای مختلف مصرفکنندگان به ویژه مصارف صنعتی شده است. از سوی دیگر این ناترازی باعث پیچیدهتر شدن شرایط بهره برداری شبکه، فشار بر تجهیزات و استهلاک بیشتر آنها نیز شده است؛ بنابراین یکی از اهداف اساسی برنامههای معطوف به صنعت برق، ازجمله برنامه پنج ساله توسعه اقتصادی کشور، رفع ناترازی تولید و مصرف بوده است. در این خصوص، در قانون برنامه هفتم توسعه، با نگاه به هر دو کفه این ترازو، برای افزایش تولید و کنترل رشد مصرف هدف گذاری شده است. اهداف کمّی برنامه بخش برق به شرح جدول است. نکات شاخص و قابلتوجه در این برنامه به شرح ذیل است:
۱. با توجه به محدودیت سوخت گاز برای نیروگاهها، استفاده حداکثری از ظرفیت فعلی ایستگاههای گاز برای توسعه نیروگاههای حرارتی مبتنی بر سوخت گاز، افزایش راندمان نیروگاههای حرارتی، تنوعبخشی به سوخت نیروگاههای حرارتی و توسعه انرژیهای تجدیدپذیر برای تحقق اهداف برنامه ضروری است.
۲. با وجود رشد ۸درصدی اقتصاد، رشد مصرف انرژی و حداکثر نیاز مصرف در زمان اوج بار باید به ۸۵هزارو ۵۰۰مگاوات محدود شود؛ بنابراین باید برنامههای مدیریت مصرف انرژی و مدیریت بار بهصورت عملیاتی و ملموس اجرایی شود. لازم به ذکر است که در سال اول برنامه (سال ۱۴۰۳)، میزان اوج نیاز مصرف به حدود ۸۰هزار مگاوات رسید.
۳. تولید نیروگاههای برقابی ۱۰هزار مگاوات و بدون تغییر درنظر گرفته شده که با توجه به عدمقطعیت این ظرفیت در سالهایی که بارندگی کمتر است، این کمبود باید از طریق سایر نیروگاهها تامین شود.
محدودیت سوخت گاز تحویلی به نیروگاهها از سالجاری که سال اول برنامه است آغاز شد، بهطوری که گاز تحویلی به نیروگاهها نسبت به سال قبل کاهش قابلتوجهی داشت که به اعمال محدودیت در تامین برق مشترکان در زمستان منجر شد. این اتفاق لزوم تسریع در اجرای برنامههای افزایش بهرهوری در نیروگاهها را دوچندان کرد. این برنامهها شامل موارد ذیل است:
۱. تکمیل بخش بخار نیروگاههای سیکلترکیبی؛
۲. جایگزینی نیروگاههای گازی کمبازده و فرسوده؛
۳. نوسازی و بهسازی نیروگاههای بخاری؛
۴. ارتقای ناوگان واحدهای گازی.
با اجرای برنامههای فوق علاوه بر افزایش راندمان نیروگاههای حرارتی و رسیدن به هدف ۴۴درصد، بالغ بر ۱۸میلیارد مترمکعب صرفهجویی سالانه و ۱۲هزار مگاوات افزایش ظرفیت در نیروگاههای حرارتی محقق خواهد شد. لازم به ذکر است مطالعات فنی و اقتصادی برنامههای فوق در شرکت تولید برق حرارتی انجام شده و مقدمات اجرا فراهم شده و درصورت تامین مالی بهموقع، تحقق همه این برنامهها در طول سالهای برنامه هفتم عملی است.
در راستای بند «۱»، علاوه بر اجرای کامل برنامههای افزایش بهرهوری، تنوعبخشی به سبد سوخت نیروگاههای حرارتی با احداث نیروگاه زغالسنگسوز طبس و نیروگاه بخاری سیریک محقق خواهد شد. توسعه نیروگاههای تجدیدپذیر خورشیدی و بادی یکی از مهمترین و سریعترین راهکارهای رفع ناترازی برق و انرژی برای سال ۱۴۰۴ و سالهای برنامه هفتم توسعه است که نیاز به توجه ویژهای از طرف همه ارکان اجرایی کشور و مشارکت عمومی دارد. در این راستا برنامههای گستردهای در وزارت نیرو و ساتبا درحال اجراست و هدف احداث۳۰هزارمگاوات (شامل ۲۵هزارمگاوات نیروگاه خورشیدی و ۵هزارمگاوات نیروگاه بادی) در طول برنامه هفتم دنبال میشود که درصورت تحقق این هدف علاوه بر رفع ناترازی برق و تحقق اهداف برنامه، بخش عمدهای از ناترازی گاز و گازوئیل هم جبران خواهد شد.
