درخواست از وزیر نیرو در جلوگیری از اقدامات ویرانگر ساتبا / بررسی هفت اقدام غلط ساتبا

سرویس صنعت برق نیوز، در ماه‌های اخیر سروشکل ساتبا (سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره وری ایران) از یک نهاد حاکمیتی و تسهیل گذاری به شرکتی پیمانکار و دلال تغییر کرده است. اگر شما در این مدت به ساتبا مراجعه کرده باشید و تمایل به سرمایه گذاری کرده باشید حتما متوجه قیمت دهی رسمی و غیرسمی ساتبایی‌ها شده ایدو آنها بدون هیچ ملاحظه‌ای خود را در قامت یک پیمانکار تلقی کرده و بعنوان رقیب بخش خصوصی در پی فروش تجهیزاتی هستند که از فروش نفت ملی به چین به دست آورده‌اند.

متاسفانه وزارت نیرو و ساتبا برای جبران سال‌ها عقب ماندگی و کم کاری‌های خود دست به حرکتی غیراصولی و ویرانگر زده و بجای تسهیل شرایط سرمایه گذاری بخش خصوصی در احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر، خود راسا اقدام به واردات تجهیزات نیروگاه خورشیدی کرده و در پی احداث این نیروگاه‌های خورشیدی است.

مدیریت و بودجه شرکت‌های توزیع نیروی برق با توانیر است، اما در اساسنامه، آنها شرکت خصوصی هستند و ساتبا از این باگ قانونی استفاده نموده و با اینکه در قانون احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر توسط دولت ممنوع اعلام شده است توسط شرکت‌های توزیع نیروی برق اقدام به احداث نیروگاه‌های سه مگاواتی کرده است. این درحالی است که هیچ جا به شرکت‌های توزیع نیروی برق وظیفه‌ای برای تولید برق محول نشده و این شرکت‌ها حتی در وظایف ذاتی خود در توسعه و بهره برداری شبکه برق مانده‌اند.

این روز‌ها وقتی به ساتبا مراجعه می‌شود عده‌ای از کارکنان را می‌بینید که در حال معامله برای نیروگاه‌های ۳ مگاواتی در شرکت‌های توزیع هستند. بساط معرفی شرکت‌های آشنا و قیمت دهی‌ها داغ شده و آنها که بعد از ۳۰ سال از تاسیس ساتبا (سانای قدیم) آمار ناامید کننده و تحقیرآمیزی برجای گذاشته‌اند حالا تلاش دارند تا از این نمد برای خود کلاهی بدوزند.

همانطور که مجید نامجو وزیر اسبق نیروی ایران با زیر بار رفتن سیاست‌های نادرست برقی در هدفمندی سازی یارانه‌ها و طرح تثبیت قیمت‌ها به این صنعت خیانت کرد و تا امروز آثار آن خیانت و سنگ بنای اشتباه گربیان صنعت برق را رها نکرده است عباس علی آبادی نیز با ورود به پیمانکاری برق تجدیدپذیر و ایجاد بازار دلالی دولتی سنگ بنای اشتباه دیگری را در حال پایه ریزی است.

ساتبایی‌ها نه درکی از پیمانکاری دارند و نه حتی با ریسک‌ها و مشکلات ناشی از این حوزه درگیرند. آنها به رئیس جمهوری ایران اعلام کرده‌اند که هر مگاوات را با حدودا ۲۶۵ هزار دلار احداث می‌کنند در حالیکه حتی در مناقصات بزرگ مقیاس بالای ۱۰۰ مگاوات نیروگاه‌های خورشیدی مربوط به بخش خصوصی کسی نتوانسته است قیمتی کمتر از ۳۴۰ هزار دلار به ازای هر مگاوات ارائه دهد. وزارت نیرو که از رانت واردات و ترخیص گمرکی سریع و ... استفاده می‌کند خود را بعنوان رقیب بخش خصوصی در قیمت دهی معرفی کرده و بازار واقعی این بخش را به شدت ناپایدار کرده است.

