درآمد ماهانه مهندس‌های برق در ایران چقدر است؟

مهندسی برق رشته‌ای است که گرایش های مختلفی دارد و هر گرایش آن نیز یک صنعت خاص خود را دارد. این رشته با توجه به گرایش‌های تحصیلی خود می‌توانند در صنعت برق، صنعت مخابرات، صنعت الکترونیک، انواع کارخانجات (سیمان، خودروسازی، ذوب آهن و...)، سازمان‌های حوزه صنایع نظامی و دفاعی و ... در بخش دولتی یا خصوصی مشغول به کار شود. برق تقریبا در تمامی صنایع کاربرد دارد ولی برای برخی از صنایع مثل صنعت برق و مخابرات رشته اصلی بحساب می آید.

سرویس علمی برق نیوز-رشته برق از جمله رشته‌های مهندسی است که هنوز هم جزو انتخاب‌های اصلی و اول داوطلبان کنکور کارشناسی است. برق تا چند سال قبل‌تر انتخاب اول ورودی‌های دانشگاه‌ها بحساب می‌آمد، ولی اخیرا متوسط رتبه‌های قبولی در برق کمتر از رشته‌هایی مثل IT و یا کامپیوتر شده است. البته این موضوع برای همه دانشگاه‌ها صدق نمی‌کند و در خیلی از دانشگاه‌ها هنوز برق هم انتخاب اول فارغ التحصیلان رشته ریاضی در دبیرستان است. علاوه بر این نیز در رشته‌های مربوط به کاردانش و فنی حرفه ای‌ها نیز برق همچنان پراستقبال‌ترین رشته بوده و متقاضیان زیادی دارد.

مهندسی برق در دانشگاه چندین گرایش مختلف دارد و با توجه به هر گرایش، درآمد و شرایط کاری آن متفاوت است. در ایران برق با اینکه جزو انتخاب‌های اول رتبه‌های برتر است، ولی درآمد آن متناسب با این انتخاب نیست.

با اینکه در دانشگاه تفاوت واحد‌های گذرانده شده توسط گرایش‌های مختلف برق زیاد نیست، ولی صنایع هدف و بازار کار آن‌ها ممکن است کاملا متفاوت باشند. در خیلی از فعالیت ها، موضوعات و محور‌های کاری در صنایع الکترونیک، قدرت، مخابرات، کنترل، ابزار دقیق و... با هم متفاوت بوده و به جز در مفاهیم اولیه برقی نقطه اشتراک زیادی ندارند. اما در تعدادی زمینه های دیگر نیز موضوع برعکس بوده و بهم وابسته هستند. زحوزه‌های کاری مشترک و بین گرایشی نیز وجود دارد که باعث شده در برخی از آنها از دو ویا چند گرایش برق استفاده گردد. الکترونیک قدرت، کنترل نیروگاه، هوشمندسازی شبکه‌ها (قدرت و مخابرات) و... از جمله این موارد هستند.

مهندسی برق رشته‌ای است که پتانسیل زیادی برای اشتغال داشته که در دو حوزه دولتی و خصوصی این امکان فراهم شده است. رشته‌های فنی مهندسی در هر کشوری به نوع اقتصاد و شرایط رشد اقتصادی آن کشور وابسته است. برق رشته‌ای زیربنایی است و اگر کشوری صنعتی باشد ویا در مسیر صنعتی شدن قرار گرفت هباشد شرایط اشتغال و درامدی بالایی دارد. در ایران نیز در سال‌هایی که رشد اقتصادی خوب و کشور در رکود نبوده باشد اوضاع استخدام و اشتغال فارغ التحصیلان برق و درآمد آن‌ها بهتر بوده است.

درآمد مهندسان برق در ایران
درآمد مهندسان برق در کشور‌های صنعتی با ایران تفاوت فاحشی پیدا کرده است. ایران با اینکه در مسیر صنعتی شدن قرار دارد و برق بعنوان یک کالای اساسی و زیربنایی مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما نتوانسته است درآمدی درشـأن فارغ التحصیلان این رشته که انتخاب اول داوطلبان کنکور رشته ریاضی است داشته باشد.

بازار کار و درآمد مهندسان برق در صنایع مختلف نیز تفاوت‌های زیادی دارد. گرایش قدرت در ایران بیشتر از سایر گرایش مورد تقاضا و کاربرد بوده و لذا اوضاع فارغ التحصیلان این رشته به طور متوسط بهتر از دیگر گرایش‌های برق است. هستند مهندسان برقی که در گرایش‌های الکترونیک و مخابرات و کنترل و ابزاردقیق و ... درآمد‌های بسیار بالایی دارند، ولی اگر متوسط درآمد آن‌ها را در نظر بگیرم شرایط قدرتی‌ها بهتر است.