توسعه شبکه همپا با توسعه تولید، از ملزومات اساسی تامین توان مطمئن و پایدار برای مصرفکنندگان و نیز جلوگیری از حبس تولید در یک منطقه و افزایش قابلیت توزیع مناسب توان تولیدی در شبکه است. افزایش ضریب نفوذ نیروگاههای پراکنده تجدیدپذیر که عدمقطعیت بالایی دارند بر اهمیت توسعه شبکه و پایداری آن میافزاید.
مدیریت مصرف انرژی
حداکثر نیاز مصرف برق شبکه (پیک تقاضا) طی ۱۰ سال گذشته، به طور متوسط سالانه ۴.۵ درصد رشد داشته است که در صورت تداوم این رفتار، پیشبینی میشود پیک تقاضا از ۷۳ هزارو ۴۶۳ مگاوات در سال ۱۴۰۲ به حدود ۹۲ هزار مگاوات در سال ۱۴۰۷ افزایش یابد، اما در برنامه هفتم توسعه، سقف این عدد، ۸۵ هزارو ۵۰۸ مگاوات در نظر گرفته شده است که معادل رشد متوسط سالانه سه درصد است. در سالجاری، نیاز مصرف برق کشور به بیش از ۷۹ هزار مگاوات رسیده است که رشد بیش از ۸ درصدی را نشان میدهد. مستقل از دلایل این رشد بی سابقه، چنانچه رشد بار در سال آینده نیز با همین نرخ افزایش یابد، نیاز مصرف برق کشور در سال ۱۴۰۴ به مقدار هدف گذاریشده در سال آخر برنامه هفتم خواهد رسید. بدیهی است دستیابی به این نرخ رشد، مستلزم برنامهریزی گسترده در بهره وری و مدیریت مصرف برق خواهد بود. از مهمترین احکام برنامه هفتم در راستای مدیریت مصرف برق به موارد زیر میتوان اشاره کرد:
۱. اجرای طرحهای توسعه احداث نیروگاههای خورشیدی و بادی، نیروگاههای خودتامین در صنایع کوچک و متوسط، کشاورزی، تجاری، عمومی، اداری و خانگی و برقیسازی خودروها با اولویت ناوگان عمومی و موتورسیکلتها و تامین سرمایش و گرمایش ساختما نها در استانهای ساحلی جنوب کشور با استفاده از پمپهای حرارتی زمین گرمایی در قالب ماده «۱۲» قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور؛
۲. تاسیس سازمان بهینه سازی و مدیریت راهبردی انرژی زیر نظر رئیس جمهور منوط به موافقت وی به منظور ایجاد هماهنگی فرابخشی و مدیریت کلان و متمرکز در حوزه بهینه سازی مصرف انرژی، مدیریت بهینه ناترازی انرژی و پیگیری اجرای طرحهای بهینه سازی انرژی و تعیین میزان و نحوه تخصیص یارانههای انرژی؛
۳. ایجاد حساب بهینه سازی مصرف انرژی نزد خزانه داری کل کشور به منظور تسهیل در شکل گیری «بازار بهینهسازی انرژی»، تضمین تسویه «گواهیهای صرفه جویی انرژی» و کاهش نکول پذیری آنها؛
۴. مردمی سازی بهینه سازی مصرف انرژی و توسعه بازار بهینه سازی از طریق صدور گواهی حامل انرژی صرفهجوییشده زمان اوج و غیراوج مصرف (برق و گاز طبیعی).
۵. انعقاد قرارداد با سرمایهگذاران دولتی و غیردولتی در طرحهای بهینه سازی مصرف انرژی با صدور گواهی و بازپرداخت اصل وفرع سرمایه از طریق «حساب بهینه سازی مصرف انرژی؛
۶. شرکت ملی نفت ایران مجاز است براساس مصوبات شورای اقتصاد در هر یک از طرحهای صرفه جویی انرژی موضوع ماده «۱۲» قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور، نسبت به ارائه حواله یا سپرده نفت خام قابل تبدیل به گواهی معادل حامل صرفه جوییشده از سهم دولت به سرمایهگذاران اقدام و تحویل نفت یا ارزش معادل روز تحویل را تضمین کند؛
۷. اصلاح آیین نامه ایجاد بازار بهینه سازی انرژی و محیط زیست توسط سازمان مذکور با همکاری سازمان برنامه وبودجه و وزارتخانههای نفت، نیرو، صمت، راه و شهرسازی و بانک مرکزی؛
۸. اخذ جریمههای موضوع ماده ۲۶ قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی براساس قیمت صادراتی
فرصتها، چالشها و الزامات اجرای برنامههای رفع ناترازی برق
همانگونه که ملاحظه میشود، بخش عمده تکالیف و اهداف تعیین شده در برنامه هفتم توسعه، اهدافی بلندپروازانه نسبت به شرایط کنونی صنعت برق تلقی میشوند، اما با فرض تامین منابع مالی کافی و اصلاح سازوکارهای صنعت برق کشور، میتوان افقهای تازهای را برای این صنعت متصور بود، بنابراین در ادامه، به بررسی فرصتها، چالشها و الزامات اجرای برنامه در راستای رفع ناترازی انرژی میپردازیم.