هفت اشتباه و سیاست گذاری مهلک وزارت نیرو

اولا خود بعنوان وارد کننده و توزیع کننده تجهیزات وارد شده که تامین کننده‌های اصلی را زمین گیر نماید. آنها که تهاتر نفت ملی با تجهیزات چینی را در سال گذشته شروع کرده بودند بجای فراهم کردن این فرصت برای همه و یا به مزایده گذاشتن تجهیزات وارداتی، خود اقدام به قیمت گذاری و دلالی این تجهیزات به شیوه‌ای عجیب نموده‌اند. ساتبا اجازه ندارد قیمت گذاری نماید و در بهترین شرایط باید فرصت حضور عمومی را بصورت مزایده‌ای فراهم نماید نه اینکه این تجهیزات را به دوست و رفیق و سفارش شده‌ها با قیمت‌های سفارشی بفروشد که احتمالا منافع افراد خاصی را دنبال می‌کند تا منافع صنعت برق را. این یکی از مهمترین مصداق‌های بروز فساد دولتی است و پیشنهاد می‌شود سازمان‌های بازرسی و نظارتی ورود کنند.

ثانیا ساتبا خود وارد حوزه طراحی و نصب نیروگاه‌های خورشیدی شده و آنهایی که حتی تاکنون یک وات نیروگاه خورشیدی اجرا نکرده‌اند حالا متولی احداث ۳ هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی شده‌اند. امکان سنجی‌های غیرحرفه‌ای، طراحی‌های اشتباه و نصب‌های عجله‌ای غیراستاندارد موجب شده میلیون‌ها دلار سرمایه عمومی، محلی برای سعی و خطای آقایان و خانم‌ها گردد. حتی حاضر نیستند از مشاوره‌های حرفه‌ای بهره بگیرند و بساط تایید صورت وضعیت‌های سفارشی در زیرمجموعه‌های خصولتی شان بیش از پیش داغ شده است.

ثالثا وزارت نیرو و ساتبا در نظر دارد این نیروگاه‌ها را وارد تابلو سبز بورس انرژی کرده و با این اقدام مبانی اصلی بازار واقعی را کاملا بهم خواهد ریخت. آنها با عرضه این نیروگاه‌ها تاسال‌ها بعنوان عرضه کننده اصلی برق تجدیدپذیر در بورس انرژی می‌توانند قیمت برق در تابلو سبز را بصورت تصنعی پایین نگه داشته و با سرکوب قیمت‌ها همان بلایی را بر سر صنعت تجدیدپذیر بیاورند که برق حرارتی با نیروگاه‌های دولتی بر صنعت نیروگاه حرارتی اورد. تا حالا از خود نپرسیده‌اید چرا در یکدهه گذشته حتی یک سرمایه گذار واقعا خصوصی حاضر به سرمایه گذاری در تولید برق نشده است؟ چطور سرمایه گذاران حاضرند در صنایع نفت و گاز، راه، درمان و بیمارستان، غذا، پوشاک، خودرو، مخابرات، کشاورزی و... سرمایه گذاری کنند ولی کسی حاضر نیست به صنعت ورشکسته برق وارد شود؟

رابعا ساتبا با اعلام عمومی پرداخت تسهیلات جهت احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر عملا نه تنها موجب تسریع نشد که خیلی از پروژه‌ها را متوقف کرد. تسهیلات بانکی و وام‌های مربوط به نیروگاه‌های خورشیدی در مقایسه با حجم سرمایه گذاری‌های لازم ناچیز بوده و اعلان عمومی آنها موجب ایجاد انتظار در بخش خصوصی شده است. تقاضای استفاده از تسهیلات بانکی موجب هجوم بی سابقه جهت اخذ مجوز شده و طوری که موجب ایجاد ترافیک بالا در این حوزه شده است. حداقل ۳۰۰ هزار میلیارد تومان برای سرمایه گذاری در بخش تجدیدپذیر‌ها بودجه نیاز است که دولت در بهترین شرایط کمتر از ۷ هزار میلیارد را تسهیلات ریالی می‌دهد. تازه همین اندک اعتبار جهت تسهیلات نیز با مشکلات مهمی نظیر تامین وثایق بانکی و نحوه بازپرداخت وام‌ها روبه روست و ساتبا هنوز از پیمانکاری و دلالی‌های اخیر فارغ نشده تا به این مهم بپردازد.

