اگر تحریم‌ها برداشته نشود صنعت برق آینده مطلوبی نخواهد داشت/با مدیریت صحیح دوران پساتحریم به نفع صنعت برق است

پرونده ویژه برق نیوز در صنعت برق پساتحریم (شماره3): برق نیوز برای بررسی وضعیت صنعت برق در دوران پساتحریم اقدام به انتشار پرونده ای ویژه در این خصوص کرده است. تحریم ها اثرات زیادی به حوزه برق ایران وارد کرد که هم منشاء زیان های قابل توجهی گردید و هم سبب دستاوردها و فوایدی در بخش تولیدات داخل و حرکت به خودکفایی شد. در ادامه گفت و گو با دو نفر از فعالان بخش خصوصی و اعضای سندیکای صنعت برق را می خوانید.

در بخش نخست گزارش محمد فارسی؛ خزانه دار و عضو هیأت مدیره سندیکای صنعت برق در این خصوص گفت:

لغو تحریم ها به‌مثابه برداشتن زنجیر از پای ایران است
لغو تحریم‌ها مسلماً در درازمدت اثرات بسیار مثبتی در اقتصاد ایران دارد. منتها این تغییر به‌طور ناگهانی اتفاق نمی‌افتد. اقتصاد اصولاً از پارامترهای زیادی متأثر می‌شود. این پارامترها باید شامل مرور زمان شود تا اقتصاد کم‌کم رونق بگیرد. پیش‌بینی من این است که تا یک سال پس از لغو تحریم‌ها شکوفایی اقتصادی اتفاق می‌افتد.

ما پیش از تحریم‌ها در صنعت برق 90 تا 95 درصد خودکفایی داشتیم. الان میزان خودکفاییمان به‌شدت کم شده است. اگر تحریم‌ها برداشته نشود، من آینده مطلوبی برای صنعت برق کشورمان متصور نمی‌شوم.

بنا به مسائلی که تحریم در پی داشته، در دوران تحریم ما در صنعت برق به ارتباط با 3 ـ 2 کشور محدود بودیم. اما رقابت بین کشورهای مختلف سبب می‌شود تجهیزات و کالاهای با کیفیت بهتری وارد کنیم. به علاوه می‌توانیم در بخش صادرات نیز باتوجه به پتانسیل‌هایی که پیدا خواهیم کرد، پیشرفت قابل توجهی داشته باشیم. مقصودم تنها صادرات برق نیست؛ بلکه منظور صادرات تمام اقلام و تولیدات فنی ـ مهندسی این صنعت است. الان ما حتی نمی‌توانیم در مناقصه‌های آنها شرکت کنیم، ضمانتنامه بگیریم و یا به‌راحتی پول به کشور انتقال دهیم.

این حرف درست نیست که بگوییم پس از لغو تحریم‌ها به واردات انبوه متکی شده و بخش تولیدمان دچار مشکل می‌شود. رقابت ما با رقبای خارجی در جریان تحریم ها درست مثل این بود که به دست و پای کسی زنجیر ببندید و بخواهید با کسی که دست و پایش آزاد است، مسابقه دهد. بازنده این مسابقه مشخص است.

اما وقتی زنجیرها برداشته شود، آن شخص خود را در رقابت‌ها نشان خواهد داد. البته رسیدن به این نقطه تا حد زیادی هم به سیاست دولتمردان بستگی دارد. قطعا این مساله بسیار مهم است که آنها چگونه کشور را پس از لغو تحریم‌ها مدیریت می کنند.

توجه کنید که حتی کشورهای پیشرفته هم به‌طور 100 درصد خودکفا نیستند و بعضی اقلام را از سایر کشورها خریداری می‌کنند. بنابراین نمی توان انتظار داشت که هیچ وارداتی به کشور صورت نگیرد. اما نقش سیاستمردان و تصمیم‌گیرندگان کشور در کنترل حد و اندازه این واردات، بسیار مهم و اثرگذار است.

لذا پس از لغو تحریم ها بخش خصوصی باید مهیای رقابتی تنگاتنگ، سالم و اقتصادی با رقبای خارجی باشد و دولت نیز باید آماده کنترل و مدیریت واردات باشد تا صنایع داخلی را از هجوم واردات تجهیزات و کالاهای خارجی حفظ کند.

