چشم‎انداز تقاضای برق و ظرفيت عملی نيروگاهی مورد نياز كشور

اين پيش‎بيني حاكي از آن است كه تا پايان برنامه سوم توسعه، متوسط رشد سالانة مصرف برق كل كشور تقريباً بين 4/5 تا 2/6 درصد خواهد بود. بدين ترتيب (براساس سناريوهاي ارائه شده) در سال پاياني برنامه سوم توسعه (سال 1383) حدود 30 تا 32 هزار مگاوات ظرفيت عملي نيروگاهي مورد نياز است. با توجه به وجود 24 هزار مگاوات ظرفيت عملي نيروگاهي در حال حاضر (سال 1378)، براي پاسخگويي به مصرف برق در سالهاي آتي، اين ظرفيت حداقل مي‎بايست 26 درصد افزايش يابد. سرمايه‎گذاري براي تأمين ظرفيت نيروگاهي مورد نياز طي 5 سال آينده موضوعي است كه برنامه‎ريزان انرژي بايد از هم‎اكنون براي آن چاره‎اي بينديشند، و در غير اين صورت در سالهاي آينده مواجه با كمبود توليد برق ( به ويژه در اوج مصرف يعني فصل تابستان) خواهيم بود، مگر اينكه با توجه به سهم بالاي مصرف برق خانگي در كل مصرف برق كشور (35 درصد) از راههاي مختلف رشد مصرف برق خانگي مهار گردد كه اين مورد، نيازمند اجراي سياستهاي قيمتي و غيرقيمتي براي تشويق مصرف‎كنندگان به صرفه‎جويي در مصرف برق (به خصوص در ساعات اوج مصرف) مي‎باشد.

برنامه‎ريزي توسعه ظرفيت هاي توليد برق در كشور، نيازمند آينده‎نگري و پيش‎بيني تقاضاي برق مي‎باشد. با توجه به سرمايه‎بري زياد اين صنعت و همچنين زمان نسبتاً طولاني ايجاد ظرفيت نيروگاهي در كشور، طبعاً برنامه‎ريزي براي توسعه ظرفيتهاي نيروگاهي پيش‎بيني‎هاي ميان‎مدت و بلندمدت را طلب مي‎نمايد. در اين مطالعه كوشيده‎ايم تا ضمن بررسي عوامل مؤثر بر تقاضاي برق، چشم‎انداز ميان مدتي از تقاضاي برق و ظرفيت عملي نيروگاهي مورد نياز كشور طي سالهاي برنامه سوم توسعه را ارائه نماييم.

مصرف برق در بخشهاي خانگي، صنعت و كشاورزي به ترتيب از 473، 504 و 33 ميليون كيلووات ساعت در سال 1346 به 26523، 24372 و 6009 ميليون كيلووات ساعت در سال 1376 افزايش يافته است. يعني مصرف اين سه بخش طي 30 سال مذكور به ترتيب 56، 48 و 182 برابر شده است. در بخش خانگي مصرف سرانه برق از حدود 775 كيلووات ساعت به 2330 كيلووات ساعت در سال طي دورة مذكور افزايش يافته است. بدين ترتيب مصرف سرانه برق در بخش خانگي، طي 30 سال بيش از 3 برابر شده است اين افزايش عمدتاً به دليل سهولت مصرف برق نسبت به ساير حاملهاي انرژي و در نتيجه افزايش استفاده از وسايل برقي، همچنين كاهش قيمت واقعي برق در اين بخش مي‎باشد. گفتني است طي 30 سال گذشته، قميت واقعي برق در بخش خانگي یک شانزدهم شده است.

از سوي ديگر، توليد ناخالص داخلي، طي سالهاي 76ـ1346، از حدود 8/4 هزار ميليارد ريال (به قيمت ثابت سال 1361) به حدود 7/16 هزار ميليارد ريال رسيده است. يعني ظرف 30 سال، تقريباً 5/3 برابر شده است. اين در حالي است كه ارزش افزودة بخش صنعت و كشاورزي (طي همين دوره) به ترتيب حدود 5/9 و 4 برابر شده است. اما به طوري كه در جدول (1) مشاهده مي‎شود شدت برق مصرفي در بخش صنعت و كشاورزي به ترتيب از 88/1 و 034/0 در سال 1346 به 71/9 و 52/1 مگاوات ساعت به ازاي هر يك ميليون ريال ارزش افزوده در سال 1376 افزايش يافته است. به بيان ديگر، اگر در سال 1346، براي توليد يك ميليون ريال ارزش افزوده در بخش صنعت و كشاورزي (به قيمت ثابت سال 1361)، به ترتيب از 88/1 و 034/0 مگاوات ساعت برق استفاده شده است، در سال 1376 براي توليد همان يك ميليون ريال ارزش افزوده در بخشهاي مذكور، به ترتيب از 71/9 و 52/1 مگاوات ساعت برق استفاده شده است. پس طي سالهاي مذكور، شدت برق مصرفي در بخش صنعت بيش از 5 برابر و در بخش كشاورزي بيش از 45 برابر شده است.

توجه: گزارش قدیمی بوده و قطعا در این مدت چند سال اخیر رشد قابل توجهی در این موضوع صورت گرفته است.

نویسنده :مسعود صفاریی پور اصفهانی -سازمان مديريت و برنامه‎ريزي استان اصفهان در سومين همايش ملي انرژی ايران