خامسا ساتبایی‌ها در اقدامی عجیب اقدام به قیمت گذاری خدمات و تجهیزات نیروگاهی کرده‌اند. در یکسال گذشته بار‌ها در مصاحبه‌ها به ارائه قیمت پرداخته و موجب تشویش در این بازار شده‌اند. یا قیمت پرت پایین اعلام می‌کنند یا قیمت بالای غیر اصولی که هر دو موجب حساسیت در بازار واقعی طراحی و نصب نیروگاه‌های تجدیدپذیر شده و بعنوان یک معیار در قیمت دهی‌ها مورد استناد متقاضیان قرار می‌گیرد. قیمت دهی نیروگاه‌های خورشیدی به ظرفیت نیروگاه، نوع و کیفیت پنل و اینورتر و سازه، شرایط پروژه، نحوه اجرا، مدل طراحی، محل اجرا، زمان نصب، مدل تسویه، شرایط زمین و تسطیح، وضعیت سیستم ارتینگ و صاعقه، امکانات جانبی، سیستم مانیتورینگ و بهره برداری، تغذیه داخلی، شرایط اتصال به شبکه، حفاظتها، شرایط تخصیص ارز، زمان تامین تجهیزات، هزینه‌های حمل و نقل و ... دارد. فهم این مورد برای آقایان سخت است که یک نیروگاه خورشیدی ۱ مگاواتی ممکن است حتی با دلار ۷۱ هزار تومانی دولتی بین ۲۵ تا ۳۵ میلیارد تومان متفاوت باشد.

سادسا ساتبا با پرداختن به موضوع پیمانکاری و احداث نیروگاه‌های خورشیدی موجب کمبود زمین و بروز مشکلاتی برای سرمایه گذاران بخش خصوصی شده است. در خیلی از استان‌ها با این مورد روبه رو می‌شویم که زمین‌های اختصاص داده شده به تجدیدپذیر‌ها توسط ساتبا برای نیروگاه‌های رانتی ۳ مگاواتی گرفته شده است!. از طرفی ظرفیت فیدر‌ها و پست‌های موجود را اکثر به خودشان اختصاص داده‌اند و این فرصت از بخش خصوصی واقعی گرفته شده است. توانیر و وزارت نیرو از طرفی صنایع را مجبور به احداث نیروگاه کرده است، اما حاضر نیست در این خصوص با آنها همکاری نماید. صد‌ها درخواست احداث نیروگاه به دلیل کمبود ظرفیت فیدر‌ها و زمین و ... در صف مانده‌اند، اما ساتبایی‌ها به راحتی برای صد‌ها نیروگاه ۳ مگاواتی خود زمین گرفته، مجوز صادر کرده و شروع کرده‌اند.

سابعا وزارت نیرو با ابلاغ سیاست‌های تکلیفی در بخش صنعتی، کشاورزی، دولتی، ساختمان‌های جدیدالاحداث، ماینر‌ها و... عملا چند صد هزار متقاضی احداث نیروگاه را ایجاد کرده با ساختار فشل، ناقص و سنتی ساتبا امکان پاسخ دهی به این حجم درخواست‌ها وجود ندارد. سازمانی که میلیون‌ها تماس و درخواست دارد حتی سایتش در بیشتر مواقع بالا نیست و ساختار نیروی انسانی آن به هیچ وجه آمادگی پاسخ به این حجم درخواست‌ها را ندارد. از وزیر نیرو می‌خواهیم بصورت اتفاقی با شماره تلفن‌های ساتبا در ساعات اداری تماس بگیرد تا بداند در سازمان زیرمجموعه اش چه می‌گذرد. نمی‌شود مشترکین را مجبور به تامین برق از تجدیدپذیر‌ها کرد، اما وظیفه‌ای در قبال پاسخگویی درست به آنها نداشت.

انصافا ساتبا ایجاد شد تا سرمایه گذاری را تسهیل بخشد یا محلی برای رقابت با بخش خصوصی و ایجاد بروکراسی‌های پیچیده‌تر گردد. امیدواریم وزیر نیرو با اصلاح رویه‌های غلط فعلی به صنعت نوپای تجدیدپذیر در ایران فرصت دهد تا با سازوکار‌های واقعی بازار مسیر درست را طی نماید. دخالت‌های بیجای دولتی‌ها در درازمدت این صنعت را از پای درمی آورد و اثرات ویرانگری برجای خواهد گذاشت.