تولید برق با سوخت یارانه‌ای یا سوخت آزاد؟

سرویس صنعت برق نیوز: مجلس شورای اسلامی مخالف با افزایش قیمت برق است چراکه دلیل آن را اثر فزاینده این افزایش قیمت بر تورم و اقتصاد فعلی ایران می داند. در این شرایط سخت و طاقت فرسای اقتصادی نمی توان با افزایش قیمت برق، آب و گاز همچنان امیدوار به کاهش تورم بود.

اما وزارت نیرو در با طرحی که مورد توافق مجلس نیز هست در پی آزاد سازی قیمت برق است. آزاد سازی قیمت برق برای پر مصرف ها. تعریف پرمصرف ها از دید مجلس و وزارت نیرو متفاوت بوده و لذا همین مشخص نمودن مرز پرمصرف نیز خود جای بررسی و تحقیق بیشتری چراکه دولت معتقد است مصارف بالای 300 کیلو وات برق خانگی را باید جزو پرمصرف ها به خساب آورد ولی مجلس با این رقم مخالف است.

جدای از بحث مشخص بودن مرز پرمصرف بودن مشترکین خانگی قیمت واقعی برق و آزادسازی آن بر اساس سوخت یارانه ای یا سوخت آزاد مورد بحث است. اساسا قیمت واقعی برق متاثر از پارامترهای متعددی است که نوسانات ارزی و نفتی را می توان از مهمترین انها برشمرد.

قاعدتا برای محاسبه قیمت برق به صورت واقعی باید قیمت سوخت واقعی را در هزینه ها محاسبه نمود که این قیمت برای دروه های مختلف متفاوت بوده و نرخ ثابتی ندارد. مثلا برای ایران قیمت برق با احتساب قیمت گاز در ابتدای سال  بیش از 700 تومان در هر کیلووات ساعتی بدست می آید ولی در شرایط فعلی که قیمت گاز و نفت سقوط کرده است به کمتر از 600 تومان در هر کیلوات ساعت رسیده است.

 نوسانات نفتی و ارزی در ابتدای سال تا کنون بیش از 20 درصد در قیمت نهایی برق تاثیر گذار بوده است و این نوسانات را نمی توان در بازه های مختلف اعمال کرد و باید تعرفه ثابتی را برای این نرخ گذاری برق پرمصرف ها  در نظر گرفت.

قیمت برق با سوخت یارانه ای حدودا 150 تومان به ازای هر کیلولت ساعت بدست می آید که با این قیمت پله های پرمصرف برق خانگی نیز بیش از این مقدار را می پردازند و لذا منظور از آزادسازی قیمت برق، آزادسازی بر اساس قیمت برق با احتساب سوخت صادراتی خواهد بود نه سوخت یارانه ای.

 بررسی بیش از 90 تجربه بین‌المللی نشان می‌دهد که استفاده از تعرفه‌گذاری پلکانی- افزایشی (IBT)، می‌تواند علاوه بر افزایش درآمد و جبران کسری منابع، مصرف را تا 15 درصد و حتی در زمان اوج مصرف، تا 30 درصد کاهش دهد. در مدل تعرفه‌گذاری پلکانی افزایشی با توجه به روند مصرف عموم مردم، میزان مشخصی از آب و برق به عنوان الگوی مصرف تعیین می شود و با عبور از این الگو، قیمت با افزایش شدیدی همراه می شود تا جلوی مصرف بی‌رویه گرفته شود. با این افزایش قیمت ناگهانی و شدید هم مشترکین پرمصرف برای اصلاح الگوی مصرف آب و برق خود انگیزه پیدا کنند و هم یارانه مشترکین کم‌مصرف از محل جریمۀ خانوارهای پرمصرف‌ تامین شود.

با این وجود و علی رغم تمایل وزارت نیرو، در افزایش قیمت برق خانگی در فاز دوم هدفمندی یارانه ها این مدل تعرفه گذاری مورد توجه دولت قرار نگرفت و قیمت برق بخش خانگی در تمامی پله های مصرفی به صورت مشابه و یکسان 24 درصد افزایش یافت که مشوقی برای اصلاح الگوی مصرف برق مشترکین پرمصرف به حساب نمی آمد.