صنعت برق ایران تقریبا خودکفا است و در بین تمامی صنایع مختلف ایران (نظیر نساجی، خودروسازی، موشکی، مکانیک، پتروشیمی، مخابرات، نظامی و...) صنعت برق به تنهایی بیش از ۶۰ درصد صادرات خدمات فنی مهندسی ایران را به خود اختصاص داده است. همچنین شبکه برق ایران شبکه‌ای سراسری و پایدار بوده و ضریب نفوذ برق در ایران بالای ۹۹.۵ درصد است. این شاخصه‌ها را می‌توان دلیلی برای حضور پررنگ‌تر و درآمد بالاتر این گرایش برشمرد.

صنعت مخابرات و الکترونیک در بسیاری از زمینه‌ها وارداتی است و طبیعی است که فارغ التحصیلان این گرایش‌ها جای کمتری برای کار داشته و طبعا درآمد پایین تری هم دارند. با واردات تجهیزات الکترونیکی و مخابراتی به ایران برای تولیدکنندگان خارجی شغل ایجاد کرده ایم. خیلی از فارغ التحصیلان گرایش‌های دیگر برق نیز در صنعت برق مشغول شده و یا در مشاغل بین رشته‌ای بکار گرفته می‌شوند.

متاسفانه فارغ التحصیلان زیاد و چند برابر نیاز بازار کار و کیفیت پایین خروجی‌های برخی از دانشگاه‌ها موجب شده تا این مهندسان اوضاع خوبی از لحاظ درآمدی نداشته باشند. برای همین است که فارغ التحصیلان برق در بدو ورود به بازار کار و استخدام در بخش خصوصی با حقوق بین ۲ تا ۳ میلیون تومان بکار گرفته می‌شوند. مهندسان برق با چند سال سابقه کار معمولا بین ۴ تا ۵ میلیون تومان درآمد دارند و تعداد کمی هم بالای ۶ میلیون تومان درآمد ماهیانه دارند.

در بخش دولتی شرایط حقوقی بهتر است و بدو ورود حقوق ۳ تا ۴ میلیونی و بعد از چند سال سابقه کار حقوق بالای ۵ میلیون و اگر به سمت‌های مدیریتی نیز برسند معمولا بالای ۷-۸ میلیون تومان در ماه دریافتی دارند. البته در بخش دولتی علاوه بر حقوق نیز مزایای رفاهی و خدمات خاصی دارند (مثل سرویس، بیمه ها، ماموریت ها، پاداش ها، بن‌های خریدکالا، وام ها، منازل سازمانی، مهمانسرا‌های اختصاصی و...) که در بخش خصوصی تقریبا خبری از آن‌ها نیست.

البته باید در نظر داشت که یک سری از شرکت‌های خصوصی هستند که به بخش دولتی خدمات مختلفی را به آن‌ها ارائه می‌کنند. این‌ها نیز حقوق و مزایای بالایی ندارند، اما با این وجود شرایط حقوقی آن‌ها کمی بهتر از شرکت‌های خصوصی کوچک و متوسط است. مثل شرکت‌های پیمانکار پست ها، بهره بردار خطوط، تعمیرات برق، اتفاقات برق، بهره بردار نیروگاه ها، سیمبانان و ... که همگی نه شرایط حقوق و مزایای دولتی‌ها را دارند و نه اینقدر وضعشان خراب است که حاضر باشند در شرکت‌های خصوصی کوچک و متوسط کار کنند.

در این میان شرکت‌های خصولتی نیز وجود دارند که نه خصوصی کامل هستند و نه دولتی کامل. مپنا، شرکت‌های مشاور، نیروگاه‌های خصوصی، ساتکاپ، شرکت‌های تعمیرات انتقال، فراب و... از نمونه‌های آن هستند. درآمد در این شرکت‌ها معمولا کمی کمتر از شرکت‌های دولتی است گرچه، چون فرم خصوصی نیز دارند مدیران میانی و ارشد آن‌ها دارای حقوق‌های بالای ۱۵ میلیون تومان در ماه هستند.