۱. توسعه سهم انرژی تجدیدپذیر در شبکه برق کشور علاوه بر رفع ناترازی، شروعی بر مرحله گذار انرژی در صنعت برق ایران و توسعه فناوریهای نوین انرژی از جمله شبکه هوشمند برق خواهد بود که افق جدیدی را در توسعه دانش و فناوری و اشتغالزایی برای کشور ایجاد خواهد کرد.
۲. توسعه برنامههای مدیریت مصرف انرژی، با بهکارگیری فناوریهای نوین در سمت مصرف انرژی، از جمله اینترنت اشیا، خانه هوشمند، کارخانه هوشمند، شهر هوشمند و همچنین برنامه گسترده جایگزینی تجهیزات برقی پربازده مانند موتورهای الکتریکی Bldc و چراغهای روشنایی معابر LED، با تجهیزات برقی موجود، فضای کسبوکار جدیدی را در راستای رشد پایدار فراهم میکند.
۳. افزایش بهرهوری نیروگاههای حرارتی با برنامهای که در بخش قبل به آن اشاره شد، علاوه بر صرفهجویی سالانه بالغ بر ۱۸ میلیارد مترمکعب گاز، بیش از ۱۲هزار مگاوات به ظرفیت نیروگاهی کشور اضافه خواهد کرد و بخش عمدهای از ناوگان فرسوده نیروگاهی کشور نوسازی و بهینهسازی خواهد شد.
۴. با توجه به تکلیف شورای عالی انرژی کشور به وزارت نیرو مبنی بر احداث پنج هزار مگاوات نیروگاه زغالسنگ سوز تا افق ۱۴۲۰ مطابق «سند تراز تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور تا افق ۱۴۲۰»، شرکت تولید نیروی برق حرارتی مطالعاتی را برای بررسی پتانسیل معادن موجود و مکانیابی نیروگاههای زغال سوز انجام داد. نیروگاه زغال سوز طبس با ظرفیت ۶۵۰ مگاوات یکی از گزینههای قابل اتکا در این زمینه است. با تکمیل این نیروگاه علاوه بر صرفهجویی سالانه بیش از یکمیلیارد مترمکعب گاز، صنعت نیروگاهی کشور صاحب فناوری این نوع نیروگاه خواهد شد.
بررسی عملکرد وزارت نیرو در اجرای برنامههای توسعه چهارم، پنجم و ششم نشان میدهد که عدمتوجه به مشکلات اقتصادی و ناترازی مالی صنعت برق و سایر موانع قانونی و اجرایی، میتواند باعث عدمتحقق کامل این برنامهها شود؛ بنابراین لازم است برای تحقق برنامه هفتم توسعه و رفع ناترازی انرژی، موانع این برنامه شناسایی و با کمک همه ارکان کشور رفع شود. در سالهای اخیر اقدامات بسیار ارزشمندی برای رفع موانع توسعه برق با ابلاغ «قانون مانعزدایی از توسعه صنعت برق» برداشته شده، که اجرای کامل و صحیح این قانون و همچنین اجرای «قانون اصلاح الگوی مصرف»، شرایط اجرای برنامه توسعه هفتم را فراهم خواهد کرد.
راهاندازی و توسعه تابلوی برق سبز، تابلوی برق آزاد و گواهی صرفهجویی انرژی در بورس انرژی، اصلاح مقررات و دستورالعملهایی که با توجه به تغییر شرایط اقتصادی کشور نیاز به بازنگری دارد و مهمتر از همه اصلاح فرآیندهای توسعه کسبوکار و سرمایهگذاری بخش خصوصی در طرحهای توسعهای و افزایش بهرهوری صنعت برق، جزو الزامات اجرای برنامه توسعه هفتم و رفع ناترازی برق و انرژی کشور است که بخشی از آنها در حال حاضر محقق شده و بخشی دیگر در دست اقدام است.
با وجود همه تنگناهای موجود و تحریمهای ظالمانه، خوشبختانه بخش عمدهای از زیرساختهای دانشی، سختافزاری و نرمافزاری موردنیاز برای اجرایی شدن برنامههای فوق، در سالهای گذشته در صنعت و دانشگاه ایجاد شده است.
صنعت برق دوران بسیار مهم و سرنوشتسازی را سپری میکند و نیازمند مشارکت همه صاحبان علم و تجربه در قالب اتاقهای فکر برای تصمیمسازی، حمایت همه ارکان کشور، مدیریت قوی و کارآمد برای اجرا و بهرهگیری از همه ظرفیتهای موجود و مشارکت مردمی، برای عبور موفق از این شرایط گذار انرژی از روشهای سنتی به روشهای پایدار و مدرن است.
هادی مدقق، مدیرکل دفتر برنامهریزی کلان شرکت مادرتخصصی برق حرارتی
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «برق نیوز» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.