حداقل 6 ماه زمان لازم است تا اثرات لغو تحریم را ببینیم
در روزهایی به سر می‌بریم که همه لحظه‌به‌لحظه اخبار مذاکرات را دنبال می‌کنند و منتظرند بدانند بالأخره پس از فراز و نشیب های بسیار تحریم‌ها لغو خواهد شد یا خیر. همه منتظرند. از کارمندان ادارات گرفته تا گردانندگان بنگاه‌های اقتصادی و صاحبان صنایع کوچک و بزرگ. اما آیا حقیقتاً اگر تحریم‌ها لغو شود، همه مشکلات ما حل خواهد شد؟ آیا روزگار بر وفق مرادمان می‌شود یا چهره‌ای سخت‌تر از خود نشانمان می‌دهد؟ با محسن شادمان، یکی از اعضای هیأت مدیره سندیکای صنعت برق گفتگو کردیم تا بدانیم نظر آنان که دستی در صنعت دارند در این رابطه چیست.

ـ اگر به امید خدا تحریم‌ها لغو شود، شما دوران پساتحریم را چگونه تصویر می‌کنید؟
برخلاف تصور بسیاری از مردم، به نظر می‌رسد شرایط اقتصادی مملکت در دوران پساتحریم اینطور نباشد که شاهد یک شوک یکباره، مخصوصاً در کاهش ارزش دلار شویم. بعد از برداشتن تحریم‌ها یک فشار روانی از روی بازار برداشته خواهد شد. البته گردش نقدینگی‌ها مقداری بیشتر خواهد شد؛ اما بیشتر جنبه روانی خواهد داشت. حداقل زمانی که لازم است تا اثرات لغو تحریم دیده شود و به‌عنوان مثال ارتباطات با بانک‌های خارجی به جریان افتد، 6 ماه است. پس اصلاً نباید هیجانزده شد.

به‌علاوه مشکل عمده‌ای که الان در کشور وجود دارد این است که دولت نمی‌تواند پول‌های بلوکه شده‌اش را به کشور بازگرداند؛ زمان لازم است تا این مشکل حل شود و فروش نفت هم به سقفی که می خواهیم برسد. پس همانطور که گفتم در کوتاه‌مدت اثر روانی خواهیم داشت و اقتصاد مملکت از حرکتی جزئی برخوردار خواهد شد. سپس در درازمدت به‌تدریج اثرات لغو تحریم‌ها بروز خواهد کرد. درواقع زودتر از 3 ـ 2 سال آینده شاهد حضور ایران در اقتصاد جهان و سرمایه‌گذاری کشورهای خارجی در ایران به آن شکلی که توقع داریم، نخواهیم بود.

ـ بنابراین از دیدگاه شما از فردای لغو تحریم‌ها، شاهد تأثیرات و تغییرات عمده‌ای در صنعت و بازار کشور نخواهیم بود؟
از فردای لغو تحریم قیمت‌ها قطعاً افت خواهد داشت؛ اما طبیعتاً فردای لغو تحریم با روز قبل از آن عیناً یکسان است. منشاء تغییراتی که رخ می‌دهد، اثر روانی لغو تحریم‌ها است و دراصل هیچ اتفاق اقتصادیی رخ نداده است. به نظر می‌رسد اثر روانی موضوع، مشابه قطعنامه سال 1367 اصلاً اثر روانی شدیدی نباشد و در نرخ دلار و نرخ‌های بازار تنها در حد چند درصد تغییراتی به سمت کاهش ایجاد شود. بورس هم قطعاً رشد خواهد کرد و دچار اثری موقت خواهد شد.

ـ عده‌ای بر این باورند که در صورت لغو تحریم‌ها ما نه تنها پیشرفت نخواهیم کرد؛ بلکه دچار پسرفت خواهیم شد. آنها معتقدند در دوران پساتحریم ایران به بهشت واردکننده‌ها تبدیل خواهد شد و کمر تولید ملی خم خواهد شد. نظر شما در این باره چیست؟
بزرگترین خطری که مملکت ما را تهدید می‌کند، نوع برخورد دولت با برداشته شدن تحریم‌ها است. از آنجا که توقع جامعه این است که دلار به 1000 تومان برگردد، اگر دولت بخواهد عوام‌گرایانه و پوپولیستی با موضوع برخورد کند، فاجعه عجیبی در مملکت رخ خواهد داد و ریشه در حال خشک شدن صنعت به‌طور کامل خشک خواهد شد. آنگاه ما تا چند سال بعد اثری از تولید داخلی نخواهیم دید. یعنی ما هم مثل برخی کشورهای دیگر، صرفاً واردکننده خواهیم شد. اینها همه در صورتی است که دولت در دام پوپولیستی بیفتد و به‌دنبال جلب رضایت عامه مردم قیمت‌های ارز را به‌طور مصنوعی کاهش دهد.