رنج‌های حقوقی ذکر شده برمبنای درآمد متوسط مهندسان برق در ایران بوده و بدیهی است عواملی نظیر رده سازمانی، شهر محل خدمت، توان فنی و اخلاقی، ارتباط فامیلی با مدیران ارشد، نوع قرارداد استخدامی و... نیز در میزان حقوق دریافتی تاثیرگذار است.

شرایط حقوقی مدیران در بخش خصوصی عموما بالای ۷ میلیون تومان و در بخش دولتی بالای ۱۰ میلیون تومان در ماه است. برخی از رده‌های شغلی مدیریتی نیز، چون شرایط خاصی برای احراز آن وجود دارد از درآمد‌های خاصی نیز برخوردار هستند. مثلا اغلب مدیران نیروگاهی ایران حقوق بالای ۲۰ میلیون درماه و حتی بالای ۳۰ میلیون تومان، مدیران شرکت‌های توزیع بالای ۱۵ میلیون، مدیران میانی ستاد وزارت نیرو بالای ۱۰ میلیون و مدیران ارشد بالای ۲۰ میلیون تومان، مدیران شرکت‌های خصولتی اغلب بالای ۲۰ میلیون تومان در ماه، مدیران و معاونان توانیر و ساتبا و مدیریت شبکه برق ایران و مادرتخصصی برق حرارتی هم عموما بالای ۱۵ میلیون تومان در ماه دریافتی دارند. البته در بسیاری موارد به همین اندازه هم از امکانات دولتی نظیر خودرو، خانه، پاداش، وام و ... برخودار می‌شوند.

مهندسان برق در گرایش‌های مخابرات و الکترونیک و کنترل نیز در دو حوزه کاملا متفاوت از لحاظ رنج حقوقی در بخش خصوصی و دولتی قرار دارند. دولتی‌های آن‌ها مانند صنعت برق بوده و در بدو ورود حقوق ۳ تا ۴ میلون و بعد از چند سال سابقه کار حقوق بالای ۵ میلیون تومان و اگر به سمت‌های مدیریتی نیز برسند معمولا بالای ۷ میلیون تومان در ماه دریافتی دارند. وضعیت حقوق در بخش خصوصی برای این‌ها نیز مانند فارغ التحصیلان قدرت است، ولی تفاوتی که وجود دارد در میزان فرصت‌های استخدام و اشتغال است که کمتر از گرایش قدرت است.

مخابراتی‌ها در شرکت‌های مخابراتی دولتی و زیرمجموعه‌های خصوصی شده آن‌ها نیز تفاوت حقوقی معناداری دارند. بخش دولتی نیز حقوق بالای ۵ میلیون تومان در ماه (با چند سال سابقه) داشته، ولی بخش خصوصی بین ۳ تا ۴ میلیون تومان درآمد دارند.

صنایع دفاعی و نظامی نیز مقصد خیلی از برقی‌ها به ویژه گرایش‌های الکترونیک و کنترل است. این بخش به دلیل ماهیت نظامی داشتن سختی‌های استخدام خود را دارد، ولی از لحاظ حقوق و مزایا شرایط بهتری نسبت به بخش خصوصی دارند. دریافتی مهندسان عادی آن‌ها بالای ۶ میلیون تومان در ماه بوده و از خدمات رفاهی و مزایای اضافی نیز برخوردارند.

اما دو پارامتر اثرگذار دیگر نیز در میزان حقوق و مزایای مهندسان برقی وجود دارد که باید مد نظر قرار داد. به طور متوسط فارغ التحصیلان برق دانشگاه‌های دولتی و برتر ایران ۲۰ تا ۳۰ درصد بیشتر از فارغ التحصیلان دیگر دانشگاه‌ها دریافتی دارند.

درآمد مهندسان برق خانم نسبت به آقایان نیز به طور متوسط کمتر بوده و به دلیل مردانه پنداشتن شغل برق و رشته مهندسی برق در ایران عموما این قشر از فارغ التحصیلان شرایط کاری سخت تری داشته و حتی حاضر هستند با حداقل‌های قانون کار نیز مشغول بکار گردند. به طور متوسط حقوق دریافتی مهندسان خانم برق در رده شغلی معادل با آقایان حدودا ۱۰ تا ۲۰ درصد کمتر است.