پیشنهاد می شود قیمت برق در سال آینده بر اساس قیمت نفت و گاز در بودجه سال آینده بسته شود نه کمتر و نه بیشتر تا بتوان بر مبنای مشخصی هر ساله آنرا تنظیم نمود و درگیر نوسانات قیتی گاز نبود. گرچه در بازار واقع برق قیمت برق در هر لحظه متاثر از دیگر عومل، متفاوت بوده است و لذا ممکن است برق مصرفی در این بازار برق واقعی در یک روز چند نرخ متفاوت داشتخ باشد و حتی این تفاوت قیمتی برای شهرهای مختلف نیز متفاوت باشد ولی در ایران که هنوز زیرساخت های این اندازه گیری دقیق فراهم نشده است نمی توان این مدل را اجرا نمود.

در صورت حمایت از انرژی های تجدیدپذیر نیز می توان قیمت برق آزاد را بر اساس قیمت واقعی تولید برق از انرژی های تجدیدپذیر محاسبه کرد که بر این اساس قیمت برق را باید کیلوات ساعتی 750 توامن برای برای برق بادی و حدودا 550 تومان برای برق خورشیدی در نظر گرفت که با توجه درصد تولید برق از این دو مدل می توان به میانگین وزنی در قیمت گذاری نهایی رسید.

کشورهایی که منابع نفتی و گازی مانند ما ندارند مبنای قیمت گذاری برق را بر اساس تولید برق با انواع سوخت های فسیلی یا غیرفسیلی و تجدیدپذیر تعیین می کنند که مردم ان نیز با اطلاع از این مهم حتی خود اقدام به پرداخت قیمت برق بر اساس تعرفه های برق سبز می کنند که می توان به آلمان به عنوان نمونه اشاره کرد.

در مدل پیشنهادی وزارت نیرو برای سال بعد قمیت برق برای مصارف خانگی کمتر از 300 کیلووات ساعت انرژی بدون تغییر خواهد بود ولی برای بالای آن جهش پله ای قابل توجهی خواهد داشت. در صورتی که معیار محاسبه برق مشترکین پرمصرف خانگی بر اساس سوخت آزاد باشد افزایش تعرفه برق در پله های بالای 300 کیلووات نیز قابل توجه خواهد بود.

در این صورت مثلا برای مصارف بالای 600 کیلوات ساعت برق در ماه افزایش قیمت برق با احتساب هزینه نهایی تولید برق 600 تومانی تقریبا 125 درصد خواهد بود. گرچه فقط یک درصد مشترکین برق خانگی دارای مصارفی بالاتر از 600 کیلو وات ساعت هستند.
 
بررسی قوانین مصوب کشور نیز نشان می دهد نظام تعرفه گذاری مطلوب وزارت نیرو برای آب و برق در تبصره ماده 10 قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی هم مورد توجه قرار گرفته است: «یارانه درنظرگرفته شده برای مصارف داخل الگو در چهارچوب قانون هدفمندکردن یارانه‌ها از محل نرخ تبعیضی مشترکین خارج از الگو جبران می‌شود».

در صورتی که پیشنهاد وزارت نیرو مبنی بر افزایش پلکانی تعرفه آب و برق و کاهش شدید یا قطع یارانه مصارف بی رویه آب و برق در سال 94 مورد موافقت دولت نیز قرار بگیرد، عموم مردم از افزایش قیمت محسوس در امان می مانند؛ اما مشترکین پرمصرف به خاطر این‌که خارج از الگوی مصرف مجاز، آب و برق مصرف می‌کنند با قیمت بالاتری مواجه می‌شوند. با استفاده از این روش هوشمندانه قیمت‌گذاری، هم پرمصرف‌ها رفتار خود را اصلاح کنند و هم منابع لازم برای اداره شدن صنعت آب و برق، نه از جیب همۀ مردم، بلکه از جیب مشترکین اسراف‌کار پرداخت شود.