شواهد امر نشان می‌دهد دولت چنین سیاستی را ندارد. اما اگر در چنین دامی بیفتیم، دیگر در 8 ـ 7 سال آینده مشکلی به‌نام حمایت از تولید داخل نخواهیم داشت؛ چون اصلاً دیگر تولیدی نخواهیم داشت که قرار باشد کسی از آن حمایت کند. این بزرگترین تهدیدی است که در اثر برداشتن تحریم‌ها ممکن است گریبانگیر کشور شود. اگر دولت قبلی بر سر کار بود، من شک نداشتم این اتفاق می‌افتد و باید طومار تولید داخلی را می‌پیچیدیم. به‌هرحال دولت ها همه سیاسی هستند و آدم سیاسی نمی‌تواند مثل یک کارشناس یا اقتصاددان نسبت به جوّ روانی جامعه بی‌تفاوت بوده و درست تصمیم‌گیری کند. باید دید چقدر جنبه عقلانی دولت بر جنبه سیاسی آن می‌چربد. اقتصاددانان حتی نرخ کنونی دلار را هم برای مملکت مناسب نمی‌دانند. من امیدوارم دولت در دام کاهش نرخ ارز که به تعطیلی کامل صنعت خواهد انجامید، نیفتد.

ـ از دیدگاه شما در دوران پساتحریم، شاهد چه تغییراتی در صنعت برق خواهیم بود؟  
صنعت برق از آن مواردی است که شرایط خیلی خاصی خواهد داشت. بعد از تحریم‌ها صنعت ما خیلی سریع به حرکت خواهد افتاد. چون بخش خصوصی، موتور اصلی صنعت است و معمولاً عملکردی سریع دارد. سرمایه‌هایی که به این سمت سرازیر می‌شود، صنعت را به تحرک واخواهد داشت. اگر این اتفاق بیفتد، نیاز مصرف برق صنعت از رشد منفی به رشد مثبت خواهد رسید و ما در کوتاه‌مدت شاهد افزایش مصرف برق در صنعت خواهیم بود که قطعاً دولت با لَختیی که دارد، نمی‌تواند این نیاز را تأمین کند. بنابراین ما با یک بحران در صنعت برق مواجه خواهیم شد. چراکه تمام ذخیره‌های گردان و تمام ظرفیت‌های استفاده نشده‌مان را در این چند سال استفاده کرده‌ایم و الان به حد لب‌مرزی یا حتی بدتر از آن رسیده‌ایم.

تاکنون مصرف برق خانگی ما به دلیل رفاه مردم رشد داشته است؛ اما چون رشد صنعت منفی بوده، کم‌کاریی که بخش دولتی به دلیل نبود بودجه‌ها در صنعت برق داشته، نمود خیلی خاصی پیدا نکرده است و ما هم مقداری ظرفیت گردان و ظرفیت خالی داشته‌ایم. الان اگر صنعت دفعتاً حرکت کند، بخش دولتی صنعت برق نخواهد توانست به این سرعت خودش را با شرایط وفق دهد و جا خواهد ماند. بنابراین پیش‌بینی می‌شود اگر همین روند کنونی ادامه پیدا کند، ما با یک نوع خاموشی و کمبود برق مواجه خواهیم شد که البته اگر دولت بستر مناسبی را برای ورود بخش خصوصی به تولید ایجاد کند، بخش خصوصی در کوتاه‌مدت در این بخش تحرکی ایجاد خواهد کرد و دچار فاجعه نخواهیم شد.

کمک بخش خصوصی در همه ارکان باید باشد. الان بخش خصوصی بیشتر در بخش تولید فعال است؛ ولی در بخش توزیع و بخش های فوق توزیع و حتی انتقال، هیچ اثری از بخش خصوصی وجود ندارد. مگر بستری برایش به‌وجود آید.

بنابراین در صورت مدیریت صحیح، دوران پساتحریم قطعاً به نفع صنعت برق خواهد بود. در سال‌های اخیر ظرفیت زیادی برای اجرای پروژه‌ها و تولید کالاها ایجاد شد که الان همه آنها به دلیل کمبود بازار خرید، با مشکل مواجه هستند. اگر این صنعت راه بیفتد فرصت اشتغال هم در آن ایجاد خواهد شد. اما حرکتی که در پساتحریم در بخش صنعت اتفاق خواهد افتاد، نمی‌تواند در صنعت برق به آن سرعت اتفاق بیفتد. از آنجا که نمی‌تواند سریع باشد و الان ما در شرایط لب مرز هستیم، قطعاً به‌عنوان تولیدکننده و توزیع‌کننده برق کشور جا خواهیم ماند. مگراینکه تدابیر مفیدی برایش اندیشیده شده باشد.


متبع: نشریه "ستبران" سندیکای صنعت برق