تمامی حقوق و مبالغی که در بالا اشاره گردید برای افراد حقوق بگیر و استخدام شده است. مهندسان برقی که کارآفرین بوده و کسب و کار خود را راه اندازی کرده اند به طور متوسط بیشتر از بقیه حقوق بگیران در همین سطح خود درآمد دارند. مدیران شرکت‌های خصوصی برقی که توانسته باشند بیزنس خود را تثبیت نمایند عموما سود قابل توجهی برده که از مجموع حقوق و مزایای دولتی ها هم بیشتر است. با سقوط ریال و افزایش نرخ ارز در سال‌های گذشته قدرت خرید حقوق بگیران به شدت کاهش پیدا کرده است و خیلی از کسب و کار‌های برقی نیز یا ورشکست شده اند و یا به سختی امورات خود را می‌گذرانند و لذا به سختی می توان کسب و کار پر رونقی را در این حوزه یافت.

در مجموع اگر یک مهندس برق بتواند کارآفرینی کرده و کسب و کار خود را راه بیاندازد می‌تواند امیدوار باشد که به درآمد‌های بالاتر از ۵ میلیون تومان در ابتدا و بیش از ۱۰ میلیون تومان بعد از سه چهار سال فعالیت فکر کند. در صورت رعایت کردن شاخصه‌های راه اندازی یک کسب و کار خلاق و مورد تقاضا نیز به درآمد‌های چند ده میلیون تومانی و حتی چند صد میلیون تومانی می رسند که در بخش دولتی به هیچ وجه (در صورت سالم کار کردن) به آن میزان نخواهند رسید.

تعدادی از مهندسان برق هستند که در هر دو حوزه دولتی و خصوصی فعال هستند. این افراد معضل جامعه امروزی شده اند و فساد و رانت را در کشور گسترش داده اند. آن‌ها از بخش دولتی حقوق می‌گیرند و کارمند دولتند، ولی از اختیارات و ارتباطاتی که دارند برای شرکت خود و یا اطرافیانشان ایجاد فضای رانت و حمایتی در گرفتن پروژه‌ها استفاده می‌کنند. این افراد درآمد‌های نامشروع بسیاری دارند و راه صدساله را یکشبه طی می‌کنند.

درآمد متوسط یک مهندس برق تازه کار در دنیا بالای ۴۰ هزار دلار در سال است. این رقم برای امریکا بالای ۶۰ هزار دلار در سال است. درآمد متوسط مهندسان حرفه‌ای و با سابقه در آمریکا بالای ۱۰۰ هزار دلار در سال است. در زیر برای چهار کشور مختلف دنیا میزان درآمد سالانه مهندسان مختلف به دلار را می‌توانید مشاهده کنید:

به دلیل سقوط ارزش ریال در مقایسه با دلار و دیگر ارزها، حقوق مهندسان برقی در ایران کمتر از تمام کشور‌های دنیا شده است طوری که درآمد یک کارگر ساده حتی در عراق، عمان و امارات و... بیشتر از یک مهندس با چند سال سابقه شده است. یک کارگر ساده در عمان بالای ۱۵۰۰ دلار در ماه حقوق می‌گیرد که (با فرض دلار ۱۲۰۰۰ تومانی) یعنی ماهانه به پول ایران ۱۸ میلیون تومان درآمد دارد. البته باید در نظر داشت که هزینه‌های زندگی در این کشور‌ها هم بالاتر بوده، ولی نسبت شاخص درآمد به هزینه برای یک مهندس برق در ایران نسبت به دیگر کشور‌ها وضعیت اسفناکی دارد. قدرت خرید مردم در ایران نسبت به ۸ سال پیش حداقل یک هشتم شده است در حالی که افزایش حقوق ان‌ها به زحمت سه برابر شده است.

بیکاری و ارزش پایین ریال موجب شده تا در یکسال گذشته درخواست برای کار در دیگر کشورها افزایش یابد و مهندسان برق نیز دیگر کشورها را برای کار و زندگی برگزینند که در این خصوص نیز جداگانه گزارشی منتشر خواهد شد.

در ایران معمولا همه فارغ التحصیلان رشته‌های مهندسی به ویژه برق، خود را با پزشکان مقایسه می‌کنند چراکه آن‌ها نیز بر این باورند به راحتی می‌توانسته اند در حوزه پزشکی ادامه تحصیل داده و از شرایط درآمدی به مراتب بهتری برخوردار شوند. اوج این تفکر را می‌توان در انصراف دانشجویان برق حتی از دانشگاه‌هایی نظیر صنعتی شریف و تهران و امیرکبیر و... جست جو کرد که دوباره در کنکور تجربی شرکت کرده و اغلب هم با رتبه‌های خیلی پایین در رشته‌های حوزه پزشکی پذیرفته شده و عطای برق را به لقایش بخشیده اند. در زیر آماری از این مقایسه را می‌